Η Υπέρτατη Ποινή

H Αμερική είναι ένα έθνος που μπορεί να περιγραφεί με μία και μόνο λέξη: asafudafidatitotaf»

Joe Biden, ο ηγέτης του «ελεύθερου κόσμου»  σε ένα από τα αμέτρητα επικά σαρδάμ του

Ο πεζογράφος Αντώνης Σαμαράκης δεν ήταν ποτέ του γούστου μας. Κάτι το αδιόρατα ενοχλητικό υπήρχε στα γραφτά του, «πολιτικά ορθός» προτού να γίνει η πολιτική ορθότητα καταστατικός όρος για επιζήσει ένα έργο και να μην αφανιστεί από τη λογοκριτική μάστιγα του «cancel culture», με ακραίους οφθαλμοφανείς συμβολισμούς -που ακυρώνονται de facto ως συμβολισμοί-, διάθεση  εντυπωσιασμού, επιτηδευμένα κοφτή και ασθμαίνουσα γραφή, ένας γλυκερός και εύπεπτος ανθρωπισμός ξεχειλίζει από την εργογραφία του. Υπερβολικά βραβευμένος και ακατανόητα εξυμνημένος.

Ούτε ελευθερία, ούτε ησυχία

Καὶ εἶδον ὅτι ἤνοιξε τὸ ἀρνίον μίαν ἐκ τῶν ἑπτὰ σφραγίδων· καὶ ἤκουσα ἑνὸς ἐκ τῶν τεσσάρων ζῴων λέγοντος, ὡς φωνὴ βροντῆς· Ἔρχου. Kαὶ εἶδον, καὶ ἰδοὺ ἵππος λευκός, καὶ ὁ καθήμενος ἐπ’ αὐτὸν ἔχων τόξον· καὶ ἐδόθη αὐτῷ στέφανος, καὶ ἐξῆλθε νικῶν καὶ ἵνα νικήσῃ.

Καὶ ὅτε ἤνοιξε τὴν σφραγῖδα τὴν δευτέραν, ἤκουσα τοῦ δευτέρου ζῴου λέγοντος· Ἔρχου. Kαὶ ἐξῆλθεν ἄλλος ἵππος πυρρός, καὶ τῷ καθημένῳ ἐπ’ αὐτὸν ἐδόθη αὐτῷ λαβεῖν τὴν εἰρήνην ἐκ τῆς γῆς καὶ ἵνα ἀλλήλους σφάξωσι, καὶ ἐδόθη αὐτῷ μάχαιρα μεγάλη.

(Αποκάλυψη, 6:1-4)

«Αχ, δεν ξέρετε εσείς τί θα πει πόλεμος και πείνα, ευχή και κατάρα να μην τα γνωρίσετε», μάς έλεγαν θυμόσοφα οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας κουνώντας το κεφάλι και εμείς ανέμελοι σηκώναμε τους ώμους; Μα τί μας έλεγαν αυτοί;  Όποιος πεινάει ανοίγει το ψυγείο και τρώει και των φρονίμων τα παιδιά -που πάντα τα φθονούσαμε- μαγειρεύουν πριν πεινάσουν. Πόλεμος; Ποιός πόλεμος! Κάποτε γίνονταν πόλεμοι, το μαθαίναμε και  στο μάθημα της  ιστορίας. Τώρα δεν συμφέρει κανέναν ο πόλεμος, διότι τα κέρδη και το εμπόριο κλπ κλπ. Έτσι έλεγαν οι «σοφοί» και το υποστήριζαν με πάθος. Αρκεί να κάθεσαι φρόνιμα και να κοιτάς τη δουλειά σου. Τρεις γενιές μεγάλωσαν έτσι, σπούδασαν τα παιδιά τους, ταξίδεψαν στις ευρώπες, έχτισαν σπίτια, έκαναν δουλειές.

Από την ελευθερία στην εκμετάλλευση των δελφινιών

Από τον περίσσιο θαυμασμό που ανέκαθεν προκαλούσαν στους ανθρώπους τα κητώδη, μέχρι την εκμετάλλευσή τους σαν ένα ακόμη είδος ζωντανού εμπορεύματος, μεσολάβησαν αιώνες και πληθώρα ανθρώπινων πολιτισμών. Η πρώτη ανθρώπινη απόπειρα, ώστε να εκτεθούν αιχμάλωτα δελφίνια με σκοπό τη διασκέδαση του εκάστοτε κοινού, έγινε στον Άγιο Αυγουστίνο της Φλόριντα, το 1938. Η μόδα των δελφιναρίων εξαπλώθηκε γρήγορα μετά από την μεγάλη επιτυχία της τηλεοπτικής σειράς «Φλίππερ» που παρουσιαζόταν στην Αμερική, κατά την δεκαετία ’60-70. Το θλιβερό παρασκήνιο στην ιστορία της αιχμαλωσίας τους αποκαλύπτεται είτε μέσω ντοκιμαντέρ είτε μέσα από κάποιες απόπειρες δημοσιογραφικού περιεχομένου, παρουσιάζοντας την «πτώση» τους από την ελευθερία της θάλασσας και του ωκεανού στο χλωριωμένο νερό της πισίνας, και την έκπτωση της ιδιαίτερα σύνθετης και εξελιγμένης τους οντότητας στο ρόλο του υπάκουου γελωτοποιού. Η ιστορία της αιχμαλωσίας τους ξεκινά από τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Ουσιαστικά πρόκειται για το χρονικό σημείο όπου οι επιχειρήσεις αυτού του είδους εξελίχθηκαν σε παγκόσμια βιομηχανία. Στο προσκήνιο της βιομηχανίας αυτής βασιλεύει η τέχνη της παραπληροφόρησης του κοινού, μέσα από καλά οργανωμένες δημόσιες σχέσεις και διαφημιστικές καμπάνιες, ενώ στο παρασκήνιο κυριαρχούν οι αρπαγές από τη θάλασσα, η παράνομη διακίνηση, η κυβερνητική διαφθορά και οι επώδυνες μεταφορές από τη μια άκρη του κόσμου στην άλλη και η ανελέητη εκμετάλλευση.

Τόλμη και αρετή

Περίεργοι καιροί!

Η τόλμη βρίσκεται στο ναδίρ, η δε αρετή σπανίζει.

Ο φόβος κυρίαρχος· το πανίσχυρο όπλο της κάθε εξουσίας και των ποικιλόμορφων τυράννων.

Φόβος σήμερα με τον κορωναϊό, φόβος και την εποχή της τουρκοκρατίας. Φόβος σε όλες τις εποχές. Ή θα σε καταβάλλει ή θα τον υπερκεράσεις! Πριν από 200 χρόνια ο φόβος υπερνικήθηκε από το μεγαλείο της ανθρώπινης φύσης, πού το λένε αυτοθυσία για το υπέρτατο αγαθό, το καλό για όλους. Σήμερα η κακομοιριά και η δειλία, αφήνει ανοικτό το έδαφος για ακόμη χειρότερες συνθήκες «ζωής».

Η ελευθερία χάνεται όταν αντικαθίσταται από ίχνη υποτιθέμενης ησυχίας και ψεύτικης ἀσφάλειας.

Επίκτητος «Η Ελευθερία»

Εκδόσεις Δώμα (2017)

Μέσα από αυτή τη νέα μετάφραση με κείμενα του Επίκτητου, που τιτλοφορούνται Ελευθερία προτείνεται πρώτα από όλα μια διαφορετική ανάγνωση της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Το βιβλίο αυτό, αποτελώντας το πρώτο της σειράς του εκδοτικού οίκου Δώμα, αποτελεί τρόπον τινά μια δήλωση, έναν άλλο τρόπο ανάγνωσης. Εκείνο που υποστηρίζουν οι ίδιοι, όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα τους, είναι ότι το να τοποθετούμε την αρχαία ελληνική γραμματεία σε μια ομοιογενή ομάδα κειμένων ισοδυναμεί με το να τοποθετούμε την αρχαία Ελλάδα σε ένα απόμακρο βάθρο, σε κάτι απρόσιτο και μακρινό που μόνο ως γραμματειακά νεκρό είδος μπορεί να αντιμετωπιστεί. Λένε χαρακτηριστικά:

Απ’ όλους τους λαούς της Ευρώπης κανένας δεν έχει τόσο φτωχή σχέση με την ελληνική αρχαιότητα όσο οι σύγχρονοι Έλληνες. Δεν αγαπάνε οι Έλληνες την αρχαιότητα. Δεν την αγαπάνε με την ψυχή τους.

ΚΑΜΜΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΟΥΣ ΕΧΘΡΟΥΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ; (Μέρος Β΄)

Η αναβίωση μέσα από την δίωξη της «αναβίωσης»

Σ’ ότι αφορά τα προηγούμενα, δηλαδή τις διώξεις γνώμης, (παλιότερα το δυτικό μπλοκ κυριαρχίας, αναφερόμενο στις διώξεις αντικαθεστωτικών στην κομμουνιστοκρατούμενη Ρωσία χρησιμοποιούσε την διατύπωση «αντιφρονούντες»), διαπιστώνεται πως με τον πόλεμο κατά της αναβίωσης ουσιαστικά εγκαθιδρύεται ένα καθεστώς παρόμοιο αν όχι σκληρότερο από αυτό που διώκεται.

Άλλωστε, πολλές φορές, πλέον, ο τύπος δεν έχει και τόση σημασία για τους εξουσιαστές. Τον διατηρούν μέχρις ότου διαπιστώσουν πως η αναντιστοιχία τύπου και ουσίας δεν τους χρειάζεται και πως δεν διατρέχουν κάποιους κινδύνους στο να πουν τα πράγματα με το όνομά τους. Και τότε βγάζουν τη μάσκα.

Θέλουμε, όμως, να σταθούμε σ’ αυτό που λέμε διατύπωση γνώμης. Δεν θα το εξετάσουμε από τη σκοπιά της δημοκρατίας ή των αρχών του Διαφωτισμού, όπως ο Τσόμσκι που (προς τιμήν του αντιτάχτηκε στην φυλάκιση του Ρενουάρ με τον νόμο Γκεσώ).

ΚΑΜΜΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΟΥΣ ΕΧΘΡΟΥΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ; (Μέρος Α΄)

Μια είδηση[1] που ανάφερε πως ο ηλικίας 41 ετών Βενσάν Ρενουάρ, ο οποίος έχει σπουδάσει χημικός μηχανικός και είναι πατέρας οκτώ παιδιών, βρίσκεται στη φυλακή από τις 19 Αυγούστου, έθετε συγκεκριμένα ζητήματα «επί τάπητος». Το ιδιαίτερο αυτής της είδησης είναι πως το εν λόγω άτομο είχε καταδικασθεί το 2007 για «αδίκημα γνώμης». Το συγκεκριμένο αδίκημα είναι το ότι είχε δημοσιεύσει, τότε, μια 16σέλιδη μπροσούρα με το τίτλο: «Ολοκαύτωμα. Αυτά που σας κρύβουν…».

Ο Βενσάν Ρενουάρ θα παρέμενει φυλακισμένος για ένα ολόκληρο χρόνο με βάση τον νόμο Γκεσώ, ο οποίος τιμωρεί με φυλάκιση και πρόστιμα, όσους προβαίνουν σε «ρατσιστικές, αντισημιτικές ή ξενοφοβικές» δηλώσεις.

Η πρώτη εντύπωση που δημιουργείται από την περιεκτική περιγραφή της ουσίας του νόμου Γκεσώ είναι πως δεν φωτογραφίζει απλά τον Σαρκοζί, αλλά και τους ιθύνοντες του Γαλλικού κράτους. Επειδή, όχι μόνον έχουμε απλά δηλώσεις εναντίον των Ρομά αλλά και πρακτικές που ισοδυναμούν με Χιτλερικές. Αν μάλιστα αντιστοιχηθεί το περιεχόμενου του νόμου Γκεσώ με τις ενέργειες εναντίον των Ρομά, τότε έχουμε κάτι πολύ βαρύτερο, δηλαδή κακουργηματικές πράξεις. Κι όμως, τελικά αυτός που φυλακίστηκε επειδή έκφρασε μία γνώμη ήταν ο Βενσάν Ρενουάρ.

Ελευθερία χωρίς προσδιορισμούς

«Είναι ο πιο εύκολος τρόπος να λύσετε το πρόβλημα, τόσο ξεκάθαρος ώστε δεν χρειάζεται να τον πολυβασανίζεις για να τον παραδεχθείς. Έτσι, δεν θα υπάρχει πια  λόγος να σκεφτόμαστε. Και πραγματικά, το βασικό είναι να μην υπάρχει λόγος να σκεφτόμαστε! Όλο το μυστήριο της ζωής θα μπορέσει τότε να χωρέσει σε δυο φύλλα τυπωμένο χαρτί.» Φ.Μ. Ντοστογιέφσκι, Έγκλημα και τιμωρία

Πέφτοντας το μάτι μας στη λέξη «ελευθερία» στο λεξικό, συναντάμε τον ορισμό: «δυνατότητα αυτόβουλης και απεριόριστης δράσης σύμφωνα με τις επιθυμίες (κάποιου), η απουσία εξαναγκασμού ή καταπίεσης» και κατηγοριοποιείται σε προσωπική, του λόγου, ακαδημαϊκή ή του Τύπου. Μέσα από αυτά τα όρια και τους προσδιορισμούς είναι μία δυνατότητα, που μπορεί να προκύψει κατόπιν συμφωνίας «κάποιων», με βάση τις επιθυμίες τους. Και μάλιστα, όταν απουσιάζει ο καταναγκασμός. Μοιάζει, έτσι, πιο σίγουρος ο καταναγκασμός και περισσότερο μια πιθανότητα η ελευθερία, που πραγματώνεται, όταν εκπληρωθεί μια προσωπική επιθυμία. Μοιάζουμε ουσιαστικά ελεύθεροι με περιοριστικούς όρους. Οι προσδιορισμοί και οι κατηγοριοποιήσεις από την άλλη τής δίνουν μία ακόμη διάσταση, πιο περιπτωσιακή. Είσαι ελεύθερος να λες τη γνώμη σου, να κάνεις μια επιστημονική έρευνα κ.λπ., στο βαθμό που δεν δημιουργείς ουσιαστική όχληση στο κράτος, άρα ακολουθείς τις νομότυπες διαδικασίες που το ίδιο όρισε για την ελευθερία. Μοιάζει με παραχώρηση που μόνο με το κράτος και τα παρακλάδια του έχει να κάνει, δηλαδή σαν ένα πολιτικό δικαίωμα, που κάποιοι αρμόδιοι ξέρουν και πρέπει να διαχειριστούν.

«Μέγιστος καρπός της αυτάρκειας είναι η ελευθερία»

«…Η αυτάρκεια είναι ο μεγαλύτερος πλούτος. Δεν ελευθερώνουν την ψυχή από την ανησυχία και δεν φέρνουν την αληθινή χαρά τα αμέτρητα πλούτη ή η δόξα κι ο θαυμασμός του πλήθους ή ο,τιδήποτε άλλο οφείλεται σε αίτια απεριόριστα.
Ζώντας κανείς ελεύθερα, δεν μπορεί να αποχτήσει μεγάλη περιουσία, γιατί κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο χωρίς δουλικότητα προς τις μάζες ή την εξουσία. Μπορεί ωστόσο να ’χει όλα τα καλά σε διαρκή αφθονία. Κι αν τύχει να αποκτήσει μεγάλη περιουσία, εύκολα θα τη μοιράζει καταπώς πρέπει, κερδίζοντας τη συμπάθεια των συνανθρώπων του...» Αποφθέγματα Επίκουρου.

