Σκέψεις, στάση ζωής και έργα της Σιμώνης Βέιλ (Μέρος γ΄)

Δικαιώματα και Υποχρεώσεις

Μετά τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που υπογράφηκε από την πρώτη γαλλική εθνοσυνέλευση στις 26 Αυγούστου το 1789, όλες οι επαναστάσεις, οι περισσότεροι πόλεμοι και τα περισσότερα αποτρόπαια εγκλήματα στην ανθρωπότητα, σύμφωνα με την Βέιλ, βασίστηκαν στο όνομα των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων. Γνωρίζουμε, επίσης, ότι όπως αυτά τα Δικαιώματα τότε, δεν ίσχυαν για όλους τους κατοίκους της γαλλικής επικράτειας, με τον ίδιο τρόπο δεν ισχύουν ακόμα και σήμερα για όλους τους κατοίκους του πλανήτη.

Γράφει στο βιβλίο της «Το πρόσωπο και το Ιερό»:

 […] «Για να κατανοήσουμε τί είναι ένα δικαίωμα, πρέπει πρώτα να αποδεχτούμε ότι η ύπαρξή μας ως έμφρονα και σκεπτόμενα όντα χαρακτηρίζεται από την επίγνωση της υπαρξιακής μας υποχρέωσης απέναντι στην αιώνια ιδέα αυτού που είμαστε: του ανθρώπου».. 

 […] «Σε κάθε άνθρωπο υπάρχει κάτι ιερό. Αυτό όμως δεν είναι το πρόσωπό του. Ούτε είναι το ανθρώπινο πρόσωπο. Το ιερό είναι αυτός ο ίδιος, αυτός ο άνθρωπος, απλούστατα»

[…] «Στο βάθος της καρδιάς κάθε ανθρώπου, από τα παιδικά του χρόνια μέχρι τον τάφο, υπάρχει κάτι που, παρ’ όλη την εμπειρία των εγκλημάτων που έχουμε διαπράξει, υποστεί και δει, προσδοκά ακατανίκητα να του κάνουν καλό και όχι κακό. Αυτό ακριβώς πριν απ’ όλα είναι το ιερό σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη. Το καλό είναι η μόνη πηγή του ιερού. Το μόνο ιερό είναι το καλό και ό,τι σχετίζεται με το καλό».

Σκέψεις, στάση ζωής και έργα της Σιμώνης Βέιλ (Μέρος β΄)

Λάτρης της αρχαιοελληνικής γραμματείας

«Είναι λυπηρό που τα ελληνικά θεωρούνται ως ένα μάθημα λογιότητας για ειδικούς. Αν σταματούσαμε να εξαρτάμε τη μελέτη των ελληνικών από εκείνη των λατινικών, και αν η μόνη μας επιδίωξη ήταν να καταστήσουμε το παιδί ικανό να διαβάσει εύκολα και με ευχαρίστηση ένα απλό ελληνικό κείμενο με μια μετάφραση δίπλα, θα μπορούσαμε να διαδώσουμε ευρύτατα, μια μικρή γνώση των ελληνικών, ακόμα και πέρα από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Κάθε παιδί λίγο προικισμένο θα μπορούσε να έρθει σε άμεση επαφή με τον πολιτισμό από τον οποίο αντλήσαμε ακόμα και τις έννοιες της ομορφιάς, της αλήθειας και της δικαιοσύνης»

«Ο κύκλος, κατά τους Έλληνες, ήταν η εικόνα του Θεού. […] Το ορθογώνιο τρίγωνο είναι η δεξαμενή όλων των αναλογικών μέσων όρων. […] Η γεωμετρία […] είναι σαν τα κρυπτογραφημένα γράμματα. […] Το μέλημα του συμβόλου εξαφανίστηκε εντελώς από τη σημερινή επιστήμη».

Και συνεχίζει με κάποια υπερβολή μέσα στον ενθουσιασμό της…

«Όσο για τις πρακτικές εφαρμογές, αν η ελληνική επιστήμη δεν παρήγαγε πολλές, αυτό δεν οφείλεται στο ότι δεν ήταν ικανή να το πράξει, αλλά στο ότι οι Έλληνες επιστήμονες δεν το ήθελαν. Αυτοί οι άνθρωποι, φαινομενικά πολύ καθυστερημένοι σε σχέση μ’ εμάς, όπως αρμόζει σε ανθρώπους που έζησαν πριν από είκοσι πέντε αιώνες, φοβόνταν τις συνέπειες τεχνικών επινοήσεων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από τους τυράννους και από τους κατακτητές. ^[1]

Σκέψεις, στάση ζωής και έργα της Σιμώνης Βέιλ (Μέρος α΄)

Η Σιμώνη Βέιλ (Simone Weil) (1909-1943) θεωρείται μία από τις πιο ισχυρές διάνοιες του εικοστού αιώνα. Στα 34 χρόνια της ζωής της παραδίδει ένα τεράστιο γραπτό έργο, πρωτότυπο και ανατρεπτικό για την εποχή της. «Συχνά κάποιες σκέψεις της μοιάζουν με αστραπές και», γράφει ο Alain Supiot, «ακόμα κι αν μας ενοχλούν, ωστόσο, μας υποχρεώνουν να σκεφτούμε».

Πολύπλευρη με βαθιά καλλιέργεια και ευρυμάθεια, εκτιμά τον Πλάτωνα, τον Ρουσσώ, τον Μοντεσκιέ και απεχθάνεται τον Αριστοτέλη, τον «αιμοχαρή» Θεό της Βίβλου, την βιαιότητα της εξάπλωσης της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Προχωρεί σε μια συνολική αποκήρυξη της αποικιοκρατίας γκρεμίζοντας τον μύθο περί της οικουμενικής εκπολιτιστικής αποστολής των ευρωπαϊκών αποικιοκρατικών δυνάμεων … τοποθετείται εναντίον τής βίας και κάθε είδους επιβολής και βάζει στον ίδιο παρονομαστή τους μπολσεβίκους με τους φασίστες, τον Στάλιν με τον Χίτλερ…

Προσωπικότητα με έμφυτη ανιδιοτελή καλοσύνη και ευγένεια· αδέξια, αλλά συγχρόνως με ισχυρό κριτικό πνεύμα και απίστευτη αυτοπεποίθηση, μπορεί να τα βάλει μόνη της εναντίον όλων… Στα γραπτά της επανειλημμένα εμβαθύνει στις ταραγμένες εποχές της ιστορίας χαρακτηρίζοντάς τες ως «θανάσιμο δηλητήριο», αιτία τρόμου, εξαθλίωσης και ξεριζώματος του λαού. (Ο Αλμπέρ Καμύ έχει επηρεαστεί, μετά το 1947, σε διάφορα έργα του (Πανούκλα κ.ά.), σχεδόν καθολικά από την Σ. Βέιλ).

