Αναπλάσεις, μύθοι και σύμβολα

Μια συνοπτική παρουσίαση της αγοροπωλησίας της πλατείας Εξαρχείων

Η πολυπλοκότητα της έννοιας και της διαχείρισης του λεγόμενου δημόσιου χώρου έχει απασχολήσει νομικούς, εγκληματολόγους, αρχιτέκτονες, πολεοδόμους, οικονομολόγους, πολιτικές και αστυνομικές αρχές, επιχειρηματίες, συγκοινωνιολόγους, γεωγράφους και ιστορικούς με τις προσεγγίσεις άλλοτε να ξεκινούν από διαφορετικές ή αντιθετικές αφετηρίες και άλλοτε συγκλίνουσες. Οι ορισμοί του δημόσιου χώρου ποικίλουν, πρώτα απ’ όλα, ακριβώς για τον παραπάνω λόγο. Σύμφωνα λόγου χάριν μ’ έναν καθηγητή αρχιτεκτονικής, «Δημόσιος Χώρος είναι αυτός που πρωτίστως ενθαρρύνει την ελεύθερη ανταλλαγή, την κοινωνική, όχι όμως την οικονομική ανταλλαγή, την ελεύθερη κοινωνία – επικοινωνία, μεταξύ αγνώστων. Ο δημόσιος χώρος είναι ο τύπος της ευσταθούς ή ασταθούς ισορροπίας μεταξύ τάξης και αταξίας της μεταβαλλόμενης οργάνωσης των αντιθέσεων» (Πανέτσος Γ., 2002, Διάλεξη στο συνέδριο η αρχιτεκτονική και η πόλη του 21ου αιώνα, Αθήνα: Πρακτικά συνεδρίου, εκδόσεις ΤΕΕ, σελ.247). Ένας νομικός από την πλευρά του θα προσεγγίσει τα συνταγματικά «θεμέλια» του δημόσιου χώρου, την νομική του έννοια, τα φιλελεύθερα ή μη χαρακτηριστικά των νομικών ρυθμίσεων κανόνων, δικαιωμάτων κοκ. Δεν χρειάζεται, λοιπόν, δεύτερη σκέψη για να κατανοήσει κάποιος ότι οι κυρίαρχες αφηγήσεις, αριστερές ή δεξιές, προοδευτικές ή συντηρητικές, αλλά και οι εναλλακτικές είναι στρατευμένες, χωρίς άλλωστε να το κρύβουν σ’ έναν κοινό στόχο: στην διαμόρφωση και τον έλεγχο του αστικού περιβάλλοντος, των λεγόμενων δημόσιων χώρων με εκείνους τους τρόπους, ώστε να εξασφαλίζεται η κρατική βούληση να ορίζει την κίνηση σωμάτων, εμπορευμάτων, πολιτισμικών ή μη. Η ελευθερία λόγου χάριν των συναθροίσεων είναι απλά μια δημοκρατική καρικατούρα, καθώς ορίζονται με αυστηρότητα οι «προϋποθέσεις» στ’ όνομα της «δημόσιας τάξης και ασφάλειας».