Η αυτάρκεια είναι μια λέξη που όσο περνά ο καιρός, τόσο και χάνεται πίσω στον χρόνο και στη λήθη, η σημασία της και η δύναμή της. Η λέξη «αυτάρκεια» παράγεται από το επίθετο «αὐτάρκης», το οποίο είναι σύνθετο από την αντωνυμία «αὐτὸς» και το ρήμα «ἀρκέω -ῶ». Η ετυμολογία της μας παραπέμπει σε εκείνον που αρκείται σε όσα έχει ο ίδιος, σε εκείνον που ζει άνετα από τα δικά του παραγόμενα αγαθά. Πόσα πράγματα και υπηρεσίες που χρησιμοποιούμε  σήμερα, τα έχουμε πραγματικά ΑΝΑΓΚΗ; Πόσα προϊόντα από αυτά που αγοράζουμε από το σούπερμάρκετ πηγαίνουν «σχεδόν κατευθείαν» στα σκουπίδια, επειδή μας έμαθαν να υπερκαταναλώνουμε. Οι άνθρωποι που ζουν στην επαρχία μπορούν ακόμα και σήμερα να φτιάχνουν πράγματα μόνοι τους, αλλά πόσες ώρες «σκοτώνουν» από δω και κει άσκοπα; Πόσο καλύτερα θα νιώθαμε, εάν δημιουργούσαμε κάτι δικό μας;

Οι προγενέστεροί μας, στο πολύ πρόσφατο παρελθόν ήταν αυτάρκεις σε πολύ μεγάλο βαθμό. Έφτιαχναν μόνοι τους τα τρόφιμα της χρονιάς και γνώριζαν τον τρόπο συντήρησής τους, γιατί ρεύμα δεν είχαν, έτσι δεν υπήρχαν ψυγεία, καταψύκτες κ.λπ. Οι περισσότεροι ασχολούνταν με την καλλιέργεια, ενώ φρόντιζαν τόσο για τους καρπούς της χρονιάς όσο και για ποικίλα είδη ζώων που συντηρούσαν. Παράλληλα, ζούσαν από κοινού και εναρμονισμένα, επί το πλείστον, με το φυσικό περιβάλλον. Γεγονός, που συνέβαλλε στην αποφυγή των σύγχρονων προβλημάτων και κυρίως των ασθενειών που προσβάλουν τον άνθρωπο της σύγχρονης μεγαλούπολης.

Αναρχικό διήμερο, στο Πολυτεχνείο της Αθήνας, στις 15 και 16 Νοεμβρίου 2014

Δίχως ίσκιο

Το ξέρεις πως βρίσκομαι εδώ όλη μέρα, είτε στέκομαι στο ίδιο σημείο και μουδιάζουν τα πέλματά μου είτε πηγαινοέρχομαι κουβαλώντας, με τον ιδρώτα να μ’ αποχαιρετά, σχηματίζοντας πρωτότυπα σχήματα και φόρμες στην κάθοδο του. Έτσι έχουν τα πράγματα, από καταβολής κόσμου. Από την χρονιά του πρώτου χάλκινου Αδάμ, αν έχεις ακουστά. Από τούδε και στο εξής, οι προπάτορές μου σέρνουν την μοίρα τους στον εξευτελισμό με κάθε τρόπο. Ναι, ας πούμε πως ήμουν εκεί, κάθε φορά, έστω και νοερά∙ στις θίνες της Γκίζας, στο πλάτωμα της Βαβυλώνας, στον λεπτό αέρα της Ακρόπολης.

Blackfoot: κυνηγώντας στην ελευθερία

Ένας γέροντας κοίταξε από τον ποταμό του Κόκκινου Ελαφιού πάνω από το Ποτάμι του Τόξου. Είδε μερικά βουβάλια. Έδεσε τα μαλλιά του σε κόμπους και σύρθηκε με τα χέρια του και τα γόνατά του. Το θέαμα έκανε τα βουβάλια να γελάσουν. Ένα από αυτά γέλασε μέχρι θανάτου και ο γέροντας το έκοψε σε κομμάτια. (Clark Wissler & D.C. Duvall, Mythology of the Blackfoot Indians)

Για έναν σύγχρονο εκπολιτισμένο άνθρωπο, ιδιαίτερα κάποιον που έχει συνηθίσει στον τρόπο ζωής των μητροπόλεων, η άμεση κι έντονη εξάρτηση από ένα μόνο είδος τροφής για την επιβίωσή του τού φαίνεται αδιανόητη. Στις μέρες μας οι συνταγές μαγειρικής κι ο προβιβασμός της γευσιγνωσίας σε τέχνη έχουν μετατρέψει το φαγητό σε ένα είδος πολυτελείας και το έχουν ταυτίσει με την ποιότητα ζωής. Η δυνατότητα να γευματίσει κανείς σε ένα «καλό» εστιατόριο, όπου ενδεχομένως θα του μαγειρέψει κι ένας διάσημος chef, προωθείται –αν μη τι άλλο– ως εμπειρία ζωής. Την ίδια στιγμή, βέβαια, οι περισσότεροι άνθρωποι, λίγο παραδίπλα ή στο ίδιο οικοδομικό τετράγωνο, γεύονται τις συνέπειες του πολιτισμού απ’ την ανάποδη, αναζητώντας τη διατροφή τους στα σκουπίδια, ως άλλοι τροφοσυλλέκτες.

Αφρική: οι χαμένες ψηφίδες της ελευθερίας (Μέρος δ΄)

Η εποχή της μεταλλουργίας

Το πέρασμα στην περίοδο, που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε εποχή των μετάλλων στην Αφρική, που εκκινεί με τη λεγόμενη Εποχή του Χαλκού και συνεχίζεται με τη λεγόμενη Εποχή Σιδήρου, όπως είναι φυσικό, δεν προέκυψε εν μία νυκτί ούτε σε όλες τις περιοχές της Αφρικής συγχρόνως. Εμφανίστηκε κυρίως στο βόρειο κομμάτι της ηπείρου, περίπου απ’ την 3^η χιλιετία Π.χ. Εφ’ όσον οι κάτοικοί του είχαν ήδη προχωρήσει στον έλεγχο της γης και είχαν μοιράσει εδάφη και εξουσίες, η χρήση των μετάλλων για την ζεύξη των ζώων και την κατασκευή ανθεκτικότερων εργαλείων και όπλων, βοηθούσε στην αποτελεσματικότερη επιβολή. Όσο σκληραίνει η στάση των ανθρώπων απέναντι στο περιβάλλον τους –ανθρώπινο και φυσικό–, τόσο πιο άτεγκτα και ακίνητα γίνονται και τα συναισθήματά τους.

Αφρική: οι χαμένες ψηφίδες της ελευθερίας (Γ΄μέρος)

Η εμφάνιση της γεωργίας

Με την εμφάνιση της γεωργίας ο κόσμος αλλάζει. Ο φυσικός χώρος γίνεται ένα όριο, ο άνθρωπος κοιτάζει γύρω του και βάζει περιφράξεις, ορίζει∙ η γη αποκτά σιγά-σιγά χρηστική αξία, γίνεται τόπος και τοπογραφία. Εκείνο που έβρισκε σε άγρια μορφή χωρίς δυσκολία, το σιτάρι, το κριθάρι κι άλλα δημητριακά και όσπρια, τώρα θέλει να τα τιθασεύσει. Το ίδιο θα κάνει και για τα ζώα. Δεν τα κυνηγά, τα εξημερώνει, δηλαδή τα μεγαλώνει ο ίδιος, αφού τα φυλακίσει, έχοντας σκοπό να τα βάλει να δουλεύουν γι’ αυτόν, τα εκπαιδεύει, τα χρησιμοποιεί στις μετακινήσεις και βέβαια τα τρώει. Ο κόσμος πλέον ανήκει σε κάποιους. Με αυτή που αρχαιολογικά ονομάστηκε «νεολιθική» εποχή, ξεκινάει η γεωργία και η κτηνοτροφία.

Αφρική: οι χαμένες ψηφίδες της ελευθερίας (Β΄ μέρος)

«Παλαιολιθική» Αφρική

Στην Αφρικανική ήπειρο –και ιδιαίτερα στο νοτιοανατολικό της κομμάτι– έκαναν τα πρώτα τους δειλά βήματα οι αρχέγονοι άνθρωποι. Σχημάτισαν τις πρώτες ομάδες κι αργότερα τις πρώτες κοινότητες, βαδίζοντας άγνωστα μονοπάτια, καθώς κάθε τι γύρω τους και μέσα τους ήταν καινούριο κι η επιθυμία τους να το εξερευνήσουν απεριόριστη. Δεν υπήρχαν νόμοι, ούτε πολιτισμικές απαγορεύσεις∙ ο καθένας πειραματιζόταν ανεμπόδιστα με ο,τιδήποτε επικίνδυνο ή μη επιθυμούσε. Η βίωση της ελευθερίας αποτελούσε μιαν άγρια πρόκληση, που κανένας δεν γύρευε να αποφύγει. Ας δούμε, λοιπόν, τόσο το γεωγραφικό/κλιματολογικό πλαίσιο στο οποίο συνέβησαν όλα αυτά, όσο και καθαυτό το ταξίδι των πρώτων ανθρώπων στο δέρμα της μητέρας Γης.

