Από τη φυλακή στο νεκροταφείο:

Πώς οι αναρχικοί της Ουκρανίας και της Μόσχας μετέτρεψαν την κηδεία του Κροπότκιν σε πολιτική συγκέντρωση

από τον Anatoly Dubovik

Στις 13 Φεβρουαρίου 1921, ο 78χρονος Πέτρος Κροπότκιν – «ο παππούς της Ρωσικής Επανάστασης» και ο «απόστολος του αναρχισμού», όπως ήταν γνωστός στους συγχρόνους του, θάφτηκε στη Μόσχα. Αυτή η κηδεία ήταν η τελευταία πολιτική διαδήλωση που διοργανώθηκε από ένα μη μπολσεβίκικο κόμμα στη Μόσχα εκείνη την εποχή. Αναρχικοί από την Ουκρανία έπαιξαν σημαντικό ρόλο σε αυτό το γεγονός.

Στα τέλη Νοεμβρίου 1920, η κυβέρνηση της Ουκρανικής ΣΣΔ [Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία] ακύρωσε τη στρατιωτική-πολιτική συμφωνία με τους Μαχνοβίτες και συνέτριψε το αναρχικό κίνημα στην Ουκρανία. Εκατοντάδες αναρχικοί κατέληξαν στη φυλακή.

Σύντομα 40 από αυτούς τους ακτιβιστές στάλθηκαν στη Μόσχα στη διάθεση του VChK [Cheka]. Μεταξύ αυτών ήταν ηγέτες της Συνομοσπονδίας Αναρχικών Οργανώσεων Ουκρανίας «Nabat» και όλοι οι εκπρόσωποι του Μαχνοβίτικου κινήματος που ήταν παρόντες στο Χάρκοβο τη στιγμή των συλλήψεων. Αυτοί ήταν έμπειροι προπαγανδιστές και οργανωτές, ιδεολόγοι και αγωνιστές, που είχαν πολεμήσει για χρόνια εναντίον τόσο του Κόκκινου όσο και του Λευκού καθεστώτος.

Αλλά δεν ήταν πολύ βολικό για τους ηγεμόνες της RSFSR [Ρωσική Σοβιετική Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία] να τους κρατήσουν πίσω από τα κάγκελα. Έχοντας νικήσει τους Λευκούς, οι Μπολσεβίκοι στράφηκαν ξανά στα σχέδια για επανάσταση στην Ευρώπη και ήλπιζαν να κάνουν τους δυτικούς αναρχικούς συμμάχους τους. Έτσι, η καταστολή εναντίον των αναρχικών στη Ρωσία και την Ουκρανία έπρεπε να περιοριστεί. Και τον Ιανουάριο του 1921, άρχισαν να απελευθερώνουν τους «Nabatsi». Φυσικά, δεν τους απελευθέρωσαν όλους, αλλά μόνο τους «λιγότερο επικίνδυνους» και, φυσικά, η απελευθέρωσή τους δεν ήταν άνευ όρων αλλά δεσμεύονταν να μην εγκαταλείψουν τη Μόσχα.

Με την απελευθέρωσή τους, οι Ουκρανοί αναρχικοί ξεκίνησαν και πάλι τη διάδοση των ιδεών τους. Παραδόξως, βρέθηκαν αμέσως αντιμέτωποι με την αντίθεση των Ρώσων ομολόγων τους. Δείτε πώς το θυμήθηκε ο Ναβατιστής Ανατόλι Γκορέλικ:

«Σταματήστε να εργάζεστε στη Μόσχα. Η Μόσχα είναι το κέντρο των Μπολσεβίκων. Η Μόσχα είναι κόκκινη, δεν υπάρχει χώρος για αναρχικούς σε αυτήν. Εδώ δεν είναι η Ουκρανία σας. Σύντομα θα χάσετε την καρδιά σας».

«Αυτή ήταν η απάντηση που έλαβα λίγο πολύ από εξέχοντες αναρχικούς όταν τους ρώτησα για το αναρχικό έργο στη Μόσχα. Στην πραγματικότητα, αρχικά βρέθηκα να χτυπάω το κεφάλι μου στον τοίχο στο αναρχικό περιβάλλον της Μόσχας. Σε όποιον και να μίλησα για δουλειά, η απάντηση ήταν ένα συγκαταβατικό χαμόγελο ή χειρότερα.»

Αλλά μετά από μερικές εβδομάδες, η προπαγάνδα των Nabatsi άρχισε να αποδίδει καρπούς. Ο ίδιος ο Gorelik περιέγραψε τις δραστηριότητές του τον Φεβρουάριο του 1921, ως εξής:

«Δεν υπήρχε σχεδόν καμία συνάντηση εργοστασίου στο οποίο δεν είχαν προσκληθεί οι αναρχικοί. Κάθε βράδυ οι εργάτες γέμιζαν τους αναρχικούς συλλόγους στο Λεοντιέφσκι [Λέιν] και αλλού. Παντού, στους συλλόγους του Λεοντιέφσκι, στις συναντήσεις των εργαζομένων, στην αποθήκη αυτοκινήτων του Σοβναρκόμ [Σοβιέτ των Λαϊκών Επιτρόπων], στο ουκρανικό θέατρο, στο Σεργκιέφ [πόλη κοντά στη Μόσχα] και στα πανεπιστήμια όπου έδινα διαλέξεις και μίλησα σε συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις, υπήρξαν σοβαρές συζητήσεις και ερωτήματα».

Μπολσεβίκικη Δικαιοσύνη

[η περίπτωση του Gavriil Tikhonovich Pavliuk]

Το γεγονός που εξιστορούμε συνέβη στην Ουκρανία το 1935-1936. Στο χωριό Dolinskoye, κοντά στην πόλη Mariupol της επαρχίας Kirovogradsky, ζούσε ένας ηλικιωμένος χωρικός, ο Gavriil Tikhonovich Pavliuk, ο οποίος ήταν 92 ετών. Όταν οι Μπολσεβίκοι ανακάλυψαν ότι αυτός ο ηλικιωμένος άνθρωπος συμμετείχε παλιότερα σε μια αναρχική ομάδα, αποφάσισαν να τον εκδιώξουν αφαιρώντας του όλα τα περιουσιακά στοιχεία, μέχρι και την μοναδική του αγελάδα με το μοσχάρι της. Ο εκδιωγμένος Pavliuk αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το χωριό του και να μετακομίσει στο Rostov επί του Don, όπου ζούσε ο μεγαλύτερος γιος του Artem, προκειμένου να ξεφύγει από την κρατική καταστολή. Ο Άρτεμ προσπάθησε ανεπιτυχώς να «νομιμοποιήσει» τον πατέρα του, και να του εξασφαλίσει μετά από δωροδοκία, ένα ψεύτικο διαβατήριο που θα του επέτρεπε να εγγραφεί στα μητρώα. Έτσι, ο Pavliuk αποφάσισε να καταφύγει στο δεύτερο γιό του Ιλαρίωνα, ο οποίος ζούσε στην πόλη του Prokhladny του Βορείου Καυκάσου.

Η βομβιστική επίθεση στο θέατρο Diana

Στις 23 Μαρτίου 1921, μια ομάδα αναρχικών του Μιλάνου, μετά από πληροφορία που έλαβαν σκόπιμα, ότι δήθεν θα μπορούσαν να εξοντώσουν τον αρχηγό της Μιλανέζικης αστυνομίας Gasti, τοποθέτησαν μια ισχυρή βόμβα στην είσοδο του θεάτρου Diana.

Η έκρηξη στοίχισε 21 ζωές και άφησε πάνω από 150 άτομα τραυματίες, αλλά ο επιδιωκόμενος στόχος δεν τραυματίστηκε. Οι βομβιστές είχαν από καιρό εξοργιστεί από την άδικη κράτηση των συντακτών της καθημερινής εφημερίδας Umanitá Nova (των Borghi, Malatesta και Quaglino) και ήθελαν να αναδείξουν στην επικαιρότητα το γεγονός της κατάστασης υγείας των κρατουμένων. Στην πραγματικότητα και παρά την προχωρημένη ηλικία του Μαλατέστα, οι τρεις είχαν ξεκινήσει απεργία πείνας εν μέσω διαμαρτυριών για τους ψευδείς λόγους αναβολής της δίκης τους. Η αιματηρή αυτή βομβιστική επίθεση είχε ως αποτέλεσμα, αντί να γενικευθούν οι κινητοποιήσεις αλληλεγγύης προς τον γηραιό αναρχικό και τους συγκρατούμενούς του, να γίνουν περισσότερες διώξεις και επιθέσεις στους αναρχικούς ευρύτερα.