Ο Σωκράτης είχε έναν κόκκορα… (Μέρος Γ΄)

Αυτό μου συμβαίνει από παιδί· μια φωνή μέσα μου, που, όταν έρχεται, πάντα με αποτρέπει από μια μελλοντική πράξη, αλλά ποτέ δε με προτρέπει. Αυτό είναι που εναντιώνεται στο να ασχοληθώ με τα πολιτικά ζητήματα και μου φαίνεται ότι κάνει θαυμάσια. Γιατί, Αθηναίοι, να ξέρετε καλά ότι, αν εγώ είχα από παλιά επιχειρήσει ν’ ασχοληθώ με τα πολιτικά πράγματα, θα με είχατε σκοτώσει εδώ και πολύ καιρό και ούτε τον εαυτό μου θα είχα ωφελήσει σε τίποτε ούτε εσάς. Μη μου κρατάτε κακία, επειδή λέω την αλήθεια. Σωκράτης, Απολογία (31d-e).

Ευρισκόμενος ενώπιον του δικαστηρίου, με κατήγορους που διέθεταν τις περγαμηνές των ευυπόληπτων πολιτών, ο Σωκράτης διατύπωσε μια απολογία με διάθεση να δικαιωθεί ή να πεθάνει, χωρίς να αφήσει κανένα ενδιάμεσο περιθώριο. Η δίκη έγινε σε ανοιχτό χώρο στην αγορά της Αθήνας, με υφασμάτινα παραπετάσματα για σκέπαστρα, προκειμένου να προστατεύουν απ’ τον ήλιο του Ιουνίου. Φαινομενικά, βασικός κατήγορος του Σωκράτη εμφανίζεται ο Μέλητος, «ένας άγνωστος νέος με ίσια μαλλιά κι αραιό μούσι», που μιλάει εκ μέρους των ποιητών. Στην πραγματικότητα, ήταν το ανδρείκελο του βασικού κατηγόρου Άνυτου, ενός απ’ τους πιο ισχυρούς δημοκρατικούς πολιτευτές, ηγετικής φυσιογνωμίας στη μάχη εναντίον των Τριάκοντα και εκπροσώπου στη δίκη των πολιτικών, των εμπόρων και των τεχνιτών. Είχε επί της ουσίας πολιτικές διαφωνίες με τον Σωκράτη, καθώς δεν τον έβρισκε τόσο δημοκράτη όσο θα ήθελε. Ας μην ξεχνάμε ότι η περίοδος αυτή για την Αθήνα είναι τα χρόνια ανάδειξης των δημαγωγών της, που κι ο Αριστοφάνης δεν χάνει ευκαιρία να σατιρίσει. Άλλος κατήγορός του ήταν ο Λύκων, άγνωστος κατά τα άλλα, εκπρόσωπος των ρητόρων. Βασικό μέλημά τους ήταν, στο όνομα των πολιτών που εκπροσωπούσαν, να απαλλαγούν απ’ την παρουσία της αλογόμυγας της πόλης.

Οι κατήγοροί του είχαν ήδη περάσει απ’ την ελεγκτική του μέθοδο και η άγνοια κι η ανηθικότητά τους είχαν αποκαλυφθεί. Οι κατηγορίες φτιάχτηκαν έτσι, ώστε να μη φανεί ότι η δίωξη στηριζόταν σε πολιτικές θέσεις. Οι δημοκρατικοί είχαν συμφωνήσει να δοθεί αμνηστία στους πολιτικούς τους αντιπάλους. Για τον Σωκράτη, που θεωρούνταν ολιγαρχικός στα μάτια τους, έπρεπε να βρεθούν άλλου είδους κατηγορίες. Έτσι, προβάλλουν αδικήματα θρησκευτικής και ηθικής φύσεως. Το ένα είναι ότι ο φιλόσοφος δεν αναγνωρίζει τους θεούς της πόλης, αλλά θέλει να εισάγει «καινά δαιμόνια», μ’ άλλα λόγια νέες θεότητες. Το άλλο είναι, ότι διαφθείρει τους νέους, μέσω των συναναστροφών που έχει μαζί τους και της διδασκαλίας του. Προτεινόμενη ποινή: θάνατος. Η άλλη εναλλακτική ήταν να αυτοεξοριστεί, ώστε ν’ απαλλαγεί. Κανείς δε θα τον αναζητούσε, εφ’ όσον απάλλασσε την αθηναϊκή δημοκρατία απ’ την παρουσία του.

Ο Σωκράτης είχε έναν κόκκορα… (Μέρος Β΄)

Οι ρίζες της φιλοσοφίας του Σωκράτη

Μιλώντας για τις απόψεις του, ας αναφερθεί πως είναι γνωστή η σχέση του Σωκράτη με τον Πυθαγόρα και τους Ορφικούς, όπως επίσης και η αντίθεσή του με τους σοφιστές, που αποτελούσαν το αντίπαλον δέος του στη φιλοσοφία. Για τους σοφιστές, δεν υπήρχε μια παγιωμένη αλήθεια, αναλλοίωτη, αλλά είχε ένα σχετικιστικό πρόσημο. Για τον Σωκράτη, απ’ την άλλη, ήταν ζωτικής σημασίας ν’ αναζητήσει την απόλυτη αλήθεια. Παρόλο που τα έργα των σοφιστών κάηκαν σχεδόν ολοσχερώς ήδη απ’ την αρχαιότητα¹ ακόμη και τα ελάχιστα αποσπάσματά τους είναι αρκετά, για να ξεσηκώνουν και σήμερα ακόμη συζητήσεις. Αν και οι απόψεις των σοφιστών παρουσιάζονται ακόμη και στις μέρες μας ως αντίρροπες θεωρήσεις σε σχέση με τον Σωκρατικό λόγο, εν τούτοις αποτελούν κατ’ ουσίαν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος με σταθερή αξία, που κυλάει διαρκώς και δεν χορταριάζει. Οι απόψεις αμφοτέρων ήταν ανατρεπτικές και ενόχλησαν τους συγχρόνους τους.