Αφρική: οι χαμένες ψηφίδες της ελευθερίας (Α΄ μέρος)

Ο κατακερματισμός του πλανήτη σε κράτη, που ούτως ή άλλως αποτελούν εξουσιαστική κατασκευή, βρίσκει την απόλυτα παράλογη εκδοχή του στην αφρικανική ήπειρο. Οποιοσδήποτε απ’ τους σύγχρονους χάρτες την απεικονίζουν μας βοηθά να το κατανοήσουμε. Η Αφρική είναι χωρισμένη σε ομοιόμορφα τετράγωνα, σα να πήρε κάποιος χάρακα ή κάναβο κι έφτιαξε στο σώμα της ένα σταυρόλεξο. Οι ευρωπαίοι άποικοι, πράγματι, κατασκεύασαν ένα άλυτο σταυρόλεξο. Στα μαύρα τετράγωνα κρύβεται το πετρέλαιο και το «πλούσιο» σε άλλα ορυκτά υπέδαφος, ενώ στα άσπρα οι λευκοί θάνατοι που της εμφυτεύτηκαν∙ από τις διακρίσεις και την δουλεία μέχρι τις δικτατορίες και τις ασθένειες.

Ο δούρειος ίππος και η ρέπλικα της ελευθερίας

«Μερικά χιλιόμετρα μακριά από την πόλη, στις παρυφές της, στην άπλα του κάμπου, δέσποζε ένα μεγάλο σαραβαλιασμένο όχημα. Τα μεταλλικά του εξαρτήματα τα είχαν ξηλώσει από καιρό και το μόνο που του είχε απομείνει ήταν η ξύλινη κλειστή κλούβα. Καρφωμένη καθώς ήταν, έστεκε πάνω σε τέσσερα μικρά καδρόνια, μπηγμένα βαθιά στη γη. Κάποιος, φαίνεται το είχε σκαρφιστεί, για να προστατεύσει τον ξύλινο σκελετό από τα νερά και την υγρασία του κάμπου. Τις μέρες με ηλιοφάνεια το όχημα διακρινόταν καθαρά από τις ταράτσες ή τα ρετιρέ των σπιτιών της πόλης, καθώς όμως σουρούπωνε ή έπεφτε καταχνιά στον κάμπο, ωχριούσε σιγά-σιγά και χανόταν σαν να μην υπήρχε ποτέ.

 […] Στ’ αλήθεια, για αρκετό καιρό έμεινε απαρατήρητο, ωσότου μια ανοιξιάτικη μέρα στη διάρκεια μιας εκδρομής (ήταν μια από κείνες τις εκδρομές που με το χρόνο ορθώνονται όλο και πιο μεγαλειώδεις και θορυβώδεις στη μνήμη) μερικοί έκφρασαν την αμφιβολία πως εκείνο το σαραβαλιασμένο όχημα πιθανόν να ήταν ο κρυψώνας ατόμων που προορίζονταν για αντιπερισπασμό».

Ισμαήλ Κανταρέ, «Το τέρας»

Αμέτρητες ελευθερίες, πραγματικά αμέτρητες. Μπορούμε να διαλέξουμε ό,τι επιθυμούμε: όποια έξυπνη συσκευή θέλουμε, όποια ιστοσελίδα προτιμάμε για την ενημέρωσή μας, όποιο προϊόν λαχταρούμε, όποιο ρούχο, όποια παπούτσια, όποιο μαγαζί διασκέδασης, να επισκεφτούμε το διαδικτυακό μας σύμπαν όπως μας κάνει κέφι… ο πλανήτης μοιάζει για χρόνια να υποκλίνεται στις ορέξεις μας. Εκατομμύρια ανώνυμες δυνάμεις συνωμοτούν, για να φτάσουν όλα μπροστά μας και να τα διαλέξουμε. Αφθονία στον ύψιστο βαθμό. Κάθε μέρα που περνάει, όλο και μια νέα εφεύρεση γεννιέται ειδικά για μας, ώστε να καλύψει κάθε επιθυμία, πριν καν τη σκεφτούμε. Μέχρι και 715 νέοι πλανήτες, λέει, ανακαλύφθηκαν για πάρτη μας! Άμα βαρεθούμε τη γη, να έχουμε κάπου να πάμε.

Η μαγεία στις ανθρώπινες κοινωνίες και ο ορθολογισμός ως εργαλείο κρατικής καταστολής

 

«Οι Γίγαντες που δημιούργησαν αυτό τον κόσμο στην αισθητή του διάσταση και τώρα φαίνεται πως ζουν μέσα του αλυσοδεμένοι, είναι στ’ αλήθεια οι αιτίες

της ζωής του και οι πηγές κάθε δραστηριότητας,

αλλά οι αλυσίδες είναι ο δόλος του αδύναμου

και δαμασμένου νου, που έχει τη δύναμη

ν’ αντισταθεί στην ενέργεια: όπως λέει και

η παροιμία, ο άτολμος, τολμηρός είναι στο δόλο». William Blake

Oι εκπρόσωποι του Διαφωτισμού και οι Ουμανιστές, καθώς και οι διάδοχοί τους, έθεσαν στο κέντρο τη λογική και τον άνθρωπο, που με το πνεύμα του ισχυριζόταν ότι επικράτησε στα φοβερά στοιχεία της φύσης, έδιωξε τις δεισιδαιμονίες και τις προκαταλήψεις και απομάκρυνε –όπως έλεγε– το φόβο του αγνώστου, κατευνάζοντας τις μεταφυσικές ανησυχίες. Οπότε ο αιώνας της λογικής έμοιαζε να γιάτρεψε τις κακοτοπιές του παρελθόντος, όπου οι μάγοι καίγονταν στην πυρά των «σκοτεινών χρόνων» του Μεσαίωνα.

2013

 Ας συνεχίσουμε να χαράζουμε δρόμους για την αναρχία, με αδέσμευτη  σκέψη και δράση!

Καλύβι χωρίς κράτος

Ο πλανήτης Γη είναι ένα απέραντο ζωντανό κοινόβιο έμβιων όντων. Για μας τους ανθρώπους, όπως και για τις άλλες υπάρξεις του φυσικού κόσμου, η Γη είναι το κοινό μας σπίτι το οποίο δεν έχει σχέση με το νομικό και ιδιοκτησιακό καθεστώς κανενός κράτους. Αυτή η αντίληψη βρίσκεται ξεκάθαρα απέναντι στις απόψεις που υποστηρίζουν την κυριαρχία και τον πολιτισμό. Επειδή η κυριαρχία αντιλαμβάνεται τη Γη χρηστικά, πότε ως χαβούζα και πότε ως πηγή υλικού πλουτισμού και επεκτατικής επιβολής. Κατανοώντας τη γήινη και φυσική μας προέλευση θέλουμε να ζήσουμε ελεύθεροι ενάντια στις πρακτικές και τις ιδεολογίες που δηλητηριάζουν και καταστρέφουν τη Γη και τους κατοίκους της. Αντιλαμβανόμαστε τη Γη ως κοινό τόπο κατοικίας, απόλαυσης και ζωής και όχι ως ιδιοκτησία κάποιου. Το κράτος είναι ένα θεσμικό κατασκεύασμα που εχθρεύεται και θέλει να ελέγχει τον φυσικό κόσμο σκλαβώνοντας και μολύνοντας τον. Γι’ αυτό το λόγο επιβάλει ένα σύνολο από διαχωρισμούς που αιχμαλωτίζουν την φυσική ελευθερία των έμβιων όντων πάνω στη γη.

Είναι πραγματικότητα ότι όλοι εμείς που ανήκουμε στην πολιτισμένη ανθρωπότητα έχουμε παγιδευτεί στους θεσμούς της κυριαρχίας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η κατάσταση αυτή δεν αντιστρέφεται, δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να απελευθερωθούμε. Βασικός λόγος για τον οποίο έχουμε παγιδευτεί είναι επειδή εκπαιδευτήκαμε να θεωρούμε ότι η Γη δεν είναι το κοινό σπίτι των έμβιων όντων και να την βλέπουμε χρηστικά όπως θέλει η κυριαρχία και ο πολιτισμός. Το κράτος μας έχει εξαρτήσει με τους μηχανισμούς του με αποτέλεσμα όλες οι ανάγκες για την διαβίωση μας να καλύπτονται μέσα από μεθόδους οι οποίες μολύνουν και καταστρέφουν τη Γη. Για παράδειγμα, οι μονοκαλλιέργειες φυτών στην γεωργική παραγωγή (όπως και οι πατενταρισμένοι σπόροι και τα φυτοφάρμακα) οδήγησαν στην εξαφάνιση της άγριας βιοποικιλότητας χιλιάδων ειδών φυτικής ζωής, ενώ η παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος προέρχεται από μεταλλεία λιγνίτη, πυρηνικά εργοστάσια ή άλλες μεθόδους που μολύνουν τη ζωή.

