Αναπλάσεις, μύθοι και σύμβολα

Μια συνοπτική παρουσίαση της αγοροπωλησίας της πλατείας Εξαρχείων

Η πολυπλοκότητα της έννοιας και της διαχείρισης του λεγόμενου δημόσιου χώρου έχει απασχολήσει νομικούς, εγκληματολόγους, αρχιτέκτονες, πολεοδόμους, οικονομολόγους, πολιτικές και αστυνομικές αρχές, επιχειρηματίες, συγκοινωνιολόγους, γεωγράφους και ιστορικούς με τις προσεγγίσεις άλλοτε να ξεκινούν από διαφορετικές ή αντιθετικές αφετηρίες και άλλοτε συγκλίνουσες. Οι ορισμοί του δημόσιου χώρου ποικίλουν, πρώτα απ’ όλα, ακριβώς για τον παραπάνω λόγο. Σύμφωνα λόγου χάριν μ’ έναν καθηγητή αρχιτεκτονικής, «Δημόσιος Χώρος είναι αυτός που πρωτίστως ενθαρρύνει την ελεύθερη ανταλλαγή, την κοινωνική, όχι όμως την οικονομική ανταλλαγή, την ελεύθερη κοινωνία – επικοινωνία, μεταξύ αγνώστων. Ο δημόσιος χώρος είναι ο τύπος της ευσταθούς ή ασταθούς ισορροπίας μεταξύ τάξης και αταξίας της μεταβαλλόμενης οργάνωσης των αντιθέσεων» (Πανέτσος Γ., 2002, Διάλεξη στο συνέδριο η αρχιτεκτονική και η πόλη του 21ου αιώνα, Αθήνα: Πρακτικά συνεδρίου, εκδόσεις ΤΕΕ, σελ.247). Ένας νομικός από την πλευρά του θα προσεγγίσει τα συνταγματικά «θεμέλια» του δημόσιου χώρου, την νομική του έννοια, τα φιλελεύθερα ή μη χαρακτηριστικά των νομικών ρυθμίσεων κανόνων, δικαιωμάτων κοκ. Δεν χρειάζεται, λοιπόν, δεύτερη σκέψη για να κατανοήσει κάποιος ότι οι κυρίαρχες αφηγήσεις, αριστερές ή δεξιές, προοδευτικές ή συντηρητικές, αλλά και οι εναλλακτικές είναι στρατευμένες, χωρίς άλλωστε να το κρύβουν σ’ έναν κοινό στόχο: στην διαμόρφωση και τον έλεγχο του αστικού περιβάλλοντος, των λεγόμενων δημόσιων χώρων με εκείνους τους τρόπους, ώστε να εξασφαλίζεται η κρατική βούληση να ορίζει την κίνηση σωμάτων, εμπορευμάτων, πολιτισμικών ή μη. Η ελευθερία λόγου χάριν των συναθροίσεων είναι απλά μια δημοκρατική καρικατούρα, καθώς ορίζονται με αυστηρότητα οι «προϋποθέσεις» στ’ όνομα της «δημόσιας τάξης και ασφάλειας».

Καλοκαιρινά μέσα- έξω μνημονίων, από καλοκαιρινούς τύπους που προσφέρουν μόνο χειμώνες

Ζούμε ένα ατελείωτο καλοκαίρι γεμάτο ψευδαισθήσεις και όνειρα. Ένα ατελείωτο ονειρικό καλοκαίρι που επιπλέουμε σε μια μπουρμπουλήθρα στην θάλασσα της αφθονίας και τα ψάρια χαριεντίζονται στο βυθό της. Από το Καστελόριζο μέχρι την Ιθάκη και από εκεί σε άγνωστους καλοκαιρινoύς τόπους, όπου τα τζιτζίκια ντύνουν ηχητικά το όνειρό μας και κάτι παράξενοι τύποι μας λένε πως όλα γίνονται για το καλό μας.

Vittorio Giacopini: ΔΕΝ ΘΕΛΩ ΝΑ ΚΑΤΣΩ ΗΣΥΧΟΣ

Ερρίκο Μαλατέστα, η ασυνήθιστη ζωή του επαναστάτη που έτρεμαν περισσότερο όλες οι κυβερνήσεις και οι αστυνομικές αρχές του ιταλικού βασιλείου.