Ο Πυθαγόρας (ίσως 570-500/490 Π.χ.), που επέδρασε στη σκέψη του Σωκράτη, υπήρξε φιλόσοφος και μαθηματικός, που είχε ιδρύσει ένα δικό του πνευματικό ρεύμα, τους πυθαγόρειους. Μάλιστα, απ’ τον ίδιο δεν είχε σωθεί τίποτε, αλλά οι απόψεις του άρχισαν να καταγράφονται αργότερα απ’ τους μαθητές του, όπως, δηλαδή, συνέβη και με τον ίδιο τον Σωκράτη, αλλά κι αργότερα με τον Ιησού. Μέσα απ’ την επιστήμη, ο Πυθαγόρας επεδίωκε μια κάθαρση, όπως μαθαίνουμε απ’ τον Ιάμβλιχο. Του αποδιδόταν παντογνωσία και σαμανισμός, με την έννοια ότι εκστασιαζόταν, ήταν δηλαδή μάγος και θεραπευτής. Παρουσιάζεται ακόμη ως εισηγητής της γεωμετρίας στην Ελλάδα απ’ την Αίγυπτο (πυθαγόρειο θεώρημα). Λέγεται ότι αυτός πρώτος χρησιμοποίησε τη λέξη «κόσμος», για να δηλώσει το όλον. Προσπάθησε να ερμηνεύσει αριθμητικά το σύμπαν και υποστήριξε ότι σταδιακά ο άνθρωπος μπορεί να κερδίσει την αθανασία.

Ο Σωκράτης είχε έναν κόκκορα… (Μέρος Α΄)

Είναι αληθές πως η συστηματική ενασχόληση με τον λόγο και τα πεπραγμένα προσωπικοτήτων παρελθόντων χρόνων αποτελεί, στις πλείστες των περιπτώσεων, ένα ταξίδι διαφώτισης και γνώσης. Ως εκ τούτου, η αναζήτηση της αλήθειας, δίχως απόλυτες φόρμες και πνιγηρές παρωπίδες, αποτελεί και τον κατάλληλο ραβδοσκοπικό δίχαλο σε κάθε πνευματικό ταξίδι για την διεύρυνση και τον εμπλουτισμό της αναρχικής θεώρησης. Στο παρόν κείμενο¹ θα παρουσιάσουμε τον βίο και τις απόψεις του Σωκράτη, σε μια προσπάθεια να αναδείξουμε αφ’ ενός την σημασία του απελευθερωτικού του λόγου στους συγχρόνους του κι αφ’ ετέρου την απελευθερωτική δυναμική που παρουσιάζει το σύνολο της ζωής του εν γένει και του ήθους του, ειδικότερα στις μέρες μας. Προφανώς κι ένα μέρος των λεγομένων του, ουδόλως λειτουργεί απελευθερωτικά για τους εξουσιαζόμενους τού σήμερα. Τούτο βεβαίως σε καμμία των περιπτώσεων δεν δύναται να αποτελέσει τροχοπέδη στο να ψηλαφίσουμε λεπτομερώς όσα ο ίδιος μάς άφησε προφορικώς παρακαταθήκη και διασώθηκαν βεβαίως από τους μαθητές του μέσω της καταγραφής. Όπως άλλωστε και οι ουκ ολίγες από τις de profundis διαφωνίες μας με τους λεγόμενους «κλασσικούς» αναρχικούς του 19ου αιώνα ουδέποτε μας εμπόδισαν να αναδείξουμε τα αποθησαυρίσματα τού λόγου και, κυρίως, των εμπειριών τους.

Ωστόσο, θα ήταν χρήσιμο να κάνουμε για άλλη μια φορά πασίδηλο πως μια αναρχική ομάδα, αν πραγματικά αγωνιά για την συνολική απελευθέρωση, οφείλει να μένει σταθερά κι αταλάντευτα στο αντιπολιτικό μονοπάτι. Μ’ άλλα λόγια, δεν ομονοεί σε καμία των περιπτώσεων με τις πάσης φύσεως δημοκρατικές φλύκταινες, ασχέτως αν αυτές εκκινούν από ένα καθόλα «ένδοξο» παρελθόν ή αν πάλι αποτελούν δακρύβρεχτο πόθο της «αντιεξουσιαστικής» αριστεράς και των συν αυτής. Το αντιπολιτικό- αντικρατικό λοιπόν μονοπάτι δεν αποτελεί έναν ακόμη πομφόλυγα ελιγμού στο ημερολόγιο καταστρώματος κάποιων διασκεδαστών της καφενειακής μαρίδας, τόσο κάλπικο μάλιστα όσο ένα χαρτονόμισμα των έντεκα ευρώ. Αντιθέτως αποτελεί μια συγκεκριμένη, εν πολλοίς αναλυμένη και, κυρίως, ανιδιοτελή στάση και πρόταση συγκεκριμένων αναρχικών ομάδων και συλλογικοτήτων απέναντι στην σκλαβωμένη κοινωνία.

Με βάση λοιπόν τα ανωτέρω, δεν προτιθέμεθα να αφήσουμε στα χέρια κανενός ακαδημαϊκού «ειδικού» το όποιο μονοπώλιο άποψης, όσον αφορά πραγματικά φωτισμένους ανθρώπους που προσέφεραν απεριόριστα στο απελευθερωτικό μονοπάτι, με τίμημα μάλιστα την ζωή τους για αυτό, όπως ο Σωκράτης. Ας δούμε, λοιπόν, κατ’ αρχάς το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έδρασε ο ίδιος κι εν συνεχεία μια παρουσίαση όσων σχετίζονται έμμεσα ή άμεσα με την γενικότερη παρουσία του στην πόλη-κράτος της Αθήνας.

Υπέρ της ανάστασης των «νεκρών» (Μέρος Γ΄)

[…]Κάποιος έθιξε το θέμα της μέλλουσας ζωής, πως να τη δημιουργήσουμε, πως να αποφύγουμε τον τελικό θάνατο, πως να μην πεθάνουμε.

Για να γίνει αυτό πρέπει να «είμαστε». Αν ένας άνθρωπος αλλάζει κάθε στιγμή, αν δεν υπάρχει τίποτε μέσα του που να μπορεί να αντισταθεί στις εξωτερικές επιδράσεις, αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει τίποτε μέσα του που να μπορεί να αντισταθεί στο θάνατο. Αλλά αν γίνει ανεξάρτητος από τις εξωτερικές επιδράσεις, αν εμφανιστεί μέσα του κάτι που να μπορεί να ζήσει μόνο του, αυτό το κάτι μπορεί να μην πεθάνει. Κάτω από τις συνηθισμένες συνθήκες πεθαίνουμε κάθε στιγμή. Οι εξωτερικές επιδράσεις αλλάζουν και αλλάζουμε κι εμείς μ’ αυτές, δηλαδή πολλά από τα εγώ μας πεθαίνουν. Αν ο άνθρωπος αναπτύξει μέσα του ένα μόνιμο Εγώ που να μπορεί να εξακολουθεί να ζει μετά από μια αλλαγή στις εξωτερικές συνθήκες, αυτό μπορεί να ζει και μετά από το θάνατο του υλικού σώματος. Όλο το μυστικό είναι ότι κανείς δεν μπορεί να εργαστεί για μια μέλλουσα ζωή χωρίς να εργαστεί γι’ αυτή τη ζωή. Όταν ο άνθρωπος εργάζεται για τη ζωή, εργάζεται για το θάνατο ή καλύτερα για την αθανασία[…]

Η Σωκρατική Διαλεκτική ως η Επιτελεστικότητα Αποδόμησης του Εξουσιαστικού Λόγου.