Δεν επιτεύχθηκε κανένας από τους επιδιωκόμενους στόχους των βομβιστών: η μπουρζουαζία δεν πτοήθηκε, μάλλον έγινε ακόμη πιο αποφασιστική στον αγώνα της ενάντια στον «κόκκινο όχλο», οι φασίστες εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία να πραγματοποιήσουν ακόμα πιο άγριες ενέργειες, όπως η καταστροφή των γραφείων της εφημερίδας Umanitá Nova και της σοσιαλιστικής Avanti!.

Κένυα: Η εξέγερση των Kikuyu, 1952-1956

Μια σύντομη αναφορά στην εξέγερση της φυλής των Κικούγιου ενάντια στη Βρετανική Αυτοκρατορία στην Κένυα, η οποία κατεστάλη βίαια από την αποικιακή διοίκηση.

Η εξέγερση των Κικούγιου ξέσπασε το 1952 ως αντίδραση στις ανισότητες και τις αδικίες των βρετανικών αρχών και των λευκών εποίκων. Η απάντηση της αποικιοκρατικής διοίκησης ήταν μια σκληρή καταστολή των επαναστατών, με αποτέλεσμα πολλούς θανάτους. Το 1956 η εξέγερση είχε ουσιαστικά καταρρεύσει, αλλά η έκταση της και η απίστευτης βαναυσότητας αντίδραση του βρετανικού καθεστώτος –από τις αιματηρότερες συγκρούσεις στην ιστορία της βρετανικής αποικιοκρατίας– συνέβαλλαν στην ανεξαρτησία (sic!) της Κένυας το 1963[1].

Σύντομο ιστορικό

Η βρετανική αποικιακή παρουσία στην Κένυα άρχισε στα τέλη του 19ου αιώνα, ως μέρος μιας τάσης κατάληψης της επικράτειας της Αφρικανικής Ηπείρου από τα ευρωπαϊκά έθνη που έγινε γνωστή ως η Κατάκτηση της Αφρικής. Η περιοχή, σήμερα γνωστή ως Κένυα, ήταν προηγουμένως υπό τον έλεγχο του σουλτάνου της Ζανζιβάρης, αλλά μετά από την πίεση των Βρετανικὠν στρατεμάτων, αναγκάστηκε να την παραδώσει στη Βρετανική Αυτοκρατορία, καθώς και τη γειτονική Τανγκανίκα στη Γερμανία. Συμφωνίες σχετικά με τις περιφέρειες που διεκδικούν οι Ευρωπαίοι αποτέλεσαν αντικείμενο διαπραγμάτευσης στη Διάσκεψη του Βερολίνου 1884-’85, με τους Βρετανούς να αποκτούν τον έλεγχο των περισσότερων ακτών της Ανατολικής Αφρικής. Από το 1890 περίπου, οι Βρετανοί άρχισαν να μετακινούνται στο εσωτερικό, ελπίζοντας να αποκτήσουν πρόσβαση στα γόνιμα ορεινά και να προσφέρουν μεγαλύτερη ασφάλεια για την Ουγκάντα, η οποία είχε επίσης διεκδικηθεί ως βρετανική αποικία.

Ο ΛΕΝΙΝ ΕΙΝΑΙ ΜΕΣΣΙΑΣ

Για όσους επιθυμούν να εμβαθύνουν στην «ψυχολογία του πλήθους», τα τραγούδια και τα έθιμα των λαών αποτελούν ένα πλούσιο πεδίο για μελέτη.

Στην καταιγίδα της ιστορίας στην οποία βρισκόμαστε, η εξέγερση εμφανίζεται στην ποίηση και το τραγούδι του λαού. Αυτό είναι ένα σύμπτωμα με βαρύνουσα σημασία. Μεταξύ των πιο γνωστών ανατρεπτικών τραγουδιών της εποχής, υπάρχει το τραγούδι «Ο Λένιν είναι Μεσσίας», στο οποίο ο στρατιώτης, η κάτωχρη πόρνη και ο γιος του καταδίκου επικαλούνται τον Λένιν ως «φάρο δικαιοσύνης και ελευθερίας» και άλλα τέτοια γαρνιρισμένα με κλισέ εκφράσεις.

1948-1960, Μαλαισία: Η σφαγή που ονομάστηκε Κατάσταση Εκτάκτου Ανάγκης

Η Μαλαισιανή «Κατάσταση Εκτάκτου Ανάγκης» (1948-60) ήταν ο μακρύτερος πόλεμος που διεξήγαγαν οι δυνάμεις της Βρετανίας και της Κοινοπολιτείας στον εικοστό αιώνα. Αυτός ο αδήλωτος «πόλεμος χωρίς όνομα», ενάντια στους αντάρτες στις ζούγκλες της Μαλαισίας, καθώς και η βάναυση καταστολή του αποτέλεσαν πρότυπο για τις επιχειρήσεις των ΗΠΑ στο Βιετνάμ. Η αποκάλυψη της σφαγής στη Μαλαισία βασίζεται σε πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία από τα βρετανικά αρχεία, καθώς και σε καταθέσεις αυτοπτών μαρτύρων τόσο από τις κυβερνητικές δυνάμεις όσο και από αντάρτες. H περιβόητη «Σφαγή του Batang Kali» –γνωστή ως «My Lai της Βρετανίας»– η οποία έλαβε χώρα τον Δεκέμβριο του 1948, αποκαλύπτει ότι η βρετανική τακτική στη Μαλαισία ήταν πιο αδίστακτη από ό,τι παραδέχονται πολλοί ιστορικοί. Για την καταστολή της εξέγερσης στη Μαλαισία, όπως και στην Κένυα κατά την ίδια περίοδο, χρησιμοποιήθηκαν μαζικά προγράμματα επανεγκατάστασης και εθνοκάθαρσης, χωρίς διακρίσεις εναέριες βομβιστικές επιθέσεις, κακομεταχείριση και εκμετάλλευση των αυτοχθόνων πληθυσμών, των Orang Asli. Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης ήταν ένας ανελέητος πόλεμος. Στη Μαλαισία, οι Βρετανοί δημιούργησαν ένα γενικευμένα βίαιο κράτος ασφαλείας –και το κληροδότησαν στη σύγχρονη Μαλαισία. Η «Κατάσταση Εκτάκτου Ανάγκης» ήταν ένας σφοδρός πόλεμος που εξακολουθεί να στοιχειώνει το παρόν.

Ιστορική Αναφορά

Η Μαλαισία εκτείνεται σε δύο διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές, τη Μαλαισιανή χερσόνησο και το νησί Βόρνεο. Έχει τις ρίζες της στα Μαλαϊκά βασίλεια. Τον 18^ο αιώνα ολόκληρη η περιοχή των στενών προσαρτήθηκε στην Βρετανική Αυτοκρατορία και έγιναν προτεκτοράτα.

Οι δύο κύριοι λόγοι για τους οποίους ενδιαφερόταν η Βρετανική Αυτοκρατορία για τη Μαλαισία ήταν τα καουτσουκόδενδρα και τα κοιτάσματα κασσίτερου. Κατά το πρώτο μισό του 20^ου αιώνα πολλές χιλιάδες Κινέζοι και Ινδοί εργάτες μεταφέρθηκαν από τους Βρετανούς στη Μαλαισία για να δουλέψουν στις φυτείες καουτσούκ και στα ορυχεία κασσίτερου. Όταν οι Γιαπωνέζοι κατέλαβαν τη Μαλαισία κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Βρετανοί συνέβαλλαν στον εξοπλισμό και στην εκπαίδευση της αντίστασης ενάντια στα στρατεύματα κατοχής. Η αντίσταση αποτελείτο κυρίως από Κινέζους, στην πλειοψηφία τους μέλη ή υποστηρικτές του Κομμουνιστικού Κόμματος της Μαλαισίας. Μετά το τέλος του πολέμου, η Βρετανία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Μαλαισία, όπως και πολλές άλλες αποικίες της, αλλά ήθελε ταυτόχρονα να προστατεύσει τα συμφέροντά της στη χώρα: οι περισσότερες φυτείες καουτσούκ ανήκαν σε βρετανικές εταιρείες.

Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΣΚΛΑΒΙΑ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ (δ΄ Μέρος)

Ο Υπόγειος Σιδηρόδρομος

Ο ιστορικός και πολύ ξακουστός Υπόγειος Σιδηρόδρομος[1] είναι ένα άλλο θέμα που εξακολουθεί να απαιτεί μελέτη για να κατανοηθεί καλύτερα το μέγεθος και η ιστορική του σημασία.

Εδώ θα εξετάσουμε:

α. Τις διαστάσεις του, την ανυπακοή του στην κυβέρνηση και την κοινωνική του αποδοχή.

β. Γιατί ήταν μία από τις δύο κύριες αιτίες του εμφυλίου πολέμου.

γ. Τη «χειραφέτηση» των υποδουλωμένων μαύρων.

Βυθισμένοι σε ένα πλήθος ιστοριών που επιχειρούν να εστιάσουν το μυαλό και τη φαντασία μας στη δημιουργικότητα των πολλών, στον ηρωισμό και στις θυσίες άλλων, πολύ σπάνια εξετάζουμε το πραγματικό μέγεθος και το εύρος του Υπόγειου Σιδηρόδρομου και τα ιστορικά του επιτεύγματα. Επί πλέον, η δουλεία ήταν πολύ επικερδής επιχείρηση, γεγονός που έχει αποτυπωθεί ποικιλοτρόπως. Πολλές από αυτές τις αναφορές είναι ακόμα διαθέσιμες για να τις μελετήσουμε.

Μπορεί με βεβαιότητα να ειπωθεί ότι από την αρχή του εμφυλίου πολέμου υπήρχαν περισσότεροι από εκατό χιλιάδες φυγάδες σκλάβοι στον Καναδά και αρκετές χιλιάδες περισσότεροι στο Μεξικό. Σχεδόν όλοι τους έλαβαν κάποια άμεση ή έμμεση βοήθεια από το U.G.R.R. Ωστόσο, το Μεξικό συνήθως δεν αναφέρεται καν ως προορισμός στο U.G.R.R. –μολονότι ήταν– και οι κολλεκτίβες των Seminoles διαδραμάτισαν βασικό ρόλο, όπως προαναφέραμε.

Σκεφτείτε: «περισσότεροι από 100.000 δραπέτες», ενώ 4.000.000 βρίσκονταν ακόμα σε κατάσταση δουλείας στον Νότο. Αυτό είναι περίπου ίσο με το ποσοστό όλων των μαύρων σήμερα στις φυλακές σε σχέση με ολόκληρο τον Μαύρο πληθυσμό της χώρας αυτής!

Ο Καναδάς έγινε ο κύριος προορισμός (εκτός από τις βόρειες πολιτείες), αφού οι Η.Π.Α. πέρασαν από το 1850 έναν «επιθετικό» νόμο για Φυγόδικους σκλάβους, δεδομένου ότι η Αγγλία (κυβερνήτης του Καναδά) είχε απαγορεύσει την δουλεία και δεν θα ήταν ανεκτές οι παραβιάσεις στην επικράτειά του από κυνηγούς σκλάβων.

Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΣΚΛΑΒΙΑ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ (γ΄ Μέρος)

Σίγουρα, τα πιο αποτελεσματικά χτυπήματα των Maroons προήλθαν από τη βοήθειά τους για την απελευθέρωση πλήθους υποδουλωμένων Μαύρων! Αυτό είναι ένα θέμα που σπάνια γράφεται. Όμως, αν κάποιος θέλει να καταλάβει από πού προέκυψαν οι δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες της Ένωσης Μαύρων, κατά τις σκοτεινές μέρες εκείνες που ο Βορράς χρειάστηκε πολλά φρέσκα στρατεύματα για να σπάσει τη βούληση της Συμμαχίας, τότε πρέπει να ανατρέξουμε στους λεγόμενους «contrabands» –τους χιλιάδες και χιλιάδες σκλαβωμένους μαύρους που δραπέτευσαν από τη δουλεία. Πράγματι, αυτοί οι contrabands παρείχαν τη συντριπτική πλειοψηφία των διακοσίων χιλιάδων μαύρων που αγωνίστηκαν για την Ένωση, ενώ οι Maroons της Βόρειας Καρολίνας και της Βιρτζίνια διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην επιχείρηση αυτή.

Φανταστείτε όλα τα κατορθώματα του Harriet Tubman για την απελευθέρωση εκατοντάδων αιχμαλώτων, σε συνδυασμό με το όραμα του John Brown για την ευρεία απόδραση των αιχμαλώτων με τα όπλα που είχαν παρθεί στην αποτυχημένη επιδρομή του στο Harrier’s Ferry και πολλαπλασιάστε τα εκατοντάδες φορές. Μόνο τότε είναι δυνατόν να κατανοήσουμε τον τεράστιο αριθμό των αιχμαλώτων που απελευθερώθηκαν από τους Maroons.

Δευτερευόντως, η εμπειρία των Maroons στην κλοπή των βοοειδών χρησιμοποιήθηκε σωστά, προκαλώντας στην Συνομοσπονδία, στις περιοχές που επιχειρούσαν, τέτοιες συνθήκες ώστε να αρχίσουν να υποφέρουν από λιμοκτονία.

Πιστοί στις αξίες τους, οι λευκοί Maroons που εντάχθηκαν στην δύναμη της Ένωσης αγωνίστηκαν στις διαχωρισμένες «έγχρωμες» μονάδες, αν και δεν ήταν υποχρεωμένοι να το κάνουν.

Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΣΚΛΑΒΙΑ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ (β΄ Μέρος)

Πράγματι, οι λευκοί Maroons, σε μεγάλο βαθμό, καταλάμβαναν περιοχές του βάλτου που συνόρευαν με την γύρω λευκή κοινωνία, ενώ οι υπόλοιποι Maroons έμειναν στο εσωτερικό. Μια τέτοια διευθέτηση συνέβαλε στην εγκαθίδρυση και στη διατήρηση του ζωηρού εμπορίου που διεξήγαγαν εκείνοι στο εσωτερικό, που θα κυνηγούσαν, θα αλίευαν και θα παγίδευαν άγρια θηράματα προς πώληση μέσω των λευκών συμμάχων τους Maroon. Επίσης, τα προϊόντα ξύλου παράγονται σε αφθονία στο εσωτερικό, σε τέτοιο σημείο που άρχισε να επηρεάζει την τοπική οικονομία, γεγονός που δημιούργησε προβλήματα στον Τζώρτζ Ουάσινγκτον –ο οποίος αργότερα θα γίνει Πρόεδρος– αφού κατηγορήθηκε ότι χρησιμοποιούσε το Dismal Swamp Maroons για να παρέχει στην ιδιωτική του εταιρεία ξύλινες σανίδες για σκεπές σπιτιών.

