Lepenski Vir: όταν αλλάζει ένας ολόκληρος τρόπος ζωής

Μετά από χρόνια εκατό
Τον Τόπο αυτό κανείς δεν ξέρει
Η Τραγωδία που παίχτηκε εκεί
Τώρα Σιγή Αχάραχτη

Χορτάρια αγριέψανε τριγύρω
Ξένοι διαβήκανε περαστικοί
Την έρημη συλλάβισαν Ορθογραφία
Που κράταγαν οι Αλλοτινοί Νεκροί

Τον δρόμο τον αναθυμούνται
Άνεμοι σε Χωράφια Θερινά –
Το Ένστικτο μαζεύει το Κλειδί
Που πέταξε η μνήμη μακριά –

Emily Dickinson, Ποίημα 1149
(από το 44 Ποιήματα και 3 Γράμματα)

Στις Σιδηρές Πύλες, στη Σερβία, ανακαλύφθηκε ο νεολιθικός οικισμός του Lepenski Vir. Το αρχαιολογικά ιδιαίτερο σε αυτή την περιοχή είναι ότι διατηρούνται στοιχεία για τη συνύπαρξη γεωργών-κτηνοτρόφων με κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες. Εντυπωσιακό είναι ότι ο οικισμός των γεωργών συνεχώς αυξανόταν σταδιακά σε μέγεθος και κατέστρεφε τις γύρω δασικές εκτάσεις, προκειμένου να μετατραπούν σε χωράφια και να εκθρέψουν τον διαρκώς αυξανόμενο πληθυσμό. Η μετάβαση από έναν νομαδικό σε έναν σταθερό τρόπο ζωής είναι πιο εμφανής, καθώς μαζί με στοιχεία μονιμότητας παρατηρείται ένας κυνηγετικός και τροφοσυλλεκτικός τρόπος ζωής.

Ωστόσο, η εντατικοποίηση της υλοτόμησης στέρησε από τους συνυπάρχοντες κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες τον ζωτικό τους χώρο. Δεν ακολούθησε όλη η ανθρωπότητα την πρακτική των νήσων του Σολομώντα^[1].Υπήρξαν ο αδύναμος κρίκος στην αλυσίδα της εξέλιξης κι αργά ή γρήγορα έπρεπε να υποκύψουν, να χάσουν ό,τι διαθέτουν και να προσαρμοστούν στο νέο. Όποιος δεν ακολουθήσει το άρμα της εξέλιξης θεωρείται οπισθοδρομικός.

Είναι εύκολο και βολικό, όταν θέλει κάποιος να επιβάλλει έναν τρόπο ζωής, να τον παρουσιάζει ως νέο και εξελιγμένο, σε αντίθεση με έναν άλλο που φαίνεται, φευ, «παλαιάς κοπής». Όλη η ευρωπαϊκή σκέψη που προσανατολίστηκε στη νεωτερικότητα, διέκρινε το (ορθο)λογικό από το λεγόμενο μεταφυσικό, αλλά και το παλιό απ’ το νέο. Το τελευταίο μάλιστα παρουσιάζεται ως απαραίτητο, ενώ από τότε και στο εξής το παλιό μοιάζει αποκομμένο από το σήμερα, η έννοια της συνέχειας σχεδόν περιφρονείται και το παρελθόν, ακόμη και το πρόσφατο, είναι συνώνυμο του ξεπερασμένου. Το παρελθόν μικραίνει και το μέλλον μεγαλώνει. Το παρόν είναι στραμμένο σχεδόν εξ ολοκλήρου στο αύριο. Είναι, όμως, έτσι;