Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Χρόνος; (Μέρος 3ο)

Το κινούμενο Δάχτυλο γράφει·
και μόλις τελειώσει συνεχίζει πάλι:
Και δεν μπορεί να το δελεάσει
Για ν’ ακυρώσει έστω και μισή Γραμμή
ούτε η Ευσέβεια ούτε η Γνώση σου όλη·
Μα ούτε και όλα σου τα Δάκρυα
Μπορούν να σβήσουν
Έστω και μια Λέξη απ’ τα γραμμένα. Ομάρ Καγιάμ

Στα χρόνια, που στη δύση ονομάστηκαν από την κυριαρχία μεσαίωνας, στην ανατολή συνέβησαν πολλές και διαφορετικές αλλαγές, που συνέβαλαν στη διεύρυνση των γνώσεων, αλλά και στην καθιέρωση νέων αυτοκρατοριών. Οι γνώσεις της αρχαιότητας που παραγκωνίστηκαν ή σβήστηκαν στη μεσαιωνική δύση, διατηρήθηκαν στην Ινδία και την Αραβία και εξελίσσονταν στην Κίνα και την Ιαπωνία. Οι Ινδοί έκαναν εκτεταμένες μελέτες στα μαθηματικά, που συνδυάστηκαν με αστρονομικές μετρήσεις και προσπάθειες να υπολογίσουν με ακρίβεια τον χρόνο. Χρησιμοποίησαν την ακρίβεια του συστήματος των θεσιακών αριθμών¹ και το μηδέν, που ως τότε δεν ήταν γνωστή η χρήση του με κάποιο σύμβολο. Οι ανατολικοί λαοί είναι αυτοί που έδωσαν ακρίβεια στις μαθηματικές μετρήσεις (Μεσοποτάμιοι, Κινέζοι, Ινδοί) και μέσω των αράβων οι ιδέες τους μεταδόθηκαν στη δύση.

Με την επικράτηση των αράβων στην ανατολή τον 7ο αιώνα ν.χ. πολλοί Ινδοί πήγαν στη Βαγδάτη, μεταφέροντας τις γνώσεις τους. Οι άραβες άλλωστε αφομοίωσαν σε μεγάλο βαθμό τις γνώσεις των πολιτισμών που κατέκτησαν. Το δικό τους εναρκτήριο ημερολογιακό έτος είναι η εγίρα (έτος της εξόδου), όταν ο Μωάμεθ και οι πρώτοι οπαδοί του μετακινήθηκαν από τη Μέκκα στη Μεδίνα. Ο Μωάμεθ ήθελε το ημερολόγιο των αράβων να είναι σεληνιακό, για να διακρίνεται από το σεληνιακό-ηλιακό των εβραίων και το ηλιακό των χριστιανών. Η ενοποιημένη κυριαρχία του Μωάμεθ στην αραβική χερσόνησο συνοδεύτηκε και από την ενοποίηση της θρησκείας, που προϋπέθετε αυτοθυσία και αφοσίωση στο θεό. Ο διάδοχός του Αμπού Μπακρ διατήρησε και ενίσχυσε τις αραβικές κατακτήσεις, για να φτάσει τελικά στον 9ο και 10ο αιώνα η «χρυσή εποχή» των αράβων. Η πρώτη μαζική παραγωγή χαρτιού στην Βαγδάτη έγινε το 794 ν.χ., εξαπλώνοντας ταχύτερα τις ιδέες. Στην αρχή οι άραβες ακολούθησαν τους έλληνες και τους ινδούς στον υπολογισμό του χρόνου, ως πρακτική ανάγκη για τη θρησκεία τους (πότε έπρεπε να γονατίζουν, για να προσευχηθούν –κάτι που όφειλαν να κάνουν πέντε φορές την ημέρα σύμφωνα με τον Μωάμεθ). Έτσι, οι άραβες αστρονόμοι βελτίωσαν όργανα, όπως ο αστρολάβος και το ηλιακό ρολόι. Αυτό δείχνει ότι η επιστήμη μπορεί με τον καλύτερο τρόπο να υπηρετεί τη θρησκευτική εξουσία.