Είναι ενδιαφέρον ότι οι λευκοί Maroons ήταν πιθανώς οι πρώτοι που είχαν χαρακτηριστεί ως «πλέμπα» («poor white trash»). Όταν σκεφτόμαστε την κοινωνική εξέλιξη των πραγμάτων, οφείλουμε να μην ότι αφού ξεφύγαμε από την κατάσταση δουλείας στην οποία βρισκόμασταν, πρέπει να παραμείνουμε για πάντα προσεκτικοί για να μην ξαναεπιστρέψουμε. Με τον καιρό, λοιπόν, όσοι δεν αφομοιώθηκαν στην ευρύτερη λευκή κοινωνία απέκτησαν στάση αυτοπροστατευτική, απρόβλεπτη, εχθρική προς τους ξένους, καθώς και ημιπαράνομη νοοτροπία. Βεβαίως, θα μπορούσαν να εμπορεύονται με την ευρύτερη λευκή κοινωνία, αλλά καταλάμβαναν (αν μπορούσαν να θεωρηθούν ότι ήταν «κατακτητές» οποιουδήποτε χώρου μόνιμα) τις πιο φτωχές περιοχές –τόπους τόσο αφιλόξενους που μόνο περιφρόνηση προκαλούσαν. Γενικά, δεν θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν αξιόπιστοι υπαλλήλοι οποιουδήποτε ιδιοκτήτη γης, ιδιοκτήτη μύλου, καπετάνιου πλοίου ή ακόμα και αλιέα σκλάβων! Επιπλέον, ήταν γνωστό σε όλους ότι δεν υπάκουαν στους κοινωνικούς περιορισμούς της λευκής κοινωνίας… έτσι οι ελίτ δεν τους χαρακτήριζαν απλά ως «φτωχούς λευκούς», αλλά, επειδή θεωρούνταν ότι δεν μπορούσαν να συγκρατηθούν, τους έλεγαν αναξιόπιστοους και άχρηστους = σκουπίδια! Είναι πολύ αργότερα που το επίθετο θα χρησιμοποιηθεί για να ντροπιάζει και να τιμωρεί φτωχούς λευκούς γενικά.

Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΣΚΛΑΒΙΑ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ (α΄ μέρος)

Το κείμενο που ακολουθεί είναι ένα δοκίμιο του Russell Maroon Shoatz σχετικά με την ιστορική αντίσταση στη δουλεία στη Βόρεια Αμερική.

Ο Russell Maroon Shoatz γεννήθηκε στις 23 Αυγούστου 1943, ήταν ιδρυτικό μέλος του Συμβουλίου Ενότητας Μαύρων (Black Unity Council), πρώην μέλος των Μαύρων Πανθήρων και του Στρατού για την Απελευθέρωση των Μαύρων (Black Liberation Army). Το καλοκαίρι του 1970, μια γενικότερα ταραχώδη χρονιά, ο αρχηγός της αστυνομίας της Φιλαδέλφεια διατάζει τη διάλυση των διαφόρων ομάδων, εν όψει εθνικού συνεδρίου των Μαύρων Πανθήρων στις 5 Σεπτεμβρίου. Σε μία επιχείρηση των δυνάμεων καταστολής σκοτώνεται ένας άοπλος νεαρός μαύρος. Η απάντηση έρχεται με επίθεση σε αστυνομικό τμήμα, όπου σκοτώνεται ένας αξιωματικός αστυνομικός, ενώ τραυματίζεται ένας ακόμη. Οι δυνάμεις καταστολής επιτίθενται στα κεντρικά γραφεία των Μαύρων Πανθήρων. Ο Russell συλλαμβάνεται μαζί με άλλους τέσσερεις με την κατηγορία της επίθεσης στο αστυνομικό τμήμα. Το 1972 ο Russell καταδικάζεται σε ισόβια. Αποδρά δύο φορές, το 1977 και το 1980. Μετά τη δεύτερη απόδραση κρατείται σε καθεστώς απομόνωσης για περισσότερα από 22 χρόνια. Τελικά, το 2014, ο Russell βγαίνει από την απομόνωση, όπου και μεταφέρεται σε φυλακή της Πενσυλβάνια.

Πολύ πριν από την ίδρυση του Κράτους, Αφρικανοί μεταφέρθηκαν σε αυτό τον τόπο που αργότερα έγιναν γνωστός ως Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Μερικοί ήρθαν ως ελεύθεροι άνθρωποι και σύντροφοι των Ευρωπαίων από την Ισπανία και αλλού. Ήταν οδηγοί πλοίων, ναυτικοί, στρατιώτες, εξερευνητές και τυχοδιώκτες. Άλλοι, ωστόσο, ήταν «σκλάβοι» εργάτες.

Luigi Camillo Berneri, 1897-1937

Η ζωή του διάσημου ιταλικού αναρχικού,

ο οποίος δολοφονήθηκε από τους κομμουνιστές

κατά τη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου πολέμου

Ο Luigi Camillo Berneri γεννήθηκε στις 20 Ιουλίου 1897 στην Lodi, στη Λομβαρδία της Βόρειας Ιταλίας. Ο πατέρας του ήταν τοπικός δημόσιος υπάλληλος. Η μητέρα του, Adalgisa Fochi, ήταν δασκάλα σε δημοτικό σχολείο, ενώ συμμετείχε και σε συνέδρια και προγράμματα για την προώθηση της παιδείας. Ο πατέρας της συμμετείχε στα κόκκινα πουκάμισα του Garibaldi^[1], ενώ ο παππούς της ήταν μέλος της μυστικής κοινωνίας των «Carbonari»^[2] και οπαδός του Mazzini^[3].

Ο Camillo είχε μια πολυτάραχη παιδική ηλικία. Ο υποσιτισμός τον έφερε κοντά στον θάνατο μόλις λίγες μέρες αφού η οικογένειά του μετακόμισε στο Μιλάνο, όπου η μητέρα του άρχισε να γράφει για ένα εκπαιδευτικό περιοδικό. Το 1904 βρισκόταν στο Παλέρμο της Σικελίας, όπου προσβλήθηκε από τύφο. Το 1905, έζησε στις πόλεις Cesena και Forlí στη Romagna, την «πιο κόκκινη» και πιο δημοκρατική περιοχή στο βασίλειο. Στο Varallo Sesia διαγνώστηκε με εντερίτιδα.

Η πολιτική δραστηριότητα για τον Camillo Berneri ξεκινά με τη μετάβασή του στο Reggio Emilia.

Ήταν ήδη μέλος της Ιταλικής Σοσιαλιστικής Ομοσπονδίας Νεολαίας (FGS) όταν, το 1912, διοργάνωσαν το συνέδριό τους στην πόλη του, μία από τις πρώτες στην Ιταλία που κυβερνιόταν από αριστερή διοίκηση. Ο Berneri ήταν μέλος της «πολιτιστικής» τάσης, δηλαδή προωθούσε τη σημασία του Κόμματος ως όχημα για τον πολιτιστικό διαφωτισμό του λαού, προκειμένου να γνωρίζουν τα δικαιώματά τους. Την 1η Φεβρουαρίου 1914, έγραψε το πρώτο του άρθρο για τη «L’ Avanguardia» (με τίτλο «Τα ψέματα της Παλαιάς Διαθήκης»), ένα κείμενο γεμάτο επιθέσεις εναντίον του κλήρου, στο στυλ του νεαρού Μουσολίνι, ο οποίος ήταν ακόμα σοσιαλιστής εκείνη την περίοδο. Ο Lido Caiani, ο συντάκτης της L’ Avanguardia, δεν ακολουθούσε πλέον τον Μουσολίνι, ο οποίος προωθούσε μια «παρεμβατική» στάση (δηλαδή, υπέρ της κήρυξης πολέμου στην Αυστρία-Ουγγαρία), πριν από τον Μπερνέρι, και με τη βοήθεια του Amadeo Bordiga [ο οποίος θα βρεθεί στο Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα (PCd’I) το 1921], κατορθώνει να τον βγάλει από την εφημερίδα.

Νικήτας Σταματελόπουλος, ὁ Τουρκοφάγος (1787 – 1849)

Μία εξέχουσα προσωπικότητα στὴν ὁποία ὀφείλομεν νὰ παραχωρήσωμε

μία ἀμετακίνητη θέσι στὸ νοῦ καὶ τὴν καρδιά μας

«Ἐγεννήθηκα εἰς ἕνα χωριὸ Μεγάλη Ἀναστάσοβα^[1] ἀποδῶθε ἀπὸ τοῦ Μυστρᾶ πρὸς τὴν Καλαμάτα. Ὁ προπάππος μου ἦτον Προεστὸς καὶ ὁ πατέρας μου ἔφυγε δεκαέξι χρόνων καὶ ἐπῆγε μὲ τὰ στρατεύματα τὰ Ρούσικα στὴν Πάρο καὶ ἦτον πολεμικός. Τὸν ἐσκότωσαν εἰς τὴν Μονεμβασίᾳ μαζὶ μὲ ἕναν ἀδελφὸ καὶ μ’ ἕναν κουνιάδο μου. Ἀπὸ ἕνδεκα χρόνων, μαζὶ μὲ τὸν πατέρα μου, ἔσερνα ἄρματα^[2]».

