«Κατέστρεψαν τα δάση, στέρεψαν τις πηγές κι έκαναν τα ποτάμια να πλημμυρίσουν κι ύστερα απ’ αυτή τη ζημιά πού προκάλεσαν στο κλίμα, περιβάλανε τις πόλεις τους με μια ζώνη από βαλτώδη κι ανθυγιεινά εδάφη κι έπειτα, όταν η φύση την οποία βεβήλωσαν τους έδειξε την εχθρότητά της, άρχισαν να την μισούν κι όντας ανίκανοι, όπως οι πρωτόγονοι, να ξαναγυρίσουν στη ζωή των δασών, αφέθηκαν να βυθιστούν σε μια ολοένα και μεγαλύτερη κατάπτωση διαμέσου του δεσποτισμού των ιερέων και των βασιλιάδων»
Μπούκτσιν και Ρόμπερτς, 1987
«Να ξέραμε αφεντικό, τι λένε οι πέτρες, τα λουλούδια, η βροχή! Μπορεί να φωνάζουν, να μας φωνάζουν, κι εμείς να μην ακούμε».
Ν. Καζαντζάκης
Οι ανεμογεννήτριες στις ΗΠΑ στέκονται ψηλότερα και από το Άγαλμα της Ελευθερίας, σε ύψος πάνω από 300 πόδια (100 μέτρα). Κάνοντας ένα βήμα πίσω στο παρελθόν, οι ανεμογεννήτριες φαίνονται απλές στο σχεδιασμό: η προπέλα τους «συλλαμβάνει» τον άνεμο, που περιστρέφει μια γεννήτρια για να παράγει ηλεκτρική ενέργεια.
Ωστόσο, στην πραγματικότητα, υπάρχουν πολλές περισσότερες διαδικασίες βαθμονόμησης και στοιχεία για τη βελτιστοποίηση της δέσμευσης ενέργειας σε αντίξοες συνθήκες. Το βασικό κινητήριο συστατικό είναι το λάδι και οι τουρμπίνες μπορούν να έχουν έως και 1.400 λίτρα στο εσωτερικό τους. Τα λάδια εξυπηρετούν τρεις κύριους σκοπούς: λίπανση, υδραυλικά και για το κιβώτιο ταχυτήτων. Είναι, κατά συνέπεια απαραίτητα για τις λειτουργίες κινούμενων εξαρτημάτων και για την αντιμετώπιση μεγάλων ροπών.
Το πρόβλημα είναι, ότι με την πάροδο του χρόνου μετά από συνεχή καταπόνηση, οι ανεμογεννήτριες είναι βέβαιο ότι θα υποστούν ζημιές, όπως ρωγμές και σπασίματα σφράγισης, που οδηγούν σε διαρροές λαδιού. Παρ’ όλα αυτά, η συντήρηση είναι σπάνια, καθώς απαιτεί κλιμάκωση στο πάνω μέρος του στροβίλου. Οι διαρροές λαδιού οποιουδήποτε είδους χρειάζονται άμεση επίβλεψη, καθώς μπορεί να οφείλονται στο σπάσιμο βασικών λειτουργικών εξαρτημάτων. Σε τελική ανάλυση, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε περιβαλλοντική ρύπανση, καθώς και σε καταρρεύσεις τουρμπίνας. Θεωρητικά, λοιπόν, απαιτείται ακριβής απομακρυσμένη ανίχνευση αυτών των διαρροών λαδιού για να διασφαλιστεί, ότι οι βλάβες θα διορθωθούν το συντομότερο δυνατό, μόνο που ακόμη και μετά από την χρόνια χρήση τους κάτι τέτοιο δεν πραγματοποιείται.