Το πρώτο κοινό μας σπίτι είναι η Γη συνολικά, είναι αυτό που μας έχει διαμορφώσει ως πλάσματα. Το δεύτερό μας σπίτι είναι το κατάλυμα το οποίο θα διαμορφώσουμε εμείς οι ίδιοι ως άνθρωποι και ζωικό είδος δανειζόμενοι στοιχεία από τη φύση, έτσι ώστε να προστατευόμαστε από την βροχή, το χιόνι, το κρύο ή οτιδήποτε άλλο. Η πρώτη μας βασική στέγη είναι κάτι που δεν αλλάζει, είναι τόσο πολύ συνδεδεμένη με την ύπαρξη μας, αφού σε αυτήν οφείλουμε τα χαρακτηριστικά και την εξέλιξη μας ως ζωικό είδος. Η δεύτερη μας στέγη είναι κάτι πιο ρευστό και επίκτητο, αλλά παρ’ όλα αυτά μια βασική μας ανάγκη για να ζήσουμε, είναι κάτι που αλλάζει εύκολα ανάλογα με τις περιστάσεις.

Οι θεσμοί και η πρακτικές της κυριαρχίας και πιο ειδικά το κράτος επενέβηκε στη μέχρι πρότινος ελεύθερη και άγρια ζωή και όπως προείπαμε μας εξάρτησε μαζί του. Έτσι η βασική μας ανάγκη για στέγη (όπως και οι άλλες) καλύπτεται μέσω των μεθόδων και των όρων που επέβαλε το κράτος. Διαμεσολαβώντας στην κάλυψη των αναγκών μας, αυτός ο θεσμός μας ελέγχει, μας κρατά δέσμιους και μας εκμεταλλεύεται, αναγκάζοντας μας παράλληλα να συμμετέχουμε στις διαδικασίες του. Αντιλαμβανόμενοι αυτή την απάτη τασσόμαστε αδιαπραγμάτευτα στον αγώνα για την συνολικά απελευθερωμένη ζωή. Για να περάσουμε σε συνθήκες αναρχίας και όπου οι ανάγκες μας θα καλύπτονται από τις άμεσες δικές μας πράξεις και όχι από επιβεβλημένες, πολύπλοκες διαδικασίες και κοινωνικούς μηχανισμούς.

Η αναρχία δεν είναι μια φαντασιοπληξία ή μια απραγματοποίητη μακρινή ουτοπία, αλλά μια υπαρκτή πραγματικότητα η οποία σήμερα δέχεται πίεση και σκιάζεται από την κυριαρχία. Η αναρχία είναι εφικτή κατάστασή επειδή έχει άμεση σχέση με την φύση συνολικά, με την ισορροπία της και με την συμφιλίωση του ανθρώπου με τις διεργασίες της. Για αυτό αν υπάρχει θέληση να συμβαδίσουμε ως άνθρωποι με τους φυσικούς ρυθμούς και σύμφωνα με τη ζωική μας φύση, τότε η κυριαρχία θα αποτελεί παρελθόν. Η ζωή του πλανήτη και πιο συγκεκριμένα σήμερα ο εξεγερμένος ανθρώπινος πληθυσμός δεν έχει παρά να συντρίψει την κυριαρχία για να συνεχιστεί η αέναη ελεύθερη ύπαρξη. Είναι ξεκάθαρο πως ως άνθρωποι, είμαστε πλάσματα της φύσης και των μακροχρόνιων διεργασιών της, ενώ ο πολιτισμός μας σκλαβώνει, μας αλλοτριώνει και μας εξημερώνει.

Ο αναρχικός τρόπος ζωής είναι εντελώς αντιθετικός με αυτόν της κυριαρχίας. Αναρχία και κυριαρχία δεν μπορούν να συμφιλιωθούν και να γίνουν ένα, επειδή είναι εντελώς διαφορετικές έννοιες και καταστάσεις. Απ’ την μια η ανοχή και η αφομοίωση των δομών και των όρων του κράτους εξαπλώνουν την κυριαρχία. Ενώ απ’ την άλλη ο αναρχικός απελευθερωτικός αγώνας θέλει να τελειώνει με την κυριαρχία σε κάθε της έκφανση, γι’ αυτό και δεν μπορεί να αφομοιώσει τον τρόπο ζωής που επέβαλε το κράτος και ο πολιτισμός. Οπότε ας είμαστε ξεκάθαροι, δεν θέλουμε ένα άλλο σύστημα μαζοποίησης και επιβολής στη θέση του υπάρχοντος, αλλά ένα ελεύθερο τρόπο ζωής για όλα τα όντα. Προτάσσουμε τον αγώνα για την καταστροφή του κράτους και του πολιτισμού, που συνεπάγεται την καταστροφή των σχέσεων εξάρτησης και επιβολής.

Έτσι και την ανάγκη του ανθρώπου για στέγη οφείλουμε να την δούμε με διανοητική ειλικρίνεια από την οπτική των ελεύθερων συνθηκών της αναρχίας και όχι από τις προβολές του πολιτισμού και του κράτους. Οι ίδιοι οι ελεύθεροι άνθρωποι στα συντρίμμια του κράτους θα λύσουν την κάθε τους ανάγκη, δίχως την διαμεσολάβηση κοινωνικών μηχανισμών. Είναι ανειλικρινές και καμία φορά τυχοδιωκτικό να μιλάμε για ζωή χωρίς εξουσία και κράτος χωρίς να διευκρινίζουμε ότι αυτό συνεπάγεται μια καθολική αλλαγή του τρόπου ζωής των ανθρώπων σε σχέση με τον τρόπο ζωής στον πολιτισμό. Είναι προβληματικό να παρουσιάζεται η αναρχία ως ένας τρόπος δράσης έξω από τα κόμματα και το κοινοβούλιο, αλλά με αριστερές στοχεύσεις. Συνήθως όσοι βαδίζουν με αυτό τον τρόπο αντίληψης της αναρχίας αποφεύγουν την όποια συζήτηση για την ζωή μετά το κράτος όπως «ο διάβολος το λιβάνι». Δυστυχώς έτσι γίνεται μια συμφεροντολογικού τύπου χρησιμοποίηση της αναρχικής θεώρησης που την κατακερματίζει ως ολότητα και την κάνει αριστερισμό. Δεν μας ενδιαφέρει ένας αγώνας που για χάρη της μαζικότητας του προσπαθεί να γίνει πιο φιλικός προς τα πρότυπα που όρισε η κυριαρχία για τον τρόπο ζωής του ανθρώπου στη βιομηχανική εποχή. Δεν μας ενδιαφέρει ένας αγώνας που αρνείται να κοιταχτεί στον καθρέφτη, να δει τα πράγματα συνολικά και να μιλήσει χωρίς ενδοιασμούς για όλα. Επειδή ένας τέτοιος αγώνας σημαίνει ότι δεν έχει ξεκάθαρη και συνολική στόχευση για την διάλυση της κυριαρχίας, αλλά στην ουσία παίρνει την μορφή της απαίτησης του μετασχηματισμού των δομών του κράτους.