Στην μνήμη Σταυρούλας Λαγκαδινού

Ι

Σωκρατική διαλεκτική. Πρέπει να δούμε τον Σωκράτη με τον τρόπο που έβλεπε και ο ίδιος τον εαυτό του· ο Σωκράτης θεωρούσε τον εαυτό του θεραπευτή της ψυχής.

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα [Πολιτεία 439C-E] η ψυχή απαρτίζεται από τρία μέρη: (1) Το λογικό (λογιστικό): αφορά τις λογικές λειτουργίες. Το λογικό προστάζει και η κύρια αρετή εδώ είναι η φρόνηση, (2) Το συναισθηματικό (θυμοειδές): αφορά στον συναισθηματικό κόσμο (π.χ. συναισθήματα όπως ματαιοδοξία, υπερηφάνεια, θάρρος, έννοιες όπως της δικαιοσύνης, ηθικής, κ.λπ.). Το συναισθηματικό υπακούει τον νου (το λογιστικό) και η βασική του λειτουργία είναι να κρατάει υπό έλεγχο το ορεκτικό. Αρετή του θυμοειδούς είναι η γενναιότητα, (3) Το ορεκτικό (επιθυμητικό): έχει να κάνει με τις επιθυμίες. Αρετή του επιθυμητικού είναι η σωφροσύνη.

Τρεις είναι οι βασικοί νόμοι της σκέψης:

(α) Της μη-Αντίφασης: τίποτα δεν μπορεί να είναι την ίδια στιγμή α και όχι-α,

(β) Του Αποκλεισμένου Τρίτου: Κάθε πρόταση είναι είτε αληθής είτε ψευδής,

(γ) Της Ταυτότητας: Για όλα τα α: α=α.

Η διαβολή ως τεχνική πολιτικής πρόκλησης στην αντιπαράθεση Αισχίνη-Δημοσθένη

«…Στις συγκρούσεις τόσων αιώνων ανάμεσα στην ελευθέρια και την εξουσία, ή, με αλλά λόγια, ανάμεσα στην κοινωνική ανισότητα και στις κοινωνικές κάστες, το επίμαχο ζήτημα δεν ήταν πραγματικά οι σχέσεις ανάμεσα στην κοινωνία και το άτομο ή η αύξηση της ανεξαρτησίας του ατόμου σε βάρος  του κοινωνικού ελέγχου ή το αντίστροφο. Αφορούσε μάλλον την παρεμπόδιση οποιουδήποτε ατόμου από το να καταπιέζει τα αλλά, την παροχή σε όλους των ιδίων δικαιωμάτων και των ιδίων μέσων δραστηριοποίη­σης. Αφορούσε την αντικατάσταση της πρωτοβουλίας των λίγων, που καταλήγει αναγκαστικά στην καταπίεση όλων των άλλων, με την πρωτοβουλία των πολλών, που καταλήγει, όπως είναι φυσικό, να ωφελεί όλους…»(Ερρίκο Μαλατέστα, Χωρίς Εξουσία.)

Οι επιμέρους πολιτικές τεχνικές, που χρησιμοποιούν οι εκάστοτε εξουσιαστές ή και οι δημαγωγοί,  αναδεικνύουν τις προθέσεις και τα ωφέλη που προσδοκούν. Σε κάθε εποχή η εξουσία φροντίζει να διαθέτει ανθρώπους που θα χειρίζονται τον λόγο με τέτοιον τρόπο ώστε να μπορούν να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες τους. Η κατεύθυνση που ο κάθε πολιτικός φορέας είναι στραμμένος φέρει ανθρώπους ή στελέχη ή και ολόκληρες ομάδες που επιμελούνται λεπτομερώς τους λόγους του πολιτικού προσώπου, που υποστηρίζουν. Φυσικά, το φαινόμενο αυτό δεν θα ήταν δυνατό να εκλείπει από την Αθήνα του 4^ου αιώνα π.Χ. Το πολιτικό κατασκεύασμα της δημοκρατίας των Αθηνών ανέδειξε δεινούς ρήτορες. Ουσιαστικά, πρόκειται για ανθρώπους που χειρίζονται τον λόγο με άνεση και ευχέρεια και τον πλάθουν, σύμφωνα με τις συνθήκες της πολιτικής που εξυπηρετούν.

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη υπάρχουν τρία είδη ρητορικών λόγων οι συμβουλευτικοί^[1], οι δικανικοί^[2] και οι επιδεικτικοί^[3] (πανηγυρικοί). Με τους λόγους αυτούς εγκω­-μιάζονται ή επικρίνονται πράξεις και πρόσωπα του παρόντος με συχνές αναδρομές στο παρελθόν και προβλέψεις του μέλλοντος.

Υπέρ της ανάστασης των «νεκρών» (Μέρος Β΄)

Το βασίλειο των «νεκρών»

Η ευαισθησία είναι η αρχή κάθε γνώσης (Μάνος Ελευθερίου)

Από την οπτική γωνία της διδασκαλίας, δηλαδή από την οπτική γωνία του –σχηματικά λεγόμενου– «ανώτερου Εγώ» που βρίσκεται μέσα σε κάθε άνθρωπο, εάν έχουμε την περιέργεια να δούμε με τί μοιάζει ο κόσμος των νεκρών, τότε δεν έχουμε παρά να ρίξουμε μια ματιά γύρω μας –και μέσα μας.

Πρόκειται για έναν πολύ ισχυρό συμβολισμό. Οι αρχαίοι ταύτισαν το σύνολο των ανθρώπων που αντιλαμβάνονται τον κόσμο με βάση τον συνηθισμένο καθημερινό «εαυτό» –ο οποίος σχηματικά αντιστοιχίζεται στο «κατώτερο Εγώ»– με νεκρούς, οι οποίοι είναι «νεκροί» επειδή δεν «βλέπουν», δεν «ακούν», δεν «αισθάνονται». Αυτό που δεν βλέπουν και δεν ακούν είναι το «ανώτερο Εγώ» ή αλλοιώς ο «πραγματικός τους Εαυτός». Ένας «Εαυτός», με τον οποίο –μολονότι είναι πλήρως ανεπτυγμένος μέσα τους, στην καθημερινότητα– για κάποιον άγνωστο λόγο της εξέλιξης, δεν έχουν καμμιά επαφή. Τα φευγαλέα αγγίγματά του πολύ γρήγορα φροντίζουν να τα ξεχνούν, ίσως θεωρώντας τα ένα παράξενα «περισσότερο αληθινό» όνειρο. Οι «νεκροί» ζουν μέσα στη φαντασίωση γι’ αυτό και η ζωή τους μοιάζει με όνειρο. «Κοιμούνται» όντας στον τυπικό ξύπνιο τους. Κανένας δεν εξαιρείται από αυτόν τον κανόνα. Πλούσιοι και φτωχοί, σπουδαγμένοι και αγράμματοι, μαχητές και δειλοί, νομιμόφρονες κι εγκληματίες.