Επίσης, πέρα από τις αυξημένες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα λόγω λειτουργίας, η κατασκευή ανεμογεννητριών είναι επίσης ρυπογόνος. Τα τρία κύρια εξαρτήματα, που απαιτούνται για την κατασκευή ενός στροβίλου –σκυρόδεμα, χάλυβας και υαλοβάμβακας– παράγουν όλα πάρα πολύ μεγάλες ποσότητες CO2 στην κατασκευή τους, ακόμη και πριν αρχίσουν να περιστρέφονται τα πτερύγια από υαλοβάμβακα μήκους 100 γιάρδες το καθένα για να θέσουν σε κίνηση την τουρμπίνα.
Επιπροσθέτως, θα πρέπει να υπολογίσουμε τις εκπομπές ρύπων των μεγάλων φορτηγών πλοίων, που μεταφέρουν εξαρτήματα και υλικά στροβίλου στο εργοτάξιο. Αυτό, επίσης, δεν αγγίζει καν τον αντίκτυπο της ενδεχόμενης διαδικασίας παροπλισμού του στροβίλου, η οποία θα εκπέμψει σημαντικά περισσότερο άνθρακα στον αέρα.
Φυσικό επακόλουθο είναι οι πολύμορφες αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών, που αντικρύζουν την μαζική αποψίλωση δέντρων, με αποτέλεσμα τα πυκνά δάση να θυσιάζονται εξαιτίας της εγκατάστασης γιγάντιων ανεμογεννητριών. Οι αντιδράσεις τόσο στις ΗΠΑ, όσο και στην Ευρώπη αυξάνονται όλο και περισσότερο.
Για παράδειγμα, στον ελλαδικό χώρο, η δημιουργία αιολικών πάρκων και οι ανεμογεννήτριες, που ξεφυτρώνουν με ραγδαίους ρυθμούς ως σιδερένια μανιτάρια, έχουν κινητοποιήσει πλήθος ανθρώπων απέναντι στην νέα μορφή εκμετάλλευσης του περιβάλλοντος. Πρόκειται για μια εξαιρετικά σοβαρή εξέλιξη, η οποία αποτελεί απόρροια της συνεχιζόμενης πρακτικής που ακολουθείται στον ελλαδικό χώρο σχετικά με το θέμα της χωροθέτησης Αιολικών Σταθμών (ΑΣΠΗΕ) μέσα και γύρω από προστατευόμενες περιοχές.
Οι κρατικοί σχεδιασμοί οι οποίοι βρίσκονται σε πλήρη σύμπλευση με επιχειρηματικά συμφέροντα για γρήγορη ενσωμάτωση πολλών αιολικών πάρκων, είναι βέβαιο ότι θα έχουν σημαντικές επιπτώσεις σε προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura.
Με προειδοποιητική επιστολή ακόμη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για το θεαθήναι φυσικά, είχε κάνει συστάσεις στο ελληνικό κράτος για τη μη συμμόρφωσή του με τις «προϋποθέσεις» ήδη από το 2014. Μετά από εννέα χρόνια και δεκάδες «δεσμεύσεις» για συμμόρφωση και αντίστοιχες σκόπιμες αναβολές στην αναθεώρηση του Χωροταξικού, το ελληνικό κράτος έλαβε αιτιολογημένη γνώμη από την Επιτροπή –με προθεσμία δύο μηνών για να απαντήσει και να λάβει τα απαραίτητα μέτρα. Στο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί πως η Φύση έχει χάσει πολλά: πολλές ευαίσθητες προστατευόμενες περιοχές έχουν λαβωθεί ανεπανόρθωτα από την ανεξέλεγκτη χωροθέτηση ΑΣΠΗΕ, μέσα ή σε άμεση επαφή με αυτές.