Με γνώμονα και τα όσα αναφέρθηκαν, για να μιλήσουμε για το ζήτημα της στέγης οφείλουμε να δούμε πως έζησε ο άνθρωπος και οι άγριες φυλές πριν την εξάπλωση του πολιτισμού και του βιομηχανικού συστήματος. Αυτό θα έχει ουσία να το κάνουμε μόνο αφού απαλλαγούμε από τις διάχυτες αντιλήψεις περί ανωτερότητας του δυτικού πολιτισμού, δηλαδή του τρόπου ζωής μας σε σχέση με άλλους τρόπους ζωής και ειδικά των ανθρώπων που έζησαν χωρίς κράτος. Ακόμα πρέπει να έχουμε την επίγνωση ότι εμείς οι ίδιοι είμαστε εκπολιτισμένοι και «αστικοποιημένοι», αφού εκπαιδευτήκαμε και «προσαρμοστήκαμε» σε αυτό τον τρόπο ζωής που μας πέρασε ένα σύνολο από προκαταλήψεις και που πρέπει τώρα να τις αποδομήσουμε. Γι’ αυτό εξ αρχής ας βάλουμε στην άκρη την προκατάληψη περί πολιτισμικής ανωτερότητας. Άλλωστε αυτό το ιδεολόγημα είναι το ίδιο που έθρεψε όλους τους μεγάλους πολέμους απ’ άκρη σ’ άκρη στον κόσμο. Μια άλλη διαστρεβλωμένη αντίληψη είναι αυτή που βλέπει την πρόοδο και την ανάπτυξη του πολιτισμού, ως ένα φυσικό αναπόφευκτο γεγονός της ανθρώπινης γενικά νόησης και πρακτικής. Ο δυτικός πολιτισμός δεν είναι αποτέλεσμα μιας γραμμικής εξέλιξης του ανθρώπινου είδους, αλλά μια επιβεβλημένη κατάσταση πάνω σε πολλές διαφορετικές ανθρώπινες κουλτούρες.

Οι πρόγονοι μας που έζησαν σε σπηλιές δεν ήταν οπισθοδρομικοί ή ηλίθιοι, όπως μπορεί να νομίζει κανείς σήμερα. Οι κλιματολογικές συνθήκες του παρελθόντος και γενικά η ζωή στη φύση οδήγησαν τον άνθρωπο στους προϊστορικούς χρόνους να χρησιμοποιήσει τις σπηλιές για στέγη. Όμως καταλύματα σε σπηλιές ο άνθρωπος έκανε ανέκαθεν, ακόμα και τον 20^ο αιώνα στον ελλαδικό χώρο. Για παράδειγμα όταν οι κάτοικοι ενός χωριού ήθελαν να συλλέξουν καρπούς (πχ. ελιές) σε μια απομακρυσμένη από το χωριό τους περιοχή διέμεναν προσωρινά ακόμα και σε διαμορφωμένα (ή κτισμένα μπροστά) σπήλαια. Η απουσία των σύγχρονων μεταφορικών μέσων και δρόμων ωθούσε τον άνθρωπο να φτιάχνει καταλύματα οπουδήποτε. Μπορεί οι πρόγονοι μας να είχαν μια διαφορετική καθημερινότητα, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ήταν απαραίτητα δυστυχισμένοι ή είχαν αισθήματα κατωτερότητας και κατάθλιψης. Άλλωστε οι αυτοκτονίες, η χρήση ναρκωτικών ουσιών μέχρι θανάτου και τα ψυχοφάρμακα είναι φαινόμενα που πήραν μεγάλες διαστάσεις κατά την βιομηχανική εποχή.

Οι Εσκιμώοι έζησαν στους πάγους για χιλιάδες χρόνια φτιάχνοντας παγόσπιτα, τα επονομαζόμενα ιγκλού. Οι ινδιάνοι της Βόρειας Αμερικής έφτιαχναν καλύβες χρησιμοποιώντας δέρματα βισώνων και ξύλα. Στην Αφρική και την Αυστραλία οι ιθαγενείς κοιμόντουσαν κάτω από τα αστέρια τις ζεστές μέρες του χρόνου ή έφτιαχναν κάποιο κατάλυμα από λάσπη, χόρτα, ξύλα και πέτρες. Στην Λατινική Αμερική ή στα νησιά της Πολυνησίας οι άνθρωποι μέσα σε τροπικά δάση έφτιαχναν απλά καταλύματα για στέγη. Παντού σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου οι άνθρωποι έφτιαχναν και φτιάχνουν ακόμα σε ορισμένες περιπτώσεις ολόκληρα χωριά με απλά υλικά από τη φύση, χωρίς να χρειάζεται να ανοίγουν ορυχεία για πετρώματα και ενέργεια.

Μόνο όπου υπήρξαν κρατικές δομές κτίζονταν μεγάλες οικοδομικές κατασκευές. Μόνο τότε εξαναγκάζονταν άνθρωποι να κατασκευάζουν κάστρα, φρούρια, ανάκτορα, επιβλητικούς ναούς, τεράστιους τάφους και μεγάλα πέτρινα αγάλματα. Πάντα οι άνθρωποι που ζούσαν στους αγρούς, στα βουνά ή σε παράκτιες περιοχές, χωρίς άμεση εξάρτηση από το βιομηχανικό σύστημα και το κράτος, έφτιαχναν ταπεινά και απλά σπίτια στα φυσικά μέτρα του ανθρώπου και με αγνά υλικά που προσφέρει η φύση απλόχερα, χωρίς να πρέπει να καταστραφεί κάποιος βιότοπος.

Ως γνωστόν οι σύγχρονες οικοδομές κτίζονται εξ’ ολοκλήρου με βιομηχανικά επεξεργασμένα οικοδομικά υλικά και βιομηχανικές μεθόδους. Ακόμα και μια μικρή μονοκατοικία μερικών δεκάδων τετραγωνικών μέτρων κτισμένη με βιομηχανικά υλικά και στα βιομηχανικά πρότυπα, κρύβει από πίσω της ολόκληρο το σύστημα παραγωγής και τους μηχανισμούς, που μόνο το κράτος μπορεί να πειθαρχήσει και να συγχρονίσει. Δηλαδή, ακόμα και ένα μικρό σπιτάκι να θέλουμε να κτίσουμε σύμφωνα με τα σύγχρονα πρότυπα αυτό θα είναι σε άμεση εξάρτηση με το βιομηχανικό σύστημα, τις προϋποθέσεις του για εξουσία και τις συνέπειες του με ένα σύνολο ποικίλων προβλημάτων. Ο χάλυβας, το τσιμέντο, τα τούβλα, οι χαλκοσωλήνες, οι μπογιές, το ηλεκτρικό δίκτυο, το αρδευτικό δίκτυο και τα πατώματα (στο βιομηχανικό πρότυπο) προέρχονται από ένα σύνολο διαδικασιών που μια ελεύθερη κοινότητα δεν μπορεί να αναπαράγει και που δεν έχει και λόγους για να το κάνει.

Μια ελεύθερη κοινότητα μπορεί να φτιάξει απλά κτίσματα με απλά υλικά χωρίς βιομηχανική εξόρυξη και εργοστάσια. Μια ελεύθερη κοινότητα θα μπορεί να υπάρχει ως τέτοια αφού δεν θα έχει επίπλαστες ανάγκες και σκουπίδια που δεν ανακυκλώνονται άμεσα από τη φύση, ενώ οι βασικές της ανάγκες θα καλύπτονται χωρίς περιττές και βλαπτικές δραστηριότητες. Από την άλλη οι ανάγκες στον πολιτισμό διευρύνονται, οι διαδικασίες για την κάλυψη τους γίνονται πολύπλοκες, η επιβολή της εξουσίας καθορίζει τα πάντα, ενώ τοξικά σκουπίδια παράγονται διαρκώς.

Διάσημοι αρχιτέκτονες του μοντέρνου κινήματος της δεκαετίας του 1920 και 1930 όπως ο Λε Κορμπυζιέ ή ο Μιες Βαν Ντε Ροε αντέγραψαν την απλότητα, την λειτουργικότητα και το απέριττο της αρχιτεκτονικής των μικρών κοινοτήτων πριν την εκβιομηχάνιση, όπως για παράδειγμα της ανώνυμης αρχιτεκτονικής των Κυκλάδων ή των παραδοσιακών κινέζικων σπιτιών . Το βιομηχανικό σύστημα (μαζί με τους αρχιτέκτονες) πατένταρε την απλότητα και την μεταμόρφωσε σε πολυώροφα ή άλλα εκτρώματα κτισμένα κατ’ βάση από μπετόν και χάλυβα. Η σύγχρονη κατοικία, όπως και ο υπόλοιπος τρόπος ζωής των ανθρώπων σήμερα, σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με το βιομηχανικό σύστημα και τις γενικευμένες εξουσιαστικές σχέσεις. Αυτή η κατάσταση δεν μετρά μεγάλη διάρκεια ύπαρξης μπροστά στα χιλιάδες χρόνια ελεύθερης ή πιο απλής ζωής των ανθρώπων.