Υπέρ της ανάστασης των «νεκρών» (Μέρος Α΄)

Όπως έχουν τα πράγματα, ο νους είναι αποτέλεσμα πολλών χιλιάδων χρόνων επιρροής -βιολογικής, κοινωνιολογικής, περιβαλλοντικής, κλιματικής, διατροφικής και λοιπά. […] Αν ο νους δεν έχει ελευθερία, δεν μπορεί να ανακαλύψει τί είναι αλήθεια και τί όχι· και το να έχει ελευθερία σημαίνει να είναι απαλλαγμένος από κάθε επιρροή. (Τζίντου Κρισναμούρτι)

Οι θνήσκοντες και ανασταινόμενοι θεοί

Στον αρχαίο κόσμο, αιώνες πριν την εμφάνιση του Χριστιανισμού, υπήρχε μια ευρέως διαδεδομένη θρησκευτική μυθολογική αφήγηση σε όλη την περιοχή της ανατολικής Μεσογείου και στον Ελλαδικό χώρο. Ο μύθος, σε κάθε περίπτωση, αναφερόταν σε έναν θεό, ο οποίος πέθαινε μαρτυρικά και στη συνέχεια ανασταινόταν.

Ο κάθε τόπος διέθετε τη δική του εκδοχή του μύθου και απέδιδε στον θεό αυτόν διαφορετικές ονομασίες. Στην φαραωνική Αίγυπτο λεγόταν Όσιρις, στον μείζονα Ελλαδικό χώρο Διόνυσος, στη Μικρά Ασία Άττις, στη λεγόμενη Συροπαλαιστίνη Άδωνις, στην Περσία Μίθρας και στην Ιταλική χερσόνησο Βάκχος. Η μυθική αφήγηση, ωστόσο, εμπεριείχε στον πυρήνα της παντού τα ίδια χαρακτηριστικά. Ο θεός γεννιόταν από μια παρθένο σε μια σπηλιά ή σε έναν στάβλο στις 25 Δεκεμβρίου. Αργότερα, εισερχόταν θριαμβευτικά σε μια πόλη επί όνου και γινόταν δεκτός από τον λαό, ο οποίος κράδαινε κλάδους φοινικιάς. Στη συνέχεια πέθαινε, θυσιαζόμενος για την αποκατάσταση του κόσμου, κατέβαινε στον Άδη (ή σε άλλη αντίστοιχη θεότητα του λεγόμενου Κάτω Κόσμου) και την τρίτη ημέρα ανασταινόταν εκ νεκρών, ανερχόμενος στον ουρανό. Η θυσία αποκαθιστούσε την ιερότητα του κόσμου, καθαρίζοντας τον καθημερινό χρόνο και τόπο και αναγεννώντας τον. Η αναγέννηση αυτή νοούνταν ως μεταμόρφωση, που ξαναδημιουργούσε τον χρόνο και τον τόπο, αλλά και κάθε ον εντός τους, σε ένα ιερό εδώ και τώρα.

Φαίνεται, πως στοιχεία τουλάχιστον του συγκεκριμένου μύθου είναι πανάρχαια. Η Margaret Murray, αρχαιολόγος και αιγυπτιολόγος των αρχών του περασμένου αιώνα, με ανασκαφές στις πυραμίδες της Αιγύπτου στο ενεργητικό της μαζί με τον περισσότερο γνωστό Flinders Petrie (ο οποίος ανακάλυψε τις πυραμίδες της Γκίζας και τη στήλη του Μερνεφθά) αναφέρει ότι «το ιερό δράμα της αφοσίωσης και της θυσίας του ενσαρκωμένου θεού μπορούμε να το παρακολουθήσουμε στα κείμενα των Πυραμίδων», δηλαδή το 2.700 π.Χ,, περίπου.

Στον θρυλικό δρόμο της Θεότητας: Σημειώσεις για τον Παρμενίδη

Το παρόν κείμενο αποτελεί μια περίληψη, σε μορφή επιμελημένων σημειώσεων, ενός μέρους του εξαιρετικού βιβλίου του Peter Kingsley «Αρχαιοελληνική σκέψη και Δυτικός πολιτισμός». Δημοσιεύθηκε αρχικά στην αναρχική εφημερίδα «Διαδρομή Ελευθερίας», φύλλο 162, αλλά έκτοτε εμπλουτίστηκε με κάποια επί πλέον στοιχεία και επεξηγήσεις. Το κείμενο πολλές φορές χρησιμοποιεί σχεδόν αυτούσια τα λόγια του συγγραφέα καθώς η γλαφυρότητα και αμεσότητα τής πραγματικά αποκαλυπτικής παρουσίασής του δύσκολα θα μπορούσε να ξεπεραστεί.

Τη θεωρούμε σημαντική ανάλυση γιατί αποκαλύπτει το πόσο διαστρεβλωμένη εικόνα έχουμε αναφορικά με τη φιλοσοφία και τις απαρχές της. Τη φιλοσοφία που δεν ενδιαφέρεται να προσεγγίσει τα θεμέλια της Πραγματικότητας από την οπτική του ακαδημαϊσμού ή ως διανοητική άσκηση κάποιων θεωρητικολογούντων αλλά ως οδηγό της Πράξης για μια πλήρη και άξια θνητή ζωή.

Πως μπορούμε σήμερα να μιλάμε για την ελευθερία ή να αντιδικούμε για τον δρόμο προς την επίτευξή της εάν επιμένουμε να αγνοούμε βασικά συστατικά της πραγματικότητας; Ειδικά όταν τα συστατικά αυτά επανέρχονται στο προσκήνιο υπό την οπτική της σημερινής επιστήμης; Γιατί, έχει γίνει αντιληπτό ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 πως πλέον η σημερινή Φυσική είναι συντριπτικά περισσότερο Προσωκρατική παρά Αριστοτελική.