Ἔτσι ἀρχίζει τὰ ἀπομνημονεύματά του ἕνας ἀπὸ τοὺς σημαντικώτερους καὶ γενναιότερους ἀγωνιστὲς τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821. Ὑπῆρξε ἀκαταμάχητος πολεμιστὴς καὶ κατὰ τὶς μάχες στὶς ὁποῖες συμμετεῖχε εἶχε ἐξολοθρεύσει μεγάλο ἀριθμὸ τούρκων^[3].

Ὁ παπποῦς τοῦ Νικηταρᾶ, ὁ γερο-Νικήτας, μαζὶ μὲ τὸν γιὸ του Σταματέλλο κυνηγημένοι καὶ ἐπικηρυγμένοι ἀπὸ τοὺς τούρκους, κατέφυγαν καὶ εγκαταστάθηκαν στὸ χωριὸ Τουρκολέκα τοῦ Δήμου Φαλαισίας τῆς ἐπαρχίας Μεγαλουπόλεως, τοῦ Νομοῦ Ἀρκαδίας, τὸ ὁποῖο ἦταν ἀσφαλὲς λημέρι γιὰ τοὺς διωκόμενους κλέφτες. Ὡς ἐκ τούτου, τὰ παιδικά του χρόνια τὰ ἔζησε στὸ χωριὸ τοῦ πατέρα του καὶ λόγῳ αὐτῆς τῆς ἐγκαταστάσεως τοῦ δόθηκε ἀρχικὰ τὸ ἐπώνυμο Τουρκολέκας. Τελικά, τὸ ὄνομα μὲ τὸ ὁποῖο συνδέθηκε ἐπισήμως ἦταν Σταματελόπουλος^[4].

Ἑνδεκάχρονος, βγῆκε στὸ ἁρματωλίκι, στὰ ἀχνάρια τοῦ πατέρα του. Στὴν ἴδια ἡλικία ἐντάχθηκε στὸ «μπουλούκι» τοῦ περίφημου κλέφτη Ζαχαριᾶ Μπαρμπιτσιώτη^[5]. Ἀπὸ αὐτὸν ἔμαθε τὰ μυστικὰ τῆς πολεμικῆς τέχνης, ξεχωρίζοντας γιὰ τὴν ἀνδρεία καὶ τὴν εὐρωστία του. Ἦταν ψηλός, μελαχρινός, πρῶτος στὸ ἅλμα καὶ γρήγορος στὸ τρέξιμο. Ἡ στενὴ σχέσις τοῦ Ζαχαριᾶ μὲ τὸν Νικηταρᾶ, ἐπισφραγίσθηκε στὸν γάμο του μὲ τὴν κόρη τοῦ Ζαχαριᾶ, Ἀγγελίνα.

Ἦταν ἀνεψιὸς τοῦ Κολοκοτρώνη (ἡ μητέρα του ἦταν ἀδελφὴ τῆς συζύγου τοῦ Κολοκοτρώνη) καὶ πολύτιμος συνεργάτης του στὸν ἀγῶνα ἐναντίον τῶν τούρκων κατακτητῶν. Το 1806, κατὰ τὸν μεγάλο διωγμὸ τῶν κλεφτὼν καὶ τῶν ἁρματωλῶν τῆς Πελοποννήσου, ὁ Νικηταρᾶς μαζὶ μὲ τὸν Κολοκοτρώνη καταφεύγουν στὴν Ζάκυνθο. Κατατάσσονται στὸν Ρωσσικὸ στρατὸ καὶ παίρνουν μέρος στὴν ἐκστρατεία τῶν συμμαχικῶν πό­λεων τῆς Ἰταλίας ἐναντίον τοῦ Ναπολέοντα. Ἔκτοτε, χρονολογούνται καὶ οἱ δεσμοί του μὲ τὴν Ρωσσία.

Μετὰ τὴν παραχώρησι τῶν Ἑπτανήσων στὴ Γαλλία, τὸν Ιούλιο τοῦ 1807 καταφεύγει μαζὶ μὲ τὸν Κολοκοτρώνη στὴ Σκιάθο καὶ συμμετέχει ὡς κουρσᾶρος στὴν δρᾶσι τοῦ θρυλικοῦ Μαύρου Στόλου^[6]. Τὴν ἄνοιξι τοῦ 1808 σπεύδει μαζὶ μὲ τὸν Κολοκοτρώνη σὲ βοήθεια τοῦ ἀνυπότακτου Τουρκαλβανοῦ φίλου τους Ἀλῆ Φαρμάκη ἐναντίον τοῦ Βελῆ Πασᾶ, γιοῦ τοῦ περιβόητου Ἀλῆ τῶν Ἰωαννίνων. Μὲ χιλιάδες στρατὸ ὁ Βελὴς πολιορκεῖ, χωρὶς επιτυχία, γιὰ 65 ἡμέρες τὸν Πῦργο τοῦ Ἀλῆ Φαρμάκη στὸ Μοναστηράκι Ἀρκαδίας.

Μαρία Σπυριδώνοβα (28 Οκτωβρίου 1884-11 Σεπτεμβρίου 1941)

Η Μαρία Αλεξανδρόβνα Σπυριδώνοβα ήταν εξέχουσα Ρωσίδα σοσιαλεπαναστάτρια, η οποία πρωτοστάτησε στην Μπολσεβίκικη Επανάσταση του 1917, αλλά ακολούθως κατηγορήθηκε για την αντίθεσή της στην μπολσεβίκικη ιδεολογία. Ήταν, μάλιστα, από αυτούς που οδήγησαν τους Αριστερούς Εσέρους σε συμμαχία με τον Λένιν και τους Μπολσεβίκους, αλλά φυλακίστηκε για κάποιο διάστημα και κλείστηκε σε ψυχιατρικό θεραπευτήριο, αφού οι Αριστεροί Εσέροι εγκατέλειψαν τους Μπολσεβίκους το 1918. Η ίδια πίστευε ότι η μπολσεβίκικη ιδεολογία στηριζόταν στο μίσος και ότι δεν θα άντεχε για πολύ.

Η δολοφονία του περιβόητου Λουζενόβσκι, γενικού επιθεωρητή της αστυνομίας και ονομαστού βασανιστή, που διέπραξε το 1905, ήταν η πιο σπουδαία τρομοκρατική πράξη από γυναίκα στην τότε Ρωσία, και η επακόλουθη κακομεταχείρισή της από την αστυνομία την κατέστησε ονομαστή μάρτυρα. Μετά από 11 χρόνια σε φυλακή της Σιβηρίας, απελευθερώθηκε μετά την Φεβρουαριανή Επανάσταση του 1917 και επέστρεψε σαν ηρωίδα της Επανάστασης.

Η Σπυριδώνοβα συνελήφθη από την μυστική αστυνομία κατά την διάρκεια της Μεγάλης Εκκαθάρισης του 1937 – 1939 και στάλθηκε στα στρατόπεδα αναγκαστικής εργασίας των Γκουλάγκ. Εκτελέστηκε με συνοπτικές διαδικασίες αμέσως μετά την έναρξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στα τέλη του καλοκαιριού 1941, στο Ορυόλ, λίγο πριν μπουν οι ναζί μέσα στην πόλη. Η Μαρία Σπυριδώνοβα απαλλάχθηκε επίσημα όλων των κατηγοριών το 1992.

