Ο άνθρωπος και η τεχνική

Συμβολή σε μια φιλοσοφία της ζωής

του ΟΣΒΑΛΝΤ ΣΠΕΝΓΚΛΕΡ

Μτφ: Γιώργος Στεφανίδης

Επίμετρο: Νίκος Μάλλιαρης

Εκδόσεις Μάγμα / Ιούνιος 2019 / σελ. 154

«Ο άνθρωπος ήταν –και είναι– υπερβολικά ρηχός και δειλός για να αντέξει το γεγονός της φθαρτότητας κάθε τι ζωντανού. Ως εκ τούτου, κουκουλώνει τη φθαρτότητα αυτή με τη ρόδινη αισιοδοξία της Προόδου –στην οποία κανείς δεν πιστεύει πραγματικά–, τη συγκαλύπτει με τη λογοτεχνία, ενώ κρύβεται πίσω από ιδεώδη για να μην αντικρύσει το παραμικρό. Η φθαρτότητα όμως, η γένεση και η φθορά, είναι μορφή κάθε τι πραγματικού […]. Κάθε δημιουργία υποκύπτει στην παρακμή· κάθε σκέψη, κάθε εφεύρεση, κάθε πράξη υποκύπτει στην λησμοσύνη. Διαισθανόμαστε παντού κοσμοϊστορικές διαδρομές που έχουν εξαφανιστεί. Ερείπια περασμένων έργων που ανήκουν σε νεκρούς πλέον πολιτισμούς κείνται παντού μπροστά στα μάτια μας. Στην ύβρη του Προμηθέα, ο οποίος φθάνει μέχρι τον ουρανό για να υποτάξει τις θεϊκές δυνάμεις στον άνθρωπο, αναλογεί η συντριβή». (Όσβαλντ Σπένγκλερ)

Οι ιδέες που περιλαμβάνονται σε τούτο το σύντομο βιβλίο συνεχίζουν, εμβαθύνουν, αλλά και ανανεώνουν συνάμα, τις αναλύσεις της Παρακμής της Δύσης, του μείζονος έργου του Όσβαλντ Σπένγκλερ. Το βασικό ζήτημα που απασχολεί εδώ τον Γερμανό φιλόσοφο είναι η ανάδυση κι οι πολλαπλές συνέπειες της επικράτησης της βιομηχανικής τεχνικής: σε επίπεδο κοινωνικό, οικονομικό και πνευματικό εντός της ίδιας της παρακμάζουσας Δύσης σε επίπεδο γεωπολιτικό σε ό,τι αφορά τις σχέσεις της Δύσης με τους μη δυτικούς λαούς· τέλος σε επίπεδο οικολογικό, καθώς ο συγγραφέας αναλύει με ποιον τρόπο η ισχύς και η θηρευτική κι επεκτατική φύση της δυτικής τεχνικής χρησιμοποιούνται από τον άνθρωπο ως το ύψιστο και πιο αποτελεσματικό όπλο στον προμηθεϊκό του αγώνα ενάντια στην Φύση. (Από το οπισθόφυλλο της έκδοσης)

Η τεχνική του να σκοτώνεις…

Η χρήση τόσο εξειδικευμένων όσο και «αόρατων» όπλων είναι κομμάτι της επίσημα καταγεγραμμένης ιστορίας, της επιβολής και του θανάτου. Ενάντια σε «αντίπαλα» στρατεύματα ή απέναντι σε μεγάλα πληθυσμιακά κομμάτια, αποτελούν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, μια φρικιαστική πραγματικότητα.

Εδώ, θα πρέπει να σημειωθεί, πως η χρήση τέτοιων όπλων γίνεται συνήθως από «ειδικά τμήματα» του εκάστοτε στρατεύματος, με τις ευλογίες και την καθοδήγηση φυσικά της ηγεσίας. Αυτό βέβαια δεν «δικαιολογεί» τους στρατιώτες που δεν συμμετέχουν σε αυτά τα «ειδικά» τμήματα, επαγγελματίες ή μή, οι οποίοι έχουν τις δικές τους ευθύνες, πάντα αντιμέτωποι με τις επιλογές τους και που σε πολλές περιπτώσεις έχουν πραγματοποιήσει σφαγές, με πιο μη εξειδικευμένα και «ορατά» όπλα…

Το 701 (Παλαιά Χρονολογία) ο Ασσυριακός στρατός αποσύρεται από την πολιορκία της Ιερουσαλήμ, όταν ο στρατός τους «μολύνεται από μια επιδημία που αποδεκάτισε γύρω στις 185.000 στρατιώτες». Τον 6ο και τον 7ο αιώνα, οι ίδιοι συνήθιζαν να μολύνουν «συστηματικά» τα πηγάδια των αντιπάλων.