Τα παραδείγματα των Ακαρνανικών Ορέων, του Έβρου, της Καρύστου στη Νότια Εύβοια και της Μάνης, εμβληματικών προστατευόμενων περιοχών στις οποίες έχει ήδη εγκατασταθεί πλήθος Αιολικών Σταθμών, είναι τα πιο κραυγαλέα. Πρόκειται για οικότοπους τεράστιας περιβαλλοντικής σημασίας για προστατευόμενα είδη πουλιών, για θηλαστικά, αλλά και είδη χλωρίδας. Την ίδια στιγμή, βάσει των σχεδιασμών και των τρεχουσών πρακτικών, είναι δεδομένο ότι θα αυξηθεί ο αριθμός των προστατευόμενων περιοχών με χωροθετημένους ΑΣΠΗΕ. Αξίζει να σημειωθεί, ότι για το σοβαρό αυτό θέμα και τις διάφορες πτυχές του, έχουν γίνει πολλές καταγγελίες από περιβαλλοντικές οργανώσεις και φορείς προς την Επιτροπή, χωρίς όμως κάποια ανταπόκριση.
Πρόσφατα, στην Γαλλία δικαιώθηκε ο μαραθώνιος δικαστικός αγώνας περιβαλλοντικών οργανώσεων και κατοίκων περιοχής του νομού Hérault της νότιας Γαλλίας κατά της θυγατρικής γερμανικής εταιρίας, που εγκατέστησε ανεμογεννήτριες σε περιοχή-πέρασμα ενός σπάνιου είδους χρυσαετών. Γαλλικό ανώτατο δικαστήριο αποφάνθηκε υπέρ της προσφυγής των περιβαλλοντικών οργανώσεων και των κατοίκων, δίνοντας εντολή στις αρμόδιες υπηρεσίες της εταιρίας που διαχειρίζεται τις ανεμογεννήτριες να τις αποσυναρμολογήσει μέσα στους επόμενους 15 μήνες.
Με την απόφαση αυτή δικαίωσε κατοίκους και οργανώσεις, που είχαν καταγγείλει πως η εγκατάσταση των ανεμογεννητριών στην περιοχή οφείλεται για τους θανάτους πτηνών (και δη ενός προστατευόμενου είδους χρυσαετού που απειλείται με εξαφάνιση), την πρόκληση ηχορύπανσης και την γενικότερη επιβάρυνση του τοπικού περιβάλλοντος στο συγκεκριμένο αιολικό πάρκο, περίπου επτά χρόνια μετά την έναρξη της λειτουργίας του το 2016. Κάτοικοι της περιοχής σχολιάζοντας την εξέλιξη από την πλευρά τους εξέφρασαν ανακούφιση, δηλώνοντας ενοχλημένοι για «την πολύ δυσάρεστη» ηχητική ενόχληση που προκαλεί η λειτουργία των ανεμογεννητριών.
Τον Φεβρουάριο του 2021, το δικαστήριο του Montpellier είχε ήδη διατάξει τη διάλυση, προτού το εφετείο της ίδιας πόλης ακυρώσει αυτήν την απόφαση τον Ιούνιο του ίδιου έτους. Οι ενώσεις προσέφυγαν στο Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο, τον Ιανουάριο του 2023, ακύρωσε την απόφαση του Εφετείου του Montpellier και τελικά παρέπεμψε την υπόθεση στο Εφετείο της Nimes, το οποίο στηρίχθηκε σε δύο ακυρώσεις οικοδομικών αδειών για να δικαιολογήσει την απόφασή του.
Όπως, όμως, τόνιζε ένας από τους σπουδαιότερους γεωγράφους της εποχής του, ο Élisée Reclus, η καταστροφή των δασών συνιστά μια μεγάλη απώλεια, αφού ο αφανισμός τους αποτρέπει την διαδραμάτιση του ουσιαστικού τους ρόλου, τη διατήρηση δηλαδή της «υγείας» της Γης και του είδους τους.