1850: Η εξέγερση των βουλγάρων χωρικών

Πρόκειται για τη σύντομη ιστορία μιας εξέγερσης από (κυρίως) βουλγάρους χωρικούς κατά την περίοδο της πτώσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι αγρότες αγωνίστηκαν για να καταργήσουν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις στους φεουδάρχες, αλλά πολλοί από τους ηγέτες τους κινούνταν επίσης από ένα μίγμα εθνικής αυτονομίας και Χριστιανισμού. Η εξέγερση συνετρίβη, αλλά η οργή από τα σοβαρά αντίποινα εκ μέρους των αρχών ανάγκασε την Οθωμανική Αυτοκρατορία να υποχωρήσει και να παραχωρήσει περιορισμένες μεταρρυθμίσεις όσον αφορά τη γη και τους φόρους.

Η εξέγερση

Από τότε που οι Τούρκοι κατέκτησαν τη Βουλγαρία στα τέλη του 14ου αιώνα, ο τοπικός σλαβικός και χριστιανικός πληθυσμός, απτόητος από τους αυστηρούς νόμους και την αιματηρή καταστολή, συνεχίζει να αντιστέκεται και να διοργανώνει ένοπλες εξεγέρσεις. Κάθε φορά που η Οθωμανική Αυτοκρατορία έκανε πόλεμο με μια από τις Ευρωπαϊκές Χριστιανικές Δυνάμεις και ηττούνταν, οι Βούλγαροι ξεσηκώνονταν. Στα τέλη της άνοιξης του 1850, στα βορειοδυτικά της Βουλγαρίας σημειώνεται μια καθυστερημένη αντίδραση στα επαναστατικά γεγονότα στην κεντρική Ευρώπη.

Οι βούλγαροι αγρότες είχαν διαχρονικά αντιταχθεί στην φεουδαρχική καταπίεση, η οποία, όπως εφαρμοζόταν από το οθωμανικό καθεστώς, ήταν μια άμεση ληστεία που επέβαλαν οι Τούρκοι φεουδάρχες άρχοντες. Αρκετοί νεαροί βούλγαροι διανοητές προσπάθησαν να κάνουν τους βουλγάρους χωρικούς να συσχετίσουν την απαίτηση για κατάργηση της πρωτόγονης φεουδαρχικής καταπίεσης με το αίτημα αυτονομίας για τους Βούλγαρους. Ήταν πολύ νωρίς εκείνη την εποχή, σε αντιδιαστολή με την επικρατούσα Οθωμανική εξουσία, να οραματίζονται την πλήρη ελευθερία για τη Βουλγαρία.

Νικολάι Ιβάνοβιτς Κιμπάλτσιτς: Εφευρέτης του πρώτου επανδρωμένου πυραύλου και επαναστάτης

Ο Νικολάι Ιβάνοβιτς Κιμπάλτσιτς (Nicolai Ivanovich Κibalcich) είναι διάσημος ρώσος εφευρέτης και πατέρας του πρώτου ρώσικου κινητήρα τζετ σε αεροπλάνο, καθώς και επαναστάτης.

Γεννιέται τον Οκτώβριο του 1853 στην πόλη Κορώπ, της περιφέρειας Τσέρνιγκοβ. Ο πατέρας του είναι ιερέας και όταν ο Νικολάι μπαίνει στο γυμνάσιο το 1864, επιμένει ότι ο γιος του θα πρέπει να μετακινηθεί σε θρησκευτικό σχολείο. Παρ’ ότι αρχικά υπακούει, το 1869, το εγκαταλείπει και επανέρχεται σε σχολείο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το οποίο τελειώνει με ασημένιο βραβείο αρκετά χρόνια αργότερα.

Από μικρός, εμφανίζει ιδιαίτερη ικανότητα στην κατανόηση των μαθηματικών και των ξένων γλωσσών. Το άλλο του προσόν είναι η επαναστατική του φύση· στα 16 του αποκόπτεται από τον πατέρα του και παίρνει μέρος σε μια ομάδα που συλλέγει απαγορευμένα βιβλία για την δημιουργία μυστικής βιβλιοθήκης. Το 1871 πηγαίνει σε σχολή μηχανικών σιδηροδρόμων στην Αγία Πετρούπολη, γιατί πιστεύει ότι οι σιδηρόδρομοι είναι απαραίτητοι σε μια αχανή χώρα όπως η Ρωσία.

Οι αιματηρές διαδηλώσεις κατά της στρατολόγησης, στην Νέα Υόρκη, τον Ιούλιο του 1863

Ένοπλες συγκρούσεις των εξεγερμένων με τους στρατιώτες στους δρόμους της Νέας Υόρκης.

Οι διαδηλώσεις στρατολόγησης στη Νέα Υόρκη (13 – 16 Ιουλίου 1863), γνωστές τότε ως Εβδομάδα Στρατολόγησης, ήταν βίαιες διαδηλώσεις, που θεωρούνται ευρέως ως το αποκορύφωμα της εκδήλωσης δυσαρέσκειας στους νέους νόμους που ψηφίστηκαν από το Κογκρέσο εκείνο το έτος, για να στρατολογηθούν επιπλέον άνδρες και να πολεμήσουν στον συνεχιζόμενο αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο. Οι εξαιρετικά βίαιες αυτές ταραχές παραμένουν από τις μεγαλύτερες στην αμερικανική ιστορία, εκτός από τον ίδιο τον τετραετή Εμφύλιο Πόλεμο (1861-1865).

Ο ιδιόμορφος αυτός Εμφύλιος Πόλεμος χαρακτηρίστηκε ως απελευθερωτικός, γιατί ως κύριο πρόσχημα είχε την κατάργηση της δουλείας, όμως τα πράγματα δεν ήταν τόσο απλά όσο παρουσιάστηκαν στα κατοπινά χρόνια. Στην πραγματικότητα τίθετο θέμα επιβίωσης των Ηνωμένων Πολιτειών ως ηνωμένων!!! Είναι αξιοσημείωτο, ότι και πριν και κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου, πραγματοποιούνται απεργίες σε ολόκληρη τη χώρα. Οι εφημερίδες της εποχής καταγράφουν ότι κατά τη διάρκεια του 1863, έχουν απεργήσει εργάτες από σχεδόν όλους τους κλάδους της βιομηχανίας. Όμως, παρ’ ότι ο πόλεμος αυτός χαρακτηρίστηκε απελευθερωτικός, οι εργάτες δέχονταν επιθέσεις από στρατιώτες όταν απεργούσαν, οι Ινδιάνοι σφαγιάζονταν από στρατεύματα των Ηνωμένων Πολιτειών και όσοι τολμούσαν να ασκήσουν κριτική στην πολιτική Λίνκολν φυλακίζονταν με συνοπτικές διαδικασίες και χωρίς δίκη. Ο αριθμός των λεγόμενων πολιτικών κρατουμένων της εποχής έφτανε τις 30.000 περίπου!

Ο, ούτε λίγο ούτε πολύ, καθαγιασμένος πρόεδρος Αβραάμ Λίνκολν, μάλλον, δεν είχε ποτέ του εκφράσει σαφή άποψη περί της δουλείας. Ακόμη και η περιβόητη «Διακήρυξη Χειραφέτησης» που εκδόθηκε την 1η Ιανουαρίου 1863, εν μέσω του Εμφυλίου Πολέμου, φαίνεται ότι τελικά αποσκοπούσε στο να γύρει αριθμητικά η ζυγαριά υπέρ των Βορείων. Κι αυτό γιατί, αμέσως μετά την ανακοίνωσή της, περί τις 200.000 μαύρων κατατάχτηκαν στις ένοπλες δυνάμεις των Βορείων και στο πλευρό του Αβραάμ Λίνκολν. «Χωρίς τη βοήθεια των μαύρων, ο Βορράς δεν θα μπορούσε να είχε κερδίσει τον πόλεμο τόσο σύντομα και ίσως ακόμη και να τον είχε χάσει», αναφέρει χαρακτηριστικά ο ιστορικός Τζέιμς ΜακΦίρσον. Το κείμενο της «Διακήρυξη Χειραφέτησης» αναφέρει ότι όσοι μαύροι δούλοι βρίσκονται στις περιοχές του Νότου που κατακτά ο Βορράς δεν θα μπορούν να πουληθούν ξανά σαν σκλάβοι. Όπως επισήμαιναν και οι τότε δημοσιογράφοι, το κείμενο ήταν πολύ προσεγμένο ώστε τελικά να μην υπάρχουν επιπτώσεις, γιατί δεν ελευθέρωνε τους δούλους που υπήρχαν ήδη στον Βορρά, ούτε καν όσους πολεμούσαν για τους Βόρειους, αλλά έδινε υπόσχεση ελευθέρωσης σε εκείνους του Νότου, εφ’ όσον ο στρατός των Βορείων εισέλθει μια μέρα νικητής στην περιοχή τους. Εξαιρούσε, δε, τους δούλους που ήδη υπήρχαν στις «ουδέτερες πολιτείες».