Μτφ-επιμ. ΠαναγιώτηςΚαλαμαράς, σελ. 185, Εκδόσεις Ελευθεριακή Κουλτούρα, Αθήνα Άνοιξη 2022

«Ρώμη, γειτονιά Τριονφάλε, οδός Αντρέα Ντόρια. 10 Νοέμβρη 1931. Σε κατ’ οίκον περιορισμό –με μια φιάλη οξυγόνου δίπλα στο κρεβάτι του και δύο αστυφύλακες στο πλατύσκαλο– ένας γέρος σκέφτεται, χωρίς νοσταλγία και θλίψη, μια ασυνήθιστη ζωή συνωμοσιών, διαφυγών, απεργιών και εξεγέρσεων. Και οι αναμνήσεις γίνονται θέατρο της μνήμης, πολιτικό όπλο. Στη διάρκεια μιας μέρας που κυλάει με τη συνοδεία ενός χαλασμένου εκκρεμούς, ο άνθρωπος που είχε αποκληθεί «Λένιν της Ιταλίας», ξαναβλέπει ολόκληρη τη ζωή του και συνεχίζει να εκπλήσσεται: οι μέρες της Συμμορίας του Ματέζε και οι φυλακές του ιταλικού βασιλείου, η εξορία στο Λονδίνο και οι περιπέτειες στην Αργεντινή, η παράνομη επιστροφή και οι καταλήψεις της «κόκκινης διετίας». Εξήντα χρόνια αναρχίας, εξεγέρσεων, επαναστάσεων, διαπλέκονται με την ιστορία της Ιταλίας και με τις μάχες του εργατικού κινήματος σε ολόκληρο τον κόσμο.

ΠΙΟΤΡ ΑΛΕΞΕΓΙΕΒΙΤΣ ΚΡΟΠΟΤΚΙΝ: Η ΜΕΓΑΛΗ ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ, 1789- 1793

Μτφ: Γιάννης Καστανάρας, Σελ. 687, Εκδόσεις Κουκκίδα, Αθήνα 2015

«Η Μεγάλη Επανάσταση είναι το εκτενέστερο βιβλίο του Κροπότκιν και, με εξαίρεση τα κεφάλαια Αλληλοβοήθεια που εξετάζουν τις πρωτόγονες κοινωνίες και τις μεσαιωνικές πόλεις, το σημαντικότερο ιστοριογραφικό έργο του. Αλλά είναι και κάτι περισσότερο από την εξιστόρηση ενός μεμονωμένου γεγονότος οσοδήποτε σημαντικού, επειδή ο Κροπότκιν χρησιμοποιεί τις παρατηρήσεις του για τα όσα συνέβησαν στη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης για να αναστοχαστεί πάνω στο γιατί τελικά έμεινε ανολοκλήρωτη, και να αντλήσει διδάγματα για τη φύση της επανάστασης […] Όπως τόσο πειστικά καταδεικνύει ο Κροπότκιν, τα μέλη των περίφημων λεσχών, που κατέχουν περίοπτη θέση στις πολιτικές ιστορίες της Επανάστασης, ανήκαν –της Λέσχης των Ιακωβίνων μη εξαιρουμένης- στις μεσαίες τάξεις ως προς τη σύνθεσή τους κι επίσης προς τον προσανατολισμό τους, εκτός από τις περιπτώσεις που ο λαός τις έσπρωχνε σε ριζοσπαστικές κατευθύνσεις. Αλλά ο πιο κρίσιμος ρόλος στην Επανάσταση ήταν ίσως ο ρόλος των χωρικών, της πιο καταπιεσμένης τάξης στο Παλαιό Καθεστώς.