Περί Προπαγάνδας

Ο Θείος Σαμ είναι ένα εθνικό σύμβολο των ΗΠΑ, η ύπαρξη του οποίου χρονολογείται από τον εμφύλιο πόλεμο του 1812, παίρνοντας τη θέση του προηγούμενου συμβόλου της Αμερικής, του «Αδερφού Τζόναθαν». Σήμερα, με πιθανή εξαίρεση το Άγαλμα της Ελευθερίας, ο χαρακτήρας του Θείου Σαμ είναι πιθανότατα η πιο γνωστή και πιο αναγνωρίσιμη προσωπικότητα στις Η.Π.Α, αλλά και ένα από τα πιο γνωστά και φωτεινά παραδείγματα προπαγανδιστικών τεχνικών εν καιρώ πολέμου.

Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, μια διάσημη αφίσα, εμπνευσμένη από τις αφίσες της Βρετανικής στρατολόγησης του 1914, απεικονίζει τον Θείο Σάμ να δείχνει προς τον θεατή με τα λόγια «Θέλω Εσένα» (I WANT YOU). Η αφίσα έχει επανειλημμένα αντιγραφεί και αποτελέσει οδηγό για αρκετές προπαγανδιστικές τεχνικές.

Τι είναι η προπαγάνδα

Η προπαγάνδα είναι ένας συγκεκριμένος τύπος μηνύματος, που έχει ως άμεσο στόχο να επηρεάσει την κοινή γνώμη, παρά να προβάλλει αμερόληπτα κάποιες πληροφορίες. Αποτελεί μετάφραση της λατινικής λέξης propaganda -«πράγματα τα οποία πρέπει να διαδοθούν»- και αρχικά σε μερικούς πολιτισμούς η λέξη αυτή δεν είχε τη σημερινή αρνητική σημασία.

Τεχνικές αμνησίας

Τελευταία μαθαίνουμε όλο και συχνότερα για τα κρεματόρια της γνώσης, που στήνουν οι τζιχαντιστές, καίγοντας βιβλιοθήκες, καταστρέφοντας μνημεία αρχαίας τέχνης και φιμώνοντας κάθε διαφορετική φωνή με τον απόλυτα ωμό τρόπο∙ τον φόνο. Απ’ την άλλη πλευρά, γάλλοι επιστήμονες κατόρθωσαν να δημιουργήσουν τεχνητές, δηλαδή ψεύτικες, αναμνήσεις στο μυαλό κοιμισμένων ποντικιών. Οι πρώτοι βίαιοι κι απάνθρωποι, οι δεύτεροι ανθρωπιστές, καθότι έτσι ισχυρίζονται ότι μπορούν να θεραπεύσουν τραυματικές αναμνήσεις. Φαινομενικά, οι ειδήσεις είναι από άσχετες μεταξύ τους ως κι αντίθετες.

Περί «Ασθενείας» του πολιτικού συστήματος ή ανακατεύοντας τη «σούπα» του πολυκομματισμού

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούσαν πριν, αλλά και μετά, από τα πρόσφατα εκλογικά αποτελέσματα, ότι η «πορεία προς ένα νέο «πολυκομματισμό» θα αποτελέσει το επόμενο διάστημα ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον πείραμα για το ελληνικό πολιτικό σύστημα, που δεν διαθέτει ακόμα ούτε την εμπειρία, ούτε και τα θεσμικά εκείνα εργαλεία απαραίτητα για την απρόσκοπτη λειτουργία του, χωρίς την προστατευτική ομπρέλα των δύο ιστορικών κομμάτων του δικομματισμού».(1) Σημειώνουν δε, επιπλέον, ότι η «απειρία» αυτή, καθώς και το «πρωτόγνωρο» της διαδικασίας αυτής, είναι δυνατόν να εγείρει συγκυριακά ή και μονιμότερα αντανακλαστικά διατήρησης της σημερινής (δικομματικής) μορφής του κομματικού συστήματος.