Τιμή και μνήμη σε όσους αγωνίσθηκαν για την ελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό

Ως ελάχιστο δείγμα τιμής και μνήμης όσων πριν από 200 χρόνια ξεκίνησαν τον αιματηρό δρόμο της ελευθερώσεως τους από τον ζυγό των τούρκων, παρουσιάζουμε την έκτη ωδή «Αι Ευχαί» από την συλλογή «Λυρικά» του Ανδρέα Κάλβου, η οποία τυπώθηκε στο Παρίσι το 1826.

Εδώ αναδεικνύεται ακόμη πιο ξεκάθαρα η επαναστατικότητα και η απόλυτη προσήλωση του ποιητή στην ελευθερία. Το ποίημα γράφτηκε το 1825, έτος κρίσιμο για την Ελληνική Επανάσταση. Ο ποιητής εκφράζει την αντίθεσή του στις περί προστασίας διαπραγματεύσεις οι οποίες επραγματοποιούντο,  το 1825, μεταξύ της ελληνικής κυβερνήσεως και των Άγγλων, κυρἰως. Τελικά, οι `Ελληνες πολιτικοί και η μεγάλη πλειοψηφία των στρατιωτικών υπογράφουν στις 24 Ιουλίου 1825 την “Πράξιν Υποταγής”. Πρόκειται  για έγγραφο με το οποίο ζητούν επίσημα την αγγλική προστασία. Είναι η αρχή των νέων δεινών για τους ανθρώπους του ελλαδικού χώρου, τα οποία συνεχίζονται έως σήμερα…

Στα μελοποιημένα τμήματα της ωδής, τα οποία έγιναν από τον Μίκη Θεοδωράκη, παραλείπεται σκοπίμως η τέταρτη στροφή της ωδής, η οποία αρχίζει με τον στίχο: «Παρὰ προστάτας ῾νἄχωμεν.» Αντ’αυτού γίνεται άλμα στην 15^η στροφή. Γενικώς, υπάρχει μία πολτοποίηση των ευχών, οι οποίες έχουν ως κεντρικό άξονα την επιθυμία του Κάλβου να μην τεθεί η Ελλάδα κάτω από ξένη προστασία.

1821: μια συμβολή στην Αλήθεια

Στις 25 Μαρτίου του 2021, θα εορταστεί η επέτειος της επανάστασης του 1821 και τα διακόσια χρόνια από αυτήν. Η επίσημη διδασκαλία η οποία αφορά τουλάχιστον τις σχολικές βαθμίδες μέχρι και την μέση λεγόμενη εκπαίδευση ασχολείται με μια σειρά γεγονότων, ημερομηνιών, προσώπων κ.λπ. που συνοπτικά έχει χαρακτηριστεί ιστορία της ελληνικής επαναστάσεως του 1821. Μια ιστόρηση, κατά την οποία άλλα γεγονότα μετατοπίζονται εύκολα και βολικά από τον χρόνο και το χώρο που αυτά διαδραματίστηκαν, και άλλα εξαφανίζονται από τους επίσημους και αναγνωρισμένους ιστοριογράφους για να κατασκευαστεί μια ιστορία, κομμένη και ραμμένη στα μέτρα των επιδιώξεων του κράτους και της εξουσίας. Η στρατευμένη αυτή εξιστόρηση, εκτός των άλλων, λειτουργεί ως πλυντήριο που επιχειρεί να ξεπλύνει τους πραγματικούς εχθρούς του κοινωνικού χώρου διαχρονικά και να τους αποδώσει καθαρούς και αστραφτερούς παρουσιάζοντας τους ως εθνεγέρτες, ήρωες και πρωτοστάτες της επαναστατικής διαδικασίας.

Αρκεί μια ματιά, στην διορισμένη επιτροπή του κράτους για να αναγνωρίσουμε τα πρόσωπα, τους θεσμούς και τα συμφέροντα που αυτά αντανακλούν και να κατανοήσουμε τον ρόλο ορισμένων από τους διαχρονικά εχθρούς του κοινωνικού χώρου.

Στον αντίποδα θέτουμε το εξής ερώτημα:

Τί γνωρίζουμε πραγματικά για την ιστορία του 1821; Πόσο έτοιμοι είμαστε να αμφισβητήσουμε βεβαιότητες που αποτελούν μέρος της υποτιθέμενης γνώσης μας;

Κατασκευή της Λαϊκής Παράδοσης. Η περίπτωση της απαγόρευσης του κρητικού βιολιού από τα κρατικά ΜΜΕ

Τα εκάστοτε εθνικά αφηγήματα που κατασκευάζουν οι εγχώριοι κρατικοί διαχειριστές, πάντοτε περνούσαν εκτός των άλλων και μέσα από την λαϊκή παράδοση. Ιστορικά, όπου χρειάστηκε, το κράτος χρησιμοποίησε την λαϊκή παράδοση για την πραγματοποίηση των διαφόρων σχεδιασμών του, την επινόησε και την κατασκεύασε ώστε να ταιριάζει με τα εκάστοτε εθνικά- κρατικά αφηγήματα που ήθελε να προωθήσει. Εξ’ άλλου ο όρος παράδοση δεν είναι τίποτα άλλο, παρά ένας δημιουργημένος νεωτερισμός, όπου χωράει όλες εκείνες τις κοινοτικές πρακτικές που μέχρι την δημιουργία του όρου δεν κατατάσσονταν ως παραδοσιακές, αλλά ως κομμάτι της κοινοτικής καθημερινότητας.

Κατά καιρούς, λοιπόν, η κάθε παράδοση κατασκευάζεται από την κεντρική κρατική εξουσία, αλλά και από τους εκάστοτε φορείς που την διαχειρίζονται (πολιτιστικοί, εξωραϊστικοί, μορφωτικοί σύλλογοι κ.λπ.), με αναβιώσεις, εκδόσεις, ηχογραφήσεις, διοργάνωση εκδηλώσεων με την λειτουργία του κατάλληλου αφηγήματος κ.λπ.

