Συμβουλές στους Αναρχικούς Συντρόφους μου

του Elisée Reclus, 1901

Είναι συχνή συνήθειά μας να υπερεκτιμούμε τόσο τις δυνατότητές μας όσο και τις αδυναμίες μας. Κατά τη διάρκεια επαναστατικών περιόδων, μάλιστα, φαίνεται ότι έστω και οι ασήμαντες πράξεις μας φαντάζουν να έχουν ανυπολόγιστα μεγάλες συνέπειες. Από την άλλη, κατά τη διάρκεια περιόδων στασιμότητας, παρ’ ότι έχουμε αφιερώσει εαυτούς πλήρως στον σκοπό, οι ζωές μας μοιάζουν στείρες και άχρηστες. Μπορεί ακόμη να αισθανόμαστε σαρωμένοι από τον άνεμο της αντίδρασης.

Τί θα πρέπει να κάνουμε τότε για να διατηρήσουμε το διανοητικό μας σφρίγος, το ήθος και την πίστη μας στον αγώνα;

Έρχεστε σε εμένα ελπίζοντας να σας δώσω την μακρά μου εμπειρία από ανθρώπους και καταστάσεις. Έτσι, λοιπόν, ως ηλικιωμένος άνθρωπος, σας δίνω την ακόλουθη συμβουλή.

Μην τσακώνεστε, μην φιλονικείτε και μην μεταχειρίζεστε ανθρώπινες προσωπικότητες. Ακούτε τις αντίθετες απόψεις, αφού έχετε εκφράσει τις δικές σας. Μάθετε να παραμένετε σιωπηλοί και να συλλογίζεστε. Μην προσπαθείτε να βγείτε κερδισμένοι από μια διαφωνία με κόστος την ειλικρίνειά σας.