Σήμερα που τα πάντα ελέγχονται και εξαρτιούνται από το σύμπλεγμα της κυριαρχίας, καμιά ομάδα ανθρώπων δεν μπορεί να εγκατασταθεί σε ένα μέρος της γης χωρίς να έχει νομική έγκριση. Κανείς δεν μπορεί να καλύψει την ανάγκη του για στέγη χωρίς να εμπλακεί με τις κρατικές δομές και το βιομηχανικό σύστημα. Κανείς δεν μπορεί να ζήσει ελεύθερος και ανεξάρτητος, επειδή η κυριαρχία έχει εξαπλωθεί σε κάθε σπιθαμή γης. Δεν μπορούμε να ζήσουμε σε αρμονία με τη φύση και με αεξούσιες σχέσεις, επειδή διαμεσολαβεί παντού η εξουσία.

Η τεχνολογική πρόοδος και κυρίως η εκμηχάνιση έπαιξαν καταλυτικό ρόλο (σε συνδυασμό με τις άλλες δομές της κυριαρχίας) για τον καθορισμό του τρόπου ζωής των ανθρώπων σε παγκόσμιο επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα επηρέασε τον τρόπο που καλύπτεται ή δεν καλύπτεται η ανθρώπινη ανάγκη για στέγη. Απ’ την μια καθορίστηκαν νέες μέθοδοι δόμησης μιας κατοικίας, με νέα υλικά, ενώ απ’ την άλλη διαμορφωθήκαν νέοι διαχωρισμοί και ρόλοι (διαμερίσματα στις πόλεις, μονοκατοικίες, βίλλες, εξοχικά, άστεγοι, νοικάρηδες, ενοικιαστές, παραγκουπόλεις, μεγαλουπόλεις, αστικοποίηση της υπαίθρου). Το 1950 υπήρχαν 86 πόλεις στον κόσμο με πληθυσμό πάνω από ένα εκατομμύριο. Σήμερα, αυτές οι πόλεις είναι 400. Σε παγκόσμιο επίπεδο υπολογίζεται ότι υπάρχουν πάνω από 100εκ. άνθρωποι άστεγοι σε αστικά κέντρα, ενώ στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι είναι κάπου στους 20χιλ. ανθρώπους. Οι παραγκουπόλεις ξεπερνούν τις 250χιλ. παγκοσμίως. Το 43% του αστικού πληθυσμού των αναπτυσσόμενων χωρών ζει σήμερα σε παραγκουπόλεις (precarity slums) ή αλλιώς squatter cities ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στις αναπτυγμένες χώρες είναι 6%, σύμφωνα με το πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για τη στέγαση.[1]

Η κυριαρχία διαμεσολαβώντας στις ανθρώπινες σχέσεις και στη σχέση των ανθρώπων με τη φύση τους αναγκάζει να υπακούουν στους θεσμούς της για να μπορέσουν να ζήσουν στο τεχνητό σύστημα που εξαπλώνεται. Για να καλυφτεί η ανάγκη της στέγασης οι πιο πολλοί άνθρωποι αναγκάζονται να δουλεύουν και να πειθαρχούν στις εντολές της κυριαρχίας. Στριμωγμένη στις πόλεις η μαζική κοινωνία, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο «προσαρμόζεται» στην αλλοτρίωση και στους ρυθμούς του βιομηχανικού συστήματος. Μέσα στις συνθήκες αποξένωσης τις οποίες όρισε η κυριαρχία, είναι μεγάλη η ανάγκη για τον καθένα να έχει μια στέγη για να μείνει, να ξεκουραστεί και να χαλαρώσει. Τα διαμερίσματα, οι υπόγειες κατοικίες ή οι παράγκες, έστω και με αυτούς τους άθλιους όρους είναι ο χώρος όπου πολλοί άνθρωποι θα περάσουν τις χαρές και τις λύπες της ζωής τους. Επειδή όμως η κυριαρχία έχει εξαρχής την τάση να επεκτείνεται διαρκώς, πιέζει με διάφορους τρόπους το μεγαλύτερο μέρος της μαζικής κοινωνίας. Η οικονομική αφαίμαξη είναι ένας τρόπος ελέγχου και επέκτασης των μηχανισμών της εξουσίας. Σε αυτό το πλαίσιο πολλοί άνθρωποι παίρνουν δάνεια από τις τράπεζες για να έχουν μόνιμη στέγη. Ενώ είναι σύνηθες το γεγονός οι τράπεζες να κάνουν κατασχέσεις σπιτιών και έξωση σε όσους αδυνατούν να καλύψουν τις οφειλές τους σε αυτές. Ειδικά τα τελευταία χρόνια σε χώρες της Ευρώπης όπως η Ελλάδα και η Ισπανία, είναι δεκάδες χιλιάδες οι περιπτώσεις εξώσεων σε οφειλέτες τραπεζών. Ακόμα το ελληνικό κράτος με ψήφιση νόμου πριν μερικούς μήνες ενισχύει τα δικαιώματα των ιδιοκτητών ακινήτων έναντι των ενοικιαστών, επιβάλλοντας διαδικασίες εξπρές για εξώσεις και είσπραξη οφειλόμενων ενοικίων εντός πενήντα ημερών χωρίς να προηγηθεί δίκη.

Πολλοί είναι αυτοί που απελπίζονται όταν οι μηχανισμοί της κυριαρχίας τους διώχνουν από την κατοικία τους με την οποία έχει συνδεθεί όλη η καθημερινότητα τους και η ζωή τους. Δεν είναι λίγοι αυτοί που σε τέτοιες συνθήκες πίεσης και εκβιασμού οδηγούνται στην αυτοκτονία. Στον ελλαδικό χώρο έχουν καταγραφεί πολλά τέτοια περιστατικά τα τελευταία χρόνια. Στην Ισπανία τον προηγούμενο Νοέμβριο (2012) πυροδοτήθηκαν διαδηλώσεις σε πολλές πόλεις με αφορμή δύο αυτοκτονίες ανθρώπων κατά την διάρκεια της έξωσης. Με αφορμή αυτά τα γεγονότα η Ισπανική ‘Ένωση Τραπεζών στο πλαίσιο μιας «κοινωνικά υπεύθυνης πολιτικής» επικαλέστηκε ανθρωπιστικούς λόγους και επέβαλε μορατόριουμ στις εξώσεις για δύο χρόνια.

Η δημοκρατία καλούπωσε τη φυσική ανάγκη των ανθρώπων για στέγη, όπως εγκλώβισε συνολικά την ύπαρξη σε κανόνες και νόμους. Το «δικαίωμα στη στέγη» και όλα τα «κοινωνικά δικαιώματα» που παρουσιάζονται από τους αριστερούς και τους φιλελεύθερους ως δημοκρατική κοινωνική κατάκτηση είναι στην ουσία το επιστέγασμα της επιβολής της κυριαρχίας στην ζωή των ανθρώπων και το άλλοθι για την καθολική της επέλαση για εκδημοκρατισμό και εκπολιτισμό σε παγκόσμιο επίπεδο. Θα μπορούσε να υπάρχει μια ελεύθερη ζωή για όλους χωρίς την διαμεσολάβηση της κυριαρχίας, όμως από την στιγμή που το κράτος επιβάλλεται παντού, κατασκευάζονται και οι συνθήκες που παγιδεύουν. Για παράδειγμα για να αποκτήσει κάποιος σπίτι (για τα δεδομένα των ανεπτυγμένων χωρών) χωρίς να το κληρονομήσει, συνήθως πρέπει να πάρει δάνειο από κάποια τράπεζα. Η αμοιβαία συμφωνία με φαινομενικά «ελεύθερους» όρους στην ουσία είναι μια εκβιαστική πράξη, αφού αυτός που θέλει να εξασφαλίσει μια στέγη είναι με την διαρκή απειλή ότι θα μείνει στο δρόμο αν δεν πληρώσει το νοίκι ή τη δόση. Η λύση όμως δεν είναι στην διεκδίκηση μιας καλύτερης νομοθεσίας ή η επιβολή ενός κοινωνικού κράτους πρόνοιας (σαν αυτό που θέλουν οι κουμουνιστές) που θα διαχειρίζεται και θα ελέγχει τα πάντα με όρους κοινοκτημοσύνης. Αντίθετα η ουσιαστική λύση βρίσκεται στην καταστροφή του κράτους, των εξουσιαστικών σχέσεων και της εξάρτησης.

