Το κοινωνικό, το ατομικό σώμα και οι χώροι που σχετίζονται υπό τον έλεγχο της εξουσίας

Είναι γεγονός πως από την εποχή του κορωναϊού και μετά, η εξουσία βρήκε πρόσφορο έδαφος να επιταχύνει τους σχεδιασμούς της σ’ έναν ευρύτερο τομέα που περιλαμβάνει και την επαναδιαπραγμάτευση της έννοιας του σώματος. Λέγοντας γενικά σώμα, θα θέλαμε να διευκρινίσουμε πως μιλάμε όχι μόνο για το ατομικό μας σώμα, αλλά και αυτό που σχετίζεται με το δημόσιο, δηλαδή το κοινωνικό, καθώς και τους δημόσιους χώρους που και τα δύο σώματα σχετίζονται και συνδέονται, είτε είναι οι πλατείες, τα πάρκα, οι δρόμοι, οι χώροι δουλειάς και διασκέδασης, είτε οι ψηφιακοί χώροι που αντικαθιστούν ή συμπληρώνουν την δουλειά, την επικοινωνία, την διασκέδαση, την αγορά, την κατανάλωση κλπ. Γίνεται σαφές, πως η έννοια του σώματος είναι κάτι ευρύτερο, που μπορεί να ξεκινάει ατομικά και υλικά, αλλά μπορεί να επεκτείνεται κοινωνικά και έχει σχέση με δημόσιους και ψηφιακούς χώρους.

Αναπλάσεις, μύθοι και σύμβολα

Μια συνοπτική παρουσίαση της αγοροπωλησίας της πλατείας Εξαρχείων

Η πολυπλοκότητα της έννοιας και της διαχείρισης του λεγόμενου δημόσιου χώρου έχει απασχολήσει νομικούς, εγκληματολόγους, αρχιτέκτονες, πολεοδόμους, οικονομολόγους, πολιτικές και αστυνομικές αρχές, επιχειρηματίες, συγκοινωνιολόγους, γεωγράφους και ιστορικούς με τις προσεγγίσεις άλλοτε να ξεκινούν από διαφορετικές ή αντιθετικές αφετηρίες και άλλοτε συγκλίνουσες. Οι ορισμοί του δημόσιου χώρου ποικίλουν, πρώτα απ’ όλα, ακριβώς για τον παραπάνω λόγο. Σύμφωνα λόγου χάριν μ’ έναν καθηγητή αρχιτεκτονικής, «Δημόσιος Χώρος είναι αυτός που πρωτίστως ενθαρρύνει την ελεύθερη ανταλλαγή, την κοινωνική, όχι όμως την οικονομική ανταλλαγή, την ελεύθερη κοινωνία – επικοινωνία, μεταξύ αγνώστων. Ο δημόσιος χώρος είναι ο τύπος της ευσταθούς ή ασταθούς ισορροπίας μεταξύ τάξης και αταξίας της μεταβαλλόμενης οργάνωσης των αντιθέσεων» (Πανέτσος Γ., 2002, Διάλεξη στο συνέδριο η αρχιτεκτονική και η πόλη του 21ου αιώνα, Αθήνα: Πρακτικά συνεδρίου, εκδόσεις ΤΕΕ, σελ.247). Ένας νομικός από την πλευρά του θα προσεγγίσει τα συνταγματικά «θεμέλια» του δημόσιου χώρου, την νομική του έννοια, τα φιλελεύθερα ή μη χαρακτηριστικά των νομικών ρυθμίσεων κανόνων, δικαιωμάτων κοκ. Δεν χρειάζεται, λοιπόν, δεύτερη σκέψη για να κατανοήσει κάποιος ότι οι κυρίαρχες αφηγήσεις, αριστερές ή δεξιές, προοδευτικές ή συντηρητικές, αλλά και οι εναλλακτικές είναι στρατευμένες, χωρίς άλλωστε να το κρύβουν σ’ έναν κοινό στόχο: στην διαμόρφωση και τον έλεγχο του αστικού περιβάλλοντος, των λεγόμενων δημόσιων χώρων με εκείνους τους τρόπους, ώστε να εξασφαλίζεται η κρατική βούληση να ορίζει την κίνηση σωμάτων, εμπορευμάτων, πολιτισμικών ή μη. Η ελευθερία λόγου χάριν των συναθροίσεων είναι απλά μια δημοκρατική καρικατούρα, καθώς ορίζονται με αυστηρότητα οι «προϋποθέσεις» στ’ όνομα της «δημόσιας τάξης και ασφάλειας».