Η ανάλυση επιβεβαιώνει την υποψία μας πως το θεμέλιο αυτής της φιλοσοφίας είναι άμεσα συναρτώμενο με το θρησκεύεσθαι. Γίνεται φανερό λοιπόν πως η θρησκεία είναι ένα πολύ σοβαρό ζήτημα για να αφήνεται στα χέρια είτε του κάθε ιερατείου, των «μεσιτών του Θεού», είτε της εξουσίας είτε των επιφανειακών προσεγγίσεων και των συστηματικών παρανοήσεών τους. Θα επανέλθουμε…

Το ποίημα του Παρμενίδη

Οι φοράδες που με μετέφεραν μέχρι εκεί που φτάνει η λαχτάρα συνέχιζαν να τρέχουν, αφού ήλθαν και με έφεραν στο θρυλικό δρόμο της θεότητας που μεταφέρει τον άνθρωπο που γνωρίζει, μέσα από το αχανές και το σκοτεινό άγνωστο. Και μεταφερόμουν, καθώς οι φοράδες, ξέροντας που ακριβώς να πάνε, συνέχιζαν να με μεταφέρουν, μοχθώντας στο άρμα· και οι κοπέλες προχωρούσαν μπροστά. Και ο άξονας των τροχών έβγαζε τον συριγμό αυλού, πετάγοντας σπίθες από την πίεση των καλοστρογγυλεμένων τροχών στις δύο πλευρές του, καθώς έτρεχαν γοργά: οι νέες γυναίκες, οι κοπέλες, οι κόρες του ήλιου, που είχαν αφήσει τα δώματα της νύχτας, για να βγουν στο φως, και με τα χέρια είχαν σπρώξει πίσω τα πέπλα από τα πρόσωπά τους.

Περιπατητικά ανάλεκτα

Η παραλία της πόλης έμεινε άδεια από κόσμο. Οι περισσότεροι έλειπαν εκτός, φαίνεται. Ήταν καλή η μέρα κι είπαμε να βγούμε έξω να περπατήσουμε. Καθώς διασχίζαμε την παραλία σα να ξετυλίγαμε κι ένα μονοπάτι σκέψης στο μυαλό μας με αφορμή την ανακάλυψη των επτά πλανητών που έμοιαζαν με τη Γη. Κάπως έτσι, εξελίχθηκε η συζήτηση. Είμασταν κι οι τρεις· ο Εύφημος, ο Αρχύτας κι εγώ, η Διοτίμα.

Διοτίμα: Έμαθα ότι επτά μικροί εξωπλανήτες, οι οποίοι έχουν μεγάλες ομοιότητες με τη Γη, ανακαλύφθηκαν γύρω από ένα σχετικά κοντινό κι αχνό άστρο σε απόσταση περίπου 40 ετών φωτός, στον Αστερισμό του Υδροχόου. Το εν λόγω σύστημα διαθέτει τον μεγαλύτερο αριθμό πλανητών με μέγεθος παρόμοιο με της Γης που έχουν ποτέ βρεθεί, αλλά και τον μεγαλύτερο αριθμό πλανητών που θα μπορούσαν να φιλοξενούν υγρό νερό και άρα ζωή.Τουλάχιστον τρεις από αυτούς τους εξωπλανήτες ενδέχεται να διαθέτουν ωκεανούς νερού στην επιφάνειά τους, συνεπώς θεωρούνται ιδανικοί «στόχοι» για την αναζήτηση εξωγήινης ζωής στο μέλλον. Ήδη το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble ερευνά τις ατμόσφαιρες γύρω από αυτούς τους πλανήτες.

Εύφημος: Το διάβασα εχθές το βράδυ. Με πρόλαβες, σκόπευα να σας το πω. Αλήθεια, με βάση την τεχνολογία αιχμής τού σήμερα, πόσα χρόνια χρειάζονται για να καλύψουμε αυτά τα έτη φωτός;

Ο θεμελιώδης κοινωνικός νόμος

Δοκίμιο του Rudolf Steiner[1]

Το θέμα θα παρουσιαστεί εν συντομία, αλλά υπάρχουν πάντα άνθρωποι, που με το συναίσθημα τους αναγνωρίζουν την αλήθεια αυτών των πραγμάτων, παρόλο που δεν είναι δυνατόν να συζητηθούν εδώ διεξοδικά. Υπάρχει ένας θεμελιώδης κοινωνικός νόμος, όπως μας διδάσκει η πνευματική επιστήμη:

«Η ευημερία μιας κοινότητας ανθρώπων που εργάζονται μαζί είναι τόσο μεγαλύτερη, όσο λιγότερο το κάθε άτομο αξιώνει για τον εαυτό του τις απολαβές από την εργασία του, όσο δηλαδή παραχωρεί τα έσοδα στους συνεργάτες του και όσο περισσότερο οι ανάγκες του ικανοποιούνται, όχι από τη δική του εργασία, αλλά από την εργασία των άλλων».

Κάθε οργάνωση της κοινότητας που αντιβαίνει σ’ αυτό το νόμο, θα δημιουργήσει αργά ή γρήγορα στέρηση και δυστυχία. Είναι ένας βασικός νόμος που ισχύει στο σύνολο της κοινωνικής ζωής, με την ίδια αναγκαιότητα και αυστηρότητα, όπως οι φυσικοί νόμοι σε συγκεκριμένους τομείς της φύσης. Δεν πρέπει όμως να νομίζουμε ότι είναι αρκετό να παραδεχτούμε αυτό το νόμο απλά ως μια ηθική αρχή συμπεριφοράς, ή να τον ερμηνεύσουμε συναισθηματικά: ότι δηλαδή ο καθένας πρέπει να εργάζεται στην υπηρεσία των συνανθρώπων του. Όχι, ο νόμος αυτός λειτουργεί στην πράξη όταν μια κοινότητα ανθρώπων καταφέρνει να δημιουργήσει τέτοιες προϋποθέσεις, ώστε κανένας να μην απαιτεί για τον εαυτό του τους καρπούς της εργασίας του, αλλά αυτοί να αποδίδονται εξ’ ολοκλήρου στην κοινότητα. Κι αυτός με τη σειρά του πρέπει να υποστηρίζεται από την εργασία των συνανθρώπων του. Το σημαντικό σημείο λοιπόν είναι να διαχωριστούν, απ’ τη μια πλευρά, η εργασία για τους συνανθρώπους και από την άλλη, η αποκόμιση εισοδήματος, όντας δυο διαφορετικά πράγματα.