Ο αναρχικός αγώνας για την ολική καταστροφή των εξουσιαστικών δομών είναι το ζητούμενο, έτσι ώστε ελεύθεροι οι άνθρωποι να καλύπτουν τις ανάγκες τους σε αρμονία με τον φυσικό κόσμο που τους περιβάλλει. Βέβαια ο αναρχικός αγώνας δεν αποκλείει πράξεις ανιδιοτέλειας και αλληλοβοήθειας πριν την καταστροφή του κράτους. Γι’ αυτό θα ήταν θεμιτό αν κάποια αλληλέγγυα ομάδα ή άτομο βοηθούσε άλλα άτομα που έχουν πρόβλημα στέγασης να βρουν κάποιο σπίτι να μείνουν.

Το να σχηματίζουμε όμως μια ομάδα η οποία στο όνομα της αλληλεγγύης προσφέρει στέγη ή βοήθεια σε άτομα που έχουν πραγματική ανάγκη με αντάλλαγμα την ενσωμάτωση τους σε πολιτικές δομές είναι μια τραγικά εξουσιαστική πρακτική. Το να λειτουργούμε μια δομή η οποία διαχειρίζεται τις άμεσες ανάγκες ανθρώπων που ζουν μέσα στο εξουσιαστικό περιβάλλον της πόλης για να ενδυναμώνουμε πολιτικούς σχηματισμούς είναι αισχρό. Δεν συγκρουόμαστε με τον θεσμό του κράτους φτιάχνοντας ένα παρόμοιο μηχανισμό μικρότερου μεγέθους, αλλά στην ουσία λειτουργούμε συμπληρωματικά και παράλληλα με το αυτό. Δεν μπορεί να υπάρξει αμοιβαία συμφωνία σε ειλικρινή βάση μεταξύ κάποιου που δεν έχει πού να μείνει και κάποιου που διαχειρίζεται σπίτια. Μια τέτοια συμφωνία είναι ιδίου τύπου με το «κοινωνικό συμβόλαιο» ή το συμβόλαιο ενοικίασης σπιτιού που επικαλούνται οι εξουσιαστές. Όταν λειτουργούμε καταλήψεις με αυτούς τους όρους αναπαράγουμε σχέσεις εξάρτησης και εκβιασμού. Με αυτό τον τρόπο βοηθάμε στην επέκταση της εμβέλειας της κυριαρχίας, ασχέτως αν δεν έχουμε επίσημη νομική κάλυψη. Η εκδίωξη άλλων καταληψιών ή η έκδοση κειμένων έξωσης από «συνελεύσεις γειτονιάς» είναι το λιγότερο εξουσιαστικές πρακτικές. Πρέπει να είναι ξεκάθαρο ότι η αναρχική προοπτική έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις παραπάνω λογικές και πρακτικές. Και το αναφέρουμε αυτό επειδή σε περιόδους σαν αυτή που διανύουμε, όπου άνθρωποι αυτοκτονούν επειδή οι τράπεζες τους παίρνουν το σπίτι και οι εξώσεις είναι μια καθημερινότητα, οι παραπάνω πρακτικές συμβαίνουν στ’ αλήθεια σε γειτονιά της Αθήνας, από άτομα που δρουν στο όνομα του «κινήματος των καταλήψεων στέγης» και είναι υποτίθεται ενάντια στον καπιταλισμό.

Ένας κόσμος χωρίς εξουσία στον οποίο οι άνθρωποι θα ζουν ελεύθεροι σε συμφιλίωση με την βιόσφαιρα δεν θα μοιάζει καθόλου στον τρόπο ζωής μας σήμερα στον πολιτισμό. Το βιομηχανικό σύστημα και η ζωή στις πόλεις θα αποτελούν παρελθόν. Οι ανάγκες μας θα απλουστευθούν και οι διεργασίες μέσω των οποίων θα καλύπτονται θα είναι επίσης απλές και φυσικές. Έτσι και η ανθρώπινη ανάγκη για στέγαση θα επιλύεται με τον ίδιο τρόπο, αδιαμεσολάβητα, απλά και με φυσικά μέσα. Αν έχουμε ως γνώμονα ότι οι διεργασίες για την κάλυψη των αναγκών μας θα πρέπει να διατηρούν τις ελεύθερες σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και την βιωσιμότητα του φυσικού κόσμου, τότε η κυριαρχία θα είναι περιττή. Δεν μπορούμε διανοητικά και πρακτικά να μένουμε αγκιστρωμένοι στην εικόνα του σύγχρονου τεχνολογικού κόσμου απαξιώνοντας την ζωή στην φύση και να περιμένουμε ότι θα ζήσουμε χωρίς εξουσία και εξάρτηση. Είναι αντιφατικό να μιλάμε για απελευθέρωση, ενώ απ’ την άλλη να θεωρούμε τον σύγχρονο τρόπο ζωής και τις τεχνοανέσεις του ως αναγκαιότητα. Η σύγχρονη κατοικία από την βίλλα στη κορυφή ενός βουνού, το διαμέρισμα στο κέντρο της Αθήνας και μέχρι το τελευταίο τενεκεδόσπιτο στο Ναϊρόμπι της Κένυας και τους αστέγους του κόσμου είναι αποτέλεσμα του ίδιου παγκοσμιοποιημένου συστήματος και της εξάπλωσης του πολιτισμού. Δεν μπορούμε να κοιτάμε τα πράγματα μόνο στα πλαίσια της ελληνικής επικράτειας ή της Ευρώπης, επειδή ο τρόπος που ζούμε συνδέεται με την εκμετάλλευση του Τρίτου κόσμου και θα ήταν τουλάχιστον υποκριτικό να κάνουμε ότι δεν υπάρχει η παγκόσμια διάσταση της επιβολής του πολιτισμού σε φύση, ζώα και ανθρώπους. Ακόμα και όσοι επικαλούνται «ένα κόσμο ισότητας» και δεν λένε ότι θα πρέπει να καταστραφεί η δόμηση της μαζικής κοινωνίας και οι βιομηχανικές διαδικασίες που αναπαράγουν την κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών, μιλάνε μια υποκριτική γλώσσα. Επειδή απλά αν όλος ο ανθρώπινος πληθυσμός αφομοιωθεί στον καταναλωτικό τρόπο ζωής της ανεπτυγμένης δύσης σε ισότιμη βάση τότε θα επιταχυνθεί περεταίρω η εξολόθρευση του φυσικού κόσμου.

Ασφαλώς αυτό το πλάνο «παγκοσμιοποίησης» είναι μια υπόθεση που εξωραΐζει το κράτος και που δεν συνάδει με την πραγματική τάση του πολιτισμού που είναι να επιβάλλεται με τη βία, να διαχωρίζει και να εκμεταλλεύεται ποικιλοτρόπως. Η απαλλαγή μας από τα δεσμά της εξουσίας δεν θα λυθεί με την ατομική ή συλλογική μας προσαρμογή στο σύστημα, δεν θα λυθεί με την κατάληψη εγκαταλελειμμένων κτηρίων και την κάλυψη της ανάγκης για στέγαση ενός μόνο μικρού αριθμού ατόμων στις συνθήκες που όρισε η κυριαρχία. Μόνο μέσα από την διάχυση της συνολικής θεώρησης και πρακτικής ενάντια στο παγκοσμιοποιημένο τεχνοβιομηχανικό σύστημα θα δημιουργηθούν ουσιαστικά ρήγματα και εντέλει θα πραγματωθεί η κατάρρευση του.

Για την πνευματικά και υλικά απελευθερωμένη κοινότητα που ζει χωρίς κράτος, ένα καλύβι φτιαγμένο με απλά υλικά είναι αρκετό. Για τους πνευματικά και υλικά απελευθερωμένους ανθρώπους ένα απλό καλύβι στη φύση δεν είναι μικρό ή μεγάλο, δεν είναι φτωχικό ή πλούσιο, είναι αρκετό. Που σημαίνει ότι είναι αυτό που πρέπει να είναι σύμφωνα με τα φυσικά, ζωικά και γήινα μέτρα του ανθρώπου και όχι με τα μέτρα και σταθμά που όρισε η κυριαρχία.

Σύμπραξη για την αναρχία

[1] Mike Davis, Ο πλανήτης των παραγκουπόλεων.

Πηγή