Ιστορικά, από την δημιουργία του Ελλαδικού κράτους, η κεντρική κρατική εξουσία ενδιαφέρθηκε ουκ ολίγες φορές για τον έλεγχο διαφόρων λαϊκών μορφών εκφράσεων. Δεν θα γινόταν αλλοιώς, άλλωστε, αφού οι λαϊκές εκφράσεις είναι άμεσα συνυφασμένες με τον κόσμο που τις δημιουργεί και εκφράζεται μέσα από αυτές. Έτσι, μέσω των παραδόσεων, το κράτος μπορεί να ελέγξει και μέρος της συνείδησης του κόσμου που εκδηλώνεται μέσω αυτών. Επί τροχάδην, τέτοιες προσπάθειες ελέγχου έχουν συμβεί μετά την προσάρτηση στον ελλαδικό χώρο, εδαφών που ο πληθυσμός τους δεν ήταν αμιγώς ελληνικός, όπως της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Θράκης. Εκεί, το κράτος, με την βοήθεια λαογράφων προσπάθησε να ομογενοποιήσει εθνικά τις τοπικές λαϊκές παραδόσεις, αλλάζοντας την γλώσσα από τους στίχους τραγουδιών και συγχρόνως, στην Μακεδονία, υποχρεώνοντας ολόκληρες κοινότητες σε ομαδικές ορκωμοσίες για αλλαγή γλώσσας. Στην συνέχεια, άλλο ένα παράδειγμα όπου το κράτος έπρεπε να διαχειριστεί την λαϊκή παράδοση ήταν μετά την σφαγή της μικρασίας και τον διωγμό εκατομμυρίων μικρασιατών που οδηγήθηκαν ως πρόσφυγες στον ελλαδικό χώρο. Οι πρόσφυγες κουβαλούσαν ένα ιδιαίτερο φορτίο κουλτούρας, διαφορετικό με ό,τι επικρατούσε εκείνη την εποχή στον ελλαδικό χώρο και πολλές φορές αμφιλεγόμενο για την ελληνικότητά του. Η αρθογραφία της εποχής είναι πλούσια με αρνητικά σχόλια για την μουσική που θυμίζει τούρκικη και τις συνήθειες που έφεραν οι μικρασιάτες, καθώς και για την προβληματική ελληνικότητά τους. Το σμυρναίικο με τα παράξενα όργανα, το περίεργο «ανατολίτικο» άκουσμα και τους τολμηρούς του στίχους και το πειραιώτικο ρεμπέτικο τραγούδι που μέρος του εδραιώθηκε εξ’ αιτίας του προσφυγικού, κυνηγήθηκε για πολλά χρόνια από το κράτος και εισέπραξε καταστολή και αρνητικό σχολιασμό και από το ΚΚΕ. Ένα άλλο παράδειγμα είναι και οι φολκλόρ εκδηλώσεις της Χούντας με παραδοσιακούς χορούς και στυλιζαρισμένες παραδοσιακές στολές πλάι σε αρχαίους σπαρτιάτες και αθηναίους πολεμιστές με χλαμύδες.

Ο θεσμικός κοινοτισμός στα προεπαναστατικά χρόνια και ο ρόλος του στην επανάσταση του 1821

Από την στιγμή συγκρότησης του ελλαδικού κράτους, οι κοινωνικές αναταραχές και οι εξεγέρσεις ενάντια στην εκάστοτε κρατική εξουσία δεν έπαψαν ποτέ να αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του κοινωνικού χώρου και ένα μόνιμο πονοκεφάλιασμα για την εξουσία. Αυτή, λοιπόν, η «ιδιαιτερότητα» για κάποιους, λογική ανάγκη για εμάς, δεν αποκτήθηκε στα ξαφνικά, αλλά η ιστορία της και η ανάπτυξή της διαμορφώθηκε μέσα από αρκετές γενιές κατά την οθωμανική κυριαρχία. Μπορεί η γεωμορφολογία να έπαιξε σημαντικό ρόλο στην δημιουργία ανεξάρτητων ή ημιανεξάρτητων περιοχών στον ελλαδικό χώρο σε κάποιες περιόδους της οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλλά αυτές οι περιοχές δεν θα ήταν δυνατόν να διατηρήσουν την όποια ανεξαρτησία τους, χωρίς την ύπαρξη κοινοτήτων. Ο πλουραλισμός και συγχρόνως η συνεκτικότητα στην κουλτούρα, η αλληλοβοήθεια, οι προσωπικές επαφές μεταξύ των μελών των κοινοτήτων και εν τέλει η δυνατή επιθυμία της κοινοτικής ελευθερίας, καθώς και η ανάγκη για αυτοδιευθέτηση των αγαθών και της οικονομίας τους, απέναντι στην επιβολή των Οθωμανών κυριάρχων, είναι μερικά στοιχεία που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην όποια ανεξαρτησία κάποιων ορεινών και ημιορεινών περιοχών.

Η ύπαρξη κοινοτήτων είναι σχεδόν συνυφασμένη με την εμφάνιση του ανθρώπου στη γη και η δημιουργία τους έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επιβίωση, αλλά και στην καλλιέργεια πιο «ποιοτικών» χαρακτηριστικών του που αφορούν την συνεννόηση, την επικοινωνία, την καλλιέργεια της γνώσης και της ανάπτυξης ιδεών. Στον ελλαδικό χώρο η ύπαρξη κοινοτήτων εννοείται ότι χάνεται στην προϊστορία, ενώ γραπτά στοιχεία υπάρχουν και στους αρχαίους ιστορικούς χρόνους, ακολουθώντας χρονικά όλα τα ιστορικά στάδια της κυριαρχίας (ελληνιστικά, ρωμαϊκά, βυζαντινά και οθωμανικά χρόνια). Στα βυζαντινά και οθωμανικά χρόνια, όπου οι πηγές είναι περισσότερες, αποδεικνύεται πως δεν υπήρχε ένα ενιαίο σύστημα οργάνωσης των κοινοτήτων αλλά πολλά και διαφορετικά μεταξύ τους, από τα πλέον σύνθετα μέχρι απλοποιημένες μορφές οργάνωσης, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της κάθε κοινότητας. Ειδικά στα χρόνια της Οθωμανικής κατάκτησης οι μορφές κοινοτισμού ήταν συνάρτηση διαφορετικών παραγόντων, όπως του χρόνου κατάκτησης, του τρόπου κατάκτησης, δηλαδή αν υπήρχε ή όχι αντίσταση, της γεωμορφολογίας και της στρατηγικής θέσης, το μέγεθος του πληθυσμού και της οικονομικής σημασίας ενός τόπου. Η οθωμανική εξουσία φαίνεται πως αρχικά εκμεταλλεύτηκε προς όφελός της την εκ των προτέρων ύπαρξη κοινοτήτων στον ελλαδικό χώρο, χωρίς βέβαια αυτό πάντα να λειτουργεί προς το συμφέρον της, καθώς δεν ήταν λίγες οι κοινότητες που στασίασαν απέναντι στην οθωμανική εξουσία εκμεταλλευόμενες πολλές φορές τις ιδιαίτερες συνθήκες της κοινοτικής αυτοδιοίκησης. Σ’ αυτό το σημείο πρέπει να τονιστεί, ότι το κοινοτικό σύστημα δεν υπήρξε καθαυτό δημιούργημα των Οθωμανών, δηλαδή η δημιουργία του δεν ήταν με βάση νομοθετικές ρυθμίσεις και αυτός ήταν και ένας από τους λόγους που το σύστημα αυτό δεν παρουσίαζε ομοιογένεια. Το κοινοτικό σύστημα υπήρξε απελευθερωτική ανάγκη των ανθρώπων απέναντι στην οθωμανική εξουσία και συνεχίστηκε από τους Οθωμανούς, όχι μόνο γιατί ήταν πρακτικά αδύνατο να το καταργήσει, αφού κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι σε κάθε απομακρυσμένο χωριό θα έπρεπε να υπάρχουν μόνιμα εγκαταστημένα αρμόδια κρατικά όργανα (καταστολής, δικαστικά κ.λπ.) επιβάλλοντας τους νόμους του κράτους, αλλά κυρίως γιατί εξυπηρετούσε τους Οθωμανούς εξουσιαστές, καθώς το πολύπλοκο και χαώδες σύστημα διοίκησης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας βρήκε στις ήδη υπάρχουσες κοινότητες έναν τρόπο εύκολης και άμεσης διακυβέρνησης που ουσιαστικά εξυπηρετούσε την είσπραξη φόρων και όλα τα υπόλοιπα τα άφηνε σε ενδοκοινοτική διευθέτηση. Όλο αυτό, βέβαια, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι ντυνόταν και από μια ισλαμική παράδοση των πρώτων ισλαμικών κρατών, με την οποία δινόταν στους «λαούς των ιερών βιβλίων», δηλαδή σε χριστιανούς και εβραίους, δικαιώματα κοινοτικής αυτοδιοίκησης καθώς και δικαστικής δικαιοδοσίας σε ευρείς τομείς του αστικού δικαίου. Η ουσία, όμως, ήταν πως η Οθωμανική αυτοκρατορία, ζυγίζοντας κάθε φορά τις καταστάσεις, όπου δεν μπορούσε να ελέγξει πλήρως όλο το φάσμα απομακρυσμένων κοινοτήτων, λειτουργούσε ανταποδοτικά παραχωρώντας εξουσίες, έτσι ώστε να μπορεί να μαζεύει τους ετήσιους φόρους με όσο το δυνατόν λιγότερα προβλήματα.