Η λέξη φιλοσοφία προέρχεται, ως γνωστόν, από το ρήμα φιλέω-ῶ (= αγαπώ) και το ουσιαστικό σοφία (= ευφυΐα, φρόνηση, φρονιμάδα, ορθή κρίση, μάθηση, παιδεία [για τον Όμηρο ο καλός τεχνίτης και ο ικανός ναυτικός είναι σοφοί!)]. Ο όρος φιλοσοφία δεν υπάρχει πριν τον 6ο π.Χ. αιώνα. Καθιερώνεται από τον λέξη-πλάστη Πυθαγόρα ο οποίος με την λέξη ερμηνεύει την προσπάθεια «της ανθρώπινης συνείδησης, που αν και ατελής και περιορισμένη, ωστόσο δεν παύει να αναζητά την Αλήθεια, σε δρόμους που βασίζονται στις δικές της δυνατότητες, χωρίς την υποστήριξη θεσμών, τελετουργιών και μυστηρίων».
Το φιλοσοφείν εκφράζει –ιδιαίτερα στον αρχαίο κόσμο– την αναζήτηση απαντήσεων σε ερωτήματα που αφορούν την γέννηση και την σύσταση του κόσμου (κοσμοθεωρία και κοσμοερμηνεία), και την σχέση και θέση του ανθρώπου μέσα σ’ αυτόν (ανθρωπολογική θεώρηση κ.ά.).
Ο ορισμός της φιλοσοφίας είναι δύσκολο να τεθεί, αφού ποικίλει ανάλογα με το εκάστοτε περιεχόμενο της θεωρητικής αναζήτησης και των διαφορετικών απόψεων και εννοιών των προτάσεων των φιλοσοφούντων. Ίσως, γι’ αυτόν τον λόγο ο Bertrand Russel αναφέρει ότι, γενικότερα, η «φιλοσοφία είναι μια δεξαμενή γνώσεων που ακόμα είναι ανέτοιμες προς εξειδικευμένη επιστημονική διαπραγμάτευση». Φιλοσοφία, λοιπόν, φαίνεται να είναι η διεργασία κατά την οποία θεμελιώδη ερωτήματα «που ξεπερνούν τις ανθρώπινες γνωστικές δυνατότητες», υποβάλλονται σε συστηματική διανοητική διερεύνηση. Συνέχεια →
«Οι θρησκείες χρειάζονται στον λαό, γι’ αυτό κι αν ακόμα εμποδίζουν την πρόοδο της ανθρωπότητας σχετικά με τη γνώση της αλήθειας και πάλι λοξοδρομώντας με σεβασμό, όσο μας είναι μπορετό να τις προσπερνάμε. Στην ουσία, κάθε θετική θρησκεία, είναι σφετεριστής του θρόνου που ανήκει στη φιλοσοφία, γι’ αυτό και οι φιλόσοφοι θα είναι πάντα σε διάσταση μαζί της, ακόμα και όταν θα τη θεωρούν σαν αναγκαίο κακό, σαν δεκανίκια για τους πνευματικά ανάπηρους, που είναι και οι πιο πολλοί άνθρωποι». (Αρθ. Σοπενχάουερ, Κριτική της Ελευθερίας της βουλήσεως)
«Και πρώτα πρώτα δεν είμαι φιλόσοφος. Δεν έχω φκιάσει κανένα δικό μου «σύστημα», λαμπερό ναό της Σκέψης με κολόνες, με πολυελαίους, μ’ Άγιο Βήμα κι άδυτα των αδύτων». (Κώστας Βάρναλης, Η Αληθινή Απολογία του Σωκράτη)
Ο Πλάτων στην «Πολιτεία» του είχε υποστηρίξει ότι μια σωστή κοινωνία πρέπει να καθοδηγείται από τους φιλοσόφους, οι οποίοι άρχουν σύμφωνα με τις αρχές του λόγου, τις οποίες μόνο αυτοί μπορούν να επιβάλλουν στους κοινούς ανθρώπους. Συνέχεια →