Ο Élisée Reclus πρότεινε ένα μοντέλο οικολογικής ευρωστίας στο οποίο η ανθρώπινη υγεία συνδέεται με την υγεία των οικοσυστημάτων. Χρησιμοποιώντας έντονα τη βιολογική απεικόνιση, υποστήριζε, ότι η γη θα πρέπει να φροντίζεται όπως ένα μεγάλο σώμα, του οποίου η αναπνοή πραγματοποιείται μέσω των δασών. Ένα σώμα το οποίο καταφέρνει να ρυθμίζεται και έχει τους πνεύμονές του οι οποίοι θα έπρεπε να γίνουν σεβαστοί από τον άνθρωπο, δεδομένου ότι η δική του υγεία εξαρτάται από τη δική τους. Μάλιστα, στο έργο του «Ο ωκεανός, η ατμόσφαιρα κι η ζωή», αναφέρεται στις καταστροφές, που έχει προξενήσει ο άνθρωπος στη φύση μέσω των παρεμβάσεών του και τάσσεται ξεκάθαρα κατά της ανθρωποκεντρικής σκοπιάς απέναντι στο περιβάλλον: «Τα έθνη πού κατέχουν σήμερα την πρώτη θέση στην Ανθρωπότητα, σύμφωνα με την πολιτισμική τους υπεροχή, δεν ασχολούνται γενικά παρά μόνον ελάχιστα με τον καλλωπισμό της φύσης. Όντως πολύ πιο αφοσιωμένα στη βιομηχανική παρά στην καλλιτεχνική δεξιοτεχνία, προτιμούν τη δύναμη απ’ την ομορφιά. Ο παγκόσμιος πόθος του ανθρώπου είναι να προσαρμόσει τον πλανήτη στις ανάγκες του και να τον εξουσιάσει ολοκληρωτικά, προκειμένου ν’ αντλήσει απ’ αυτόν τους τεράστιους θησαυρούς του. Τον σκεπάζει μ’ ένα δίκτυο δρόμων, σιδηροδρόμων και τηλεπικοινωνιών, γονιμοποιεί τις έρημους του και γίνεται κύριος των ποταμών του· διαλύει τις ανηφορικές κλίσεις του εδάφους και τις επιστρώνει με τη μορφή πρόσχωσης στους κάμπους».
Ο Reclus πίστευε βαθιά, ότι η μεταχείρισή μας προς τα άλλα είδη αντικατοπτρίζει το επίπεδο συνειδητοποίησης της συνάφειάς μας με το σύνολο της φύσης και την ανάπτυξη των συναισθημάτων μας που είναι σύμφωνα με αυτή την ευαισθητοποίηση. Εξέφραζε με πάθος την ένθερμη αγάπη του για τη δικαιοσύνη που εκτείνεται σε ολόκληρη την έκταση των όντων και αναφερόταν στον δεσμό αλληλεγγύης που ενώνει τον άνθρωπο, όχι μόνο με τα όντα που σέβεται και αγαπά, αλλά και με όλα όσα ζουν και υποφέρουν.
Θα θυμίσουμε, επίσης, ότι στο βιβλίο του Αλληλοβοήθεια,o Kropotkin δεν αρνείται πως υπάρχει αγώνας στη φύση και ιδιαίτερα μεταξύ των ειδών, αλλά υποστηρίζει πως οι πιο ικανοί στον αγώνα αυτό είναι όσοι οργανισμοί συνεργάζονται στο εσωτερικό του είδους τους. Ο ανταγωνισμός σε έναν σκληρό φυσικό κόσμο φαίνεται ως σπατάλη ενέργειας και πόρων, η συνεργασία, από την άλλη πλευρά, επιτρέπει στα ζώα να εξασφαλίζουν τρόφιμα, να προστατεύονται από τους θηρευτές και να αναθρέφουν τους απογόνους τους. Έτσι, η αλληλοβοήθεια και όχι ο αμοιβαίος ανταγωνισμός, έγινε ο σημαντικότερος παράγοντας της φυσικής εξέλιξης. Αυτό ισχύει, ιδιαίτερα, για τα πιο αδύναμα, τα πιο αργά και επομένως τα πιο φυσικά ευάλωτα ζώα, μεταξύ των οποίων και τα ανθρώπινα όντα. Σημειωτέον, ότι ο Kropotkin ήταν ιδιαιτέρως κριτικός απέναντι
στις ανθρωπομορφικές αντιλήψεις για τη φύση, σύμφωνα με τις οποίες αυτή είναι προικισμένη με ανθρώπινα γνωρίσματα.
Ο άνθρωπος από τότε που άρχισε να καλλιεργεί την γη και να τρέφεται από αυτή έμαθε να την σέβεται και να την παρουσιάζει ακόμη και ως θεά ή μανά. Ο τρόπος που επιλέγουμε να ζήσουμε, αρνούμενοι ότι αποτελούμε μέρος της Φύσης, είναι και η βασική πηγή όλων των καθημερινών προβλημάτων. Η επιβολή της κυριαρχίας πάνω στην φύση προχώρα πλέον με γοργό βήμα. Με σκοπό το κέρδος και την αποξένωση των κοινωνιών από έναν βιώσιμο τρόπο ζωής σε αρμονία με το περιβάλλον, η κυριαρχία εντείνει όλο και περισσότερο την λεηλασία και την καταστροφή του περιβάλλοντος.
Ο διαρκής αγώνας για την δημιουργία ανεξούσιων κοινοτήτων σε αρμονία με τον φυσικό κόσμο φαντάζει ως μονόδρομος απέναντι στην καταστροφή και στις τεράστιες πληγές, που αφήνουν πίσω τους η σύγχρονη τεχνολογία και βιομηχανία.
Κλείνουμε μ’ ένα απόσπασμα ομιλίας του Reclus στις 5 Φεβρουαρίου 1880, στη Γενεύη, με τίτλο «Evolution et Révolution» (Εξέλιξη και Επανάσταση):
«Αν και η τρέχουσα κατάσταση πραγμάτων είναι φρικτή, έχει σημειωθεί μια τεράστια εξέλιξη, που δίνει υπόσχεση για την επόμενη επανάσταση. Αυτή η εξέλιξη συνίσταται στο γεγονός ότι η «επιστήμη» των οικονομικών, η οποία προφήτευε τη σπανιότητα των πόρων και τον αναπόφευκτο θάνατο των λιμοκτονούντων μαζών, έχει αποδειχθεί λανθασμένη, και ότι επιπλέον, ένα μεγάλο κομμάτι της ανθρωπότητας που υποφέρει και λιμοκτονεί, τώρα ανακαλύπτει και γνωρίζει τον πλούτο της και τις απεριόριστες δυνατότητες της. Έτσι, το ιδανικό μας που κάποτε εκφράστηκε με το πρόταγμα «Ψωμί για Όλους» έχει αποδειχθεί ότι δεν είναι απλή ουτοπία. Η Γη είναι αρκετά μεγάλη για να μας θρέψει όλους και αρκετά πλούσια για να μας υποστηρίξει άνετα. Μπορεί να παρέχει αρκετές καλλιέργειες για να έχουν όλοι τροφή, παράγει αρκετά ινώδη φυτά για να έχουν όλοι ρούχα και περιέχει αρκετές πέτρες και πηλό για να έχουν όλοι σπίτια. Αυτή είναι η οικονομική πραγματικότητα με όλη της την απλότητα. Όχι μόνο αυτό που παράγει η Γη επαρκεί για την κατανάλωση των σημερινών κατοίκων της, αλλά θα ήταν επίσης αρκετό αν ξαφνικά η κατανάλωση διπλασιαζόταν. Αυτό θα συνέβαινε ακόμη κι αν η επιστήμη δεν επενέβαινε για να προωθήσει τη γεωργία πέρα από τις εμπειρικές μεθόδους της, θέτοντας στη διάθεσή της όλους τους πόρους που είναι τώρα διαθέσιμοι από τη χημεία, τη φυσική, τη μετεωρολογία και τη μηχανική. Στη μεγάλη οικογένεια της ανθρωπότητας, η πείνα δεν είναι μόνο αποτέλεσμα ενός συλλογικού εγκλήματος, είναι επιπλέον ένας παραλογισμός, αφού η παραγωγή είναι υπερδιπλάσια από αυτή που χρειάζεται για κατανάλωση».
Μ.Χ.
Δημοσιεύθηκε στην ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ.248, Μάιος 2024
Anarchy press gr 