Πειρατές- Κουρσάροι και Ναυαγιστές

Μέρος ΄Β

Οι συνεχείς εξουσιαστικοί πόλεμοι του 18^ου αιώνα μεταξύ των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων, στον θαλάσσιο ελλαδικό χώρο, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της πειρατείας στην περιοχή. Οι πειρατές έγιναν πολλές φορές πιόνια των κυρίαρχων δυνάμεων, αναλαμβάνοντας να κάνουν κούρσο, πότε με την μία και πότε με την άλλη δύναμη, χτυπώντας τα εχθρικά εμπορικά πλοία και αρπάζοντας το εμπόρευμα. Κάποιοι επωφελήθηκαν και πλούτισαν, άλλοι απλά μάζεψαν ένα κομπόδεμα για να μπορέσουν να ζήσουν, αλλά υπήρχαν και πολλοί που καταστράφηκαν είτε χάνοντας την ζωή τους είτε την ελευθερία τους. Η Αυστρία, στους κατά καιρούς πολέμους της με την Γαλλία, (1701-1714, 1730-1735, 1740-1748), παρεχώρησε στους Έλληνες, κωπήλατες γαλιότες[1], καθώς και το δικαίωνα να έχουν υψωμένη την αυστριακή σημαία, ώστε να κάνουν κούρσο αρπάζοντας και λεηλατώντας γαλλικά εμπορικά πλοία.

Πειρατές- Κουρσάροι και Ναυαγιστές

Μέρος ‘Α

Ένα σημαντικό κεφάλαιο στην νεώτερη ιστορία του ανατολικού μεσογειακού χώρου είναι η άσκηση της πειρατείας. Η μέθοδος της πειρατείας, ειδικότερα στους μέσους χρόνους της οθωμανικής κυριαρχίας στην Μεσόγειο, έπαιξε σημαντικό ρόλο στις αυτοκρατορίες της Ευρώπης και τις βοήθησε να ασκούν πολιτικές πιέσεις, να επεκταθούν, να εδραιωθούν ή να χάσουν κομμάτια της κυριαρχίας τους. Μέσα από την πειρατεία συσσωρεύτηκε πλούτος στα χέρια λίγων και δημιουργήθηκαν πολλές οικονομικά ισχυρές οικογένειες που στην συνέχεια έπαιξαν σημαντικό εξουσιαστικό ρόλο. Επίσης η πειρατεία μπορούσε να διαμορφώσει τις τιμές πολλών προϊόντων.

Παιχνίδι: Από το χώμα στον πλαστικό τάπητα και από εκεί στις οθόνες

Ένα από τα συνηθέστερα προβλήματα που συναντώνται σήμερα στα παιδιά σχολικής και εφηβικής ηλικίας είναι ο εθισμός στα ηλεκτρονικά παιχνίδια και γενικά στην υπερβολική χρήση οθονών. Είναι ένας τρόπος ενασχόλησης ή απασχόλησης του παιδιού που προστίθεται στην συχνά έντονη δραστηριοποίησή του σε πολλά αθλήματα, μαθήματα και λοιπές δραστηριότητες. Στις περιπτώσεις που τα παιδιά εντάσσονται σε ομάδες ή τμήματα διαφόρων δραστηριοτήτων βρίσκονται υπό συνεχή έλεγχο, επιτήρηση και καθοδήγηση ενός προπονητή/εκπαιδευτή. Με την πάροδο των χρόνων μπορεί κάποιος γονιός να διαπιστώσει ότι το παιδί του έχει παίξει ελάχιστα αυτόβουλα και χωρίς την παρουσία ενηλίκων, για τις περιπτώσεις φυσικά που δεν έχει γίνει χρήση οθονών.

Ο Καραγκιόζης στα «ρυπαρά» καφενεία του 19ου έως τις αρχές του 20ου αιώνα

Β’ Μέρος

Το θέατρο σκιών στον ελλαδικό χώρο συνέχιζε μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα να συγκαταλέγεται
στα δημοφιλέστερα ψυχαγωγικά είδη. Μέχρι και το 1970 ο Καραγκιόζης αποτελούσε, κυρίως για τους ανθρώπους που έμεναν σε χωριά και έβλεπαν μέχριτότε μόνο παραστάσεις περαστικών μπουλουκιών, ένα από τα βασικά είδη ψυχαγωγικού θεάματος. «Μετά το 1970 εμφανίσθηκε η τηλεόραση και άλλαξαν τα πράγματα. Η τηλεόραση σκότωσε τον Καραγκιόζη.» (συνέντευξη καραγκιοζοπαίχτη Γιάνναρου, εφημερίδα ΦΡΑΓΚΑΤΑ τ. 27,1/2008). Η τηλεόραση ολοκλήρωσε τον παραγκωνισμό του θεάτρου σκιών, που είχε ξεκινήσει ο κινηματογράφος. Κύριος, όμως, λόγος αