Η τέχνη της προσαρμογής

Η σημασία των αλλαγών και προσαρμογών, ώστε να μην αλλάξει τίποτα στην ουσία του συστήματος, είναι αυτονόητα μεγάλη και ο σχεδιασμός τους είναι ιδιαίτερη τέχνη στο χώρο της πολιτικής. Μάς το δίδαξε, εκτός όλων των άλλων, ο αριστοκράτης πρωθυπουργός της Βρετανίας Charles Grey (σύμφωνα με ανέκδοτες πηγές το τσάι earl grey οφείλεται σε κάποια ατυχή ανάμειξη περγαμόντου και φύλλων μαύρου τσαγιού από τον Grey) με τον περίφημο μεταρρυθμιστικό νόμο του 1832 για τη διεύρυνση του εκλογικού δικαιώματος, που έφτασε αργότερα ως το καθολικό δικαίωμα ψήφου στους άνω των 18. Όχι μόνο ο Grey διαμόρφωσε το σημερινό αντιπροσωπευτικό σύστημα της Βρετανίας, αλλά σ’ αυτόν οφείλονται και τα κατοπινά συστήματα των άλλων χωρών, που αντέγραψαν το βρετανικό.

Η προσαρμογή της άγριας φύσης στα «ερείπια» του φυσικού της περιβάλλοντος

Στα μέσα του 18ου αιώνα, οι απανταχού ερευνητές, αλχημιστές, «επιστήμονες», βασιλιάδες, στρατηγοί και ιεράρχες πανηγύριζαν την λεγόμενη «Βιομηχανική Επανάσταση», η οποία αποτέλεσε το σημείο αναφοράς και αφετηρία για το δυνάμωμα της κυριαρχίας με την παράλληλη καταστροφή του περιβάλλοντος. Θα ακολουθήσει ο «τεχνολογικός οργασμός» του 20ου αιώνα που ουσιαστικά θα γίνει ο «δήμιος» του περιβάλλοντος και εκατομμυρίων οργανισμών.

Ο «βιομηχανικός» κόσμος παραμόρφωσε τον τρόπο ζωής των κοινωνιών, οι οποίες εγκλωβίστηκαν στα βρώμικα αστικά κέντρα, όπου η εξαφάνιση και η ισοπέδωση του φυσικού πλούτου είναι ένα τραγικό γεγονός. Αφού η απανταχού οικονομική και πολιτική εξουσία δεν έπαψε στο όνομα της «παραγωγής» να επεμβαίνει στο περιβάλλον για να κυριαρχήσει σ’ αυτό, όπως ακριβώς κάνει στις ανθρώπινες κοινωνίες.

Η ώρα της προσαρμογής

«Το Τείχος του Βερολίνου δεν έπεσε μόνο στο Βερολίνο. Έπεσε σε Ανατολή και Δύση, Βορρά και Νότο, έπληξε χώρες όσο και εταιρείες και τις έπληξε την ίδια περίπου στιγμή. Σταθήκαμε στο Τείχος του Βερολίνου στην Ανατολή επειδή το γεγονός υπήρξε δραματικό και εντυπωσιακό: ένα τσιμεντένιο τείχος να καταρρέει στις βραδυνές ειδήσεις. Αλλά στην πραγματικότητα, παρόμοια, λιγότερο απτά τείχη, γκρεμίστηκαν σ’ όλο τον κόσμο. Κι ακριβώς αυτή η πτώση των τειχών σ’ όλο τον κόσμο έκανε εφικτή την εποχή της παγκοσμιοποίησης και την ενοποίησης.

[…] Αλλά ενώ το κράτος έχει πλέον μεγαλύτερη σημασία, και όχι μικρότερη, η αλλαγή έχει σχέση με αυτό που εννοούμε όταν λέμε κράτος. Την περίοδο του Ψυχρού πολέμου το σημαντικότερο ήταν το μέγεθος του κράτους. Χρειαζόσουν ένα μεγάλο κράτος για να πολεμάς τους κομμουνιστές, να διατηρείς τα τείχη γύρω από την χώρα σου και να στηρίζεις ένα γενναιόδωρο κράτος κοινωνικής πρόνοιας ώστε να εξαγοράζεις τους εργάτες σου για να μην γίνουν κομμουνιστές. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης το σημαντικότερο είναι η ποιότητα του κράτους. Χρειάζεσαι ένα μικρότερο κράτος, επειδή θέλεις να καταμερίζει το κεφάλαιο η ελεύθερη αγορά και όχι η αργοκίνητη διογκωμένη κυβέρνηση, αλλά χρειάζεσαι και ένα καλύτερο, ένα εξυπνότερο, ένα ταχύτερο κράτος, με γραφειοκράτες που μπορούν να διευθύνουν μια ελεύθερη αγορά χωρίς να την καταπνίγουν ή να τους ξεφεύγει από τον έλεγχο. Το μυστικό για τις σημερινές κυβερνήσεις είναι ν’ ανεβάσουν την ποιότητα και ταυτόχρονα να περιορίσουν το μέγεθος των κρατών τους». (Τόμας Λ. Φρίντμαν, το Lexus και η Ελιά)

Εδώ και περίπου δυόμισι χρόνια βομβαρδιζόμαστε από μια «πληροφόρηση» που «αναπτύσσεται» ή «ανανεώνεται», βασισμένη σε καμία δεκαριά περίπου λέξεις και περίπου άλλες τόσες που παλαιότερα θα απευθύνονταν αποκλειστικά σε όσους είχαν περισσότερη ή λιγότερη τριβή στους οικονομικούς όρους. Η επαναλαμβανόμενη χρήση αυτών των όρων φάνηκε λίγο-λίγο να διεκδικεί την εξασφάλιση της απουσίας οποιασδήποτε αμφισβήτησης της έννοιας τους.

Από την «αγανάχτηση» στην προσαρμοσμένη υποταγή

«Ο όχλος διαφέρει απ’ το κοπάδι στο ότι ο καθένας θεωρεί τον εαυτό του μπροστάρη»

 Από τις 25 του μηνός Μαΐου ξεκίνησαν και στον ελλαδικό χώρο οι κινητοποιήσεις των «αγανακτισμένων». Θεωρούμε πως δεν θα πρέπει να αγνοηθεί αυτό το «φαινόμενο», επειδή κάποια χαρακτηριστικά του χρειάζεται να γίνουν περισσότερο εμφανή ως προς τα σκοπούμενα που υπάρχουν.

Μια μικρή επισήμανση, κατ’ αρχήν, ως προς τον ειρηνικό χαρακτήρα. Αυτή η «απαραβίαστη αρχή», εκτός του ότι βάζει σαφέστατα όρια και αποκλεισμούς, δείχνει και ένα σαφή μεταρρυθμιστικό προσανατολισμό.