Με αφορμή αυτήν την ημέρα…

Πάντες δὲ οἱ πιστεύοντες ἦσαν ἐπὶ τὸ αὐτὸ καὶ εἶχον ἅπαντα κοινὰ καὶ τὰ κτήματα καὶ τὰς ὑπάρξεις ἐπίπρασκον καὶ διεμέριζον αὐτὰ πᾶσιν καθότι ἂν τὶς χρείαν εἶχεν. (Πράξεις τῶν Ἀποστόλων κεφ. β΄, 44-45)

Όλοι δε ανεξαιρέτως οι εμμένοντες εις την πίστην ήσαν ενωμένοι ως να ήταν ΕΝΑ και τα είχαν όλα κοινά. Πουλούσαν τα κτήματά τους και τα κινητά υπάρχοντά τους και διαμοίραζαν τις εισπράξεις στους στερουμένους ανάλογα με την ανάγκην που είχε ο καθένας τους.

Σχετικά με τη «γέννηση» της φιλοσοφίας και όχι μόνο… (ΣΤ΄)

H αποτυχία επίτευξης της δεύτερης παραμέτρου του σχεδίου του Πλάτωνα, (εύρεση διεθνούς κέντρου εξουσίας) έχει ως αποτέλεσμα και τη συγγραφή των «Νόμων», οι οποίοι αποτελούν συμπλήρωμα της «Πολιτείας» και όπου η επιβολή των νόμων πλέον, δεν επαφίεται στην «ευγενική ρητορική του διαλόγου, στο διαρκώς ανοιχτό έργο της συλλογικής διαπαιδαγώγησης. Πρέπει να μεταφραστεί σε συγκεκριμένους νόμους με υποχρεωτικό κύρος. Οι νόμοι αυτοί πρέπει να επιβληθούν, εάν είναι απαραίτητο δια της βίας και, συγκεκριμένα, δια της καταστολής».

Εκεί πλέον, υπάρχει μια «αυστηρή σύνδεση μεταξύ γαιοκτησίας και δικαιώματος υπηκοότητας. Εκδίωξη όσων ασκούν χειρωνακτικά και εμπορικά επαγγέλματα από το κοινωνικό σώμα (εφόσον δεν έχουν γη, θα κρατηθούν σε κατάσταση ημί – δουλείας). Διαπαιδαγώγηση των πολιτών ρυθμιζόμενη λεπτομερώς από το κράτος. Υποχρεωτική δημόσια θρησκεία (η οποία βασίζεται στα άστρα) ως εγγύηση της δημόσιας τάξης. Εξορία και θανατική ποινή για όσους παραβιάζουν τους νόμους και ιδιαίτερα τους θρησκευτικούς ή προτείνουν καινοτομίες επικίνδυνες για το κράτος. Ανώτατο νομοθετικό και εκτελεστικό όργανο θα είναι ένα συμβούλιο δέκα πολιτών, επιλεγμένων μεταξύ των σοφοτέρων».

Σχετικά με τη «γέννηση» της φιλοσοφίας και όχι μόνο… (Ε΄)

Από το 499 π.χ. όπου οι Αθηναίοι στέλνουν βοήθεια στις εξεγερμένες ιωνικές πόλεις μέχρι και το 479 π.χ. (μάχη των Πλαταιών, μάχη της Μυκάλης), οι πόλεις-κράτη του ελλαδικού χώρου, καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν επιτυχώς της εισβολή των Περσών. Στα 478 π.χ. διαμορφώνεται η Α΄ Αθηναϊκή συμμαχία. Το 441 π.χ. ξεσπά ο πελοποννησιακός πόλεμος. Το 404 π.χ. Η αθηναϊκή δημοκρατία έχει ηττηθεί.

Μετά από ένα μακρόχρονο πόλεμο (πελοποννησιακός – 38 χρόνια) η παλινορθωμένη μορφή της σε καμμία περίπτωση δεν είχε σχέση με την μορφή που είχε στην ακμή της. Είναι μια μεταβατική για την κυριαρχία της εποχής περίοδος, όπου η μακεδονική ηγεμονία δεν έχει ακόμη επιβληθεί, η παραδοσιακή μορφή της πόλης-κράτους δεν έχει την δυναμική του παρελθόντος ενώ νέα, μεταβατικά στάδια και μοντέλα επιβολής εμφανίζονται (συνεργασίες μεταξύ πόλεων – κρατών με τη μορφή συμπολιτειών κ.λπ.) έως την ολοκληρωτική επιβολή της μακεδονικής μοναρχίας.

Μετά τις ανατροπές της Αθηναϊκής Δημοκρατίας το 411 και το 404 –η δημοκρατία επανήλθε– το πρόβλημα ήταν να βρεθεί ένα νέο σύστημα αξιών που να αντικαθιστά την παλαιότερη απλοϊκή ταύτιση του ατόμου με την πόλη. Και αυτό, γιατί αυξήθηκε η δυσαρέσκεια και αντιπάθεια μεταξύ των υποστηρικτών της ολιγαρχίας (αριστοκράτες) και του λαού, όπου «θα ήταν παράλογο να περιμένει κανείς από τα ανώτερα στρώματα να δείχνουν άκριτη νομιμοφροσύνη απέναντι στην πόλη και τους οδηγούς της».

Σχετικά με τη «γέννηση» της φιλοσοφίας και όχι μόνο… (Δ΄)

Η ελληνική φιλοσοφία είναι σίγουρα ζήτημα ενδιαφέρον και ανεξάντλητο, πλην όμως αδύνατο να εξεταστεί ενδελεχώς μέσα από αυτές τις σελίδες. Έτσι, σκοπός του κειμένου αυτού, δεν είναι η αναλυτική παρουσίαση, σύγκριση ή κριτική στις τάσεις, τις θεωρίες και τα πρόσωπα που την χαρακτηρίζουν.

Αυτό που θα επιχειρηθεί να γίνει, είναι μια όσο το δυνατόν περιεκτικότερη αναφορά, στη σχέση κάποιων από τις σημαντικότερες παραμέτρους, μερικών από των πιο γνωστών φιλοσοφικών συστημάτων και θεωριών, με την κοινωνική πραγματικότητα της εποχής.

Μέσα από την αναφορά αυτή, σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί κάποιος να διακρίνει θέσεις και θεωρίες, που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ακόμη και αντί – εξουσιαστικές. Η πραγματικότητα όμως είναι, πως μέσα από την χρήση τους και μέσα από την ανάπτυξη της Φιλοσοφίας, μεταρρυθμίζεται και αναπτύσσεται συνεχώς η δημοκρατία αλλά και άλλα μοντέλα επιβολής.

Η φιλοσοφία λοιπόν, αρχίζει να επινοείται στην περιοχή της Ιωνίας, λειτουργώντας στην κατεύθυνση της ανάδειξης της «υπεροχής» της πόλης – κράτους, ως μορφή (εξουσιαστικά δομημένης) κοινωνικής οργάνωσης. Στο πρώιμο αυτό στάδιο, το περιεχόμενο του λόγου των σοφών (και όχι ακόμη των φιλόσοφων), που εμφανίζονται αρχικά στην Ιωνία και στη συνέχεια στη μεγάλη Ελλάδα και την Σικελία, δεν έχει πολλές διαφορές από τον μύθο. Τη στιγμή μάλιστα, που «αυτό που γεννήθηκε στη Μίλητο τον 6ο αιώνα δεν είναι ακριβώς ‘‘φιλοσοφία’’, αλλά μια ευφυής και απροκάλυπτη μορφή ορθολογικής σκέψης, η οποία φιλοδοξούσε να βάλει σε τάξη ένα νέο κόσμο και να εξεύρει τρόπους ελέγχου των πραγμάτων, στηριζόμενη σε μια στενή συνεργασία των τεχνικών-πρακτικών δυνατοτήτων της εποχής, με τη θεωρητική επεξεργασία των φυσικών και κοινωνικών προβλημάτων».

Σχετικά με τη «γέννηση» της φιλοσοφίας και όχι μόνο… (Γ΄)

Πόλη-κράτος και Δημοκρατία, Ολιγαρχία κ.λ.π.

Η πόλη λοιπόν, αρχίζει να διαμορφώνεται με το τέλος των μετακινήσεων που οφείλονταν στην λεγόμενη κάθοδο των Δωριέων. Οι διάφορες φυλές αρχίζουν να εγκαθίστανται μόνιμα σε κάποιο γεωγραφικό χώρο, τα χωράφια δεν καλλιεργούνται μέχρι εξάντλησης, (με τη μέθοδο της αγρανάπαυσης) και οι φύλαρχοι αρχίζουν να «μεταμορφώνονται σε αριστοκράτες γαιοκτήμονες». Επίσης, οι «αριστοκρατικές οικογένειες που έπαιζαν κάποιο ρόλο στην κυβέρνηση, άρχισαν να επιδιώκουν διαμονή κοντά στην έδρα της διοίκησης, που βαθμιαία έτσι, απέκτησε τον χαρακτήρα πόλεως. Ένα τέτοιο κέντρο, που επιλέγονταν συνήθως για την αμυντική του ισχύ, τραβούσε επίσης τεχνίτες και εμπόρους, αν και οι ομάδες αυτές αρχικά δεν έπαιζαν και τόσο σημαντικό ρόλο. Έτσι, η αστική ζωή ήταν αρχικά αριστοκρατική και όχι εμπορική ή βιοτεχνική».

Η δύναμη των «πρώην φυλάρχων», πηγάζει από τους νόμους και την στρατιωτική ισχύ. Η κατοχή μεγαλύτερων εκτάσεων γης, βοηθά τόσο στο να αντεπεξέλθουν σε «κακές σοδειές» όσο και να δανείσουν σε κατόχους μικρότερων, με αποτέλεσμα την αποκομιδή των εκτάσεων των δανειοληπτών σε περίπτωση μη έγκαιρης αποπληρωμής όσο και στον εξανδραποδισμό χιλιάδων «μικροκατόχων» γης.

Σχετικά με τη «γέννηση» της φιλοσοφίας και όχι μόνο… (Β΄)

Η… Ε­πι­νό­η­ση της Φι­λο­σο­φί­ας

Η πρώ­τη –ε­πί­ση­μα– εμ­φά­νι­ση της έν­νοιας της φι­λο­σο­φί­ας, ε­ντο­πί­ζε­ται στην πε­ριο­χή της Ιω­νί­ας, (πα­ρά­λια μ. Α­σί­ας), γύ­ρω στο 600π.χ. Ει­δι­κό­τε­ρα, ο Θα­λής α­πό τη Μί­λη­το, θε­ω­ρεί­ται ως ο «πα­ρα­δο­σια­κός ι­δρυ­τής της ελ­λη­νι­κής φι­λο­σο­φί­ας», (ε­κεί γύ­ρω στο 585 π.χ.).

Η Ιω­νι­κή φι­λο­σο­φί­α, μπο­ρεί να χα­ρα­κτη­ρι­στεί ως μια «ορ­θο­λο­γι­κή με­ταρ­ρύθ­μι­ση της Ο­λύ­μπιας θε­ο­λο­γί­ας».

Οι φι­λό­σο­φοι αυ­τοί, (Θα­λής, Α­να­ξί­μαν­δρος, Α­να­ξι­μέ­νης), στρά­φη­καν στην α­νά­λυ­ση της έν­νοιας της Μοί­ρας, ό­πως αυ­τή πα­ρου­σιά­ζε­ται στα ο­μη­ρι­κά έ­πη. Αν και οι μέ­θο­δοι τους εί­χαν να κά­νουν πε­ρισ­σό­τε­ρο με τον ι­σχυ­ρι­σμό πα­ρά με το αι­τιο­λο­γη­μέ­νο ε­πι­χεί­ρη­μα, κά­που ε­κεί, άρ­χι­σαν να δια­μορ­φώ­νο­νται και οι βά­σεις ε­κεί­νες των με­τέ­πει­τα συ­στη­μά­των με «αυ­στη­ρούς κα­νό­νες ε­πι­χει­ρη­μα­το­λο­γί­ας», (Α­να­ξί­μαν­δρος).

Ε­δώ εμ­φα­νί­ζε­ται και κά­ποια μορ­φή α­θε­ϊ­σμού, ό­που η Ιω­νι­κή σχο­λή α­γνο­εί τους θε­ούς και κη­ρύτ­τει πως «το σύ­μπαν υ­πα­κού­ει σε νό­μους και ά­ρα εί­ναι κα­τα­λη­πτό». Α­πό την άλ­λη βέ­βαια, δεν αρ­νού­νταν για πα­ρά­δειγ­μα την ύ­παρ­ξη πνευ­μά­των ή ψυ­χών, που πί­στευαν πως ε­πί­σης «υ­πό­κει­νται σε φυ­σι­κούς νό­μους». Και το ση­μα­ντι­κό­τε­ρο ί­σως, το ό­τι πα­ρό­λη την ι­διό­τυ­πη α­πόρ­ρι­ψη των θε­ών, δεν έ­πα­ψαν να πι­στεύ­ουν σε μια δια­φο­ρε­τι­κής μορ­φής α­νώ­τε­ρη δύ­να­μη, «α­πρό­σω­πη και α­δυ­σώ­πη­τη Μοί­ρα, που λο­γί­ζο­νταν κρυ­φά και τε­λι­κά ε­πέ­βαλ­λε τον έ­λεγ­χό της πά­νω σε θε­ούς και αν­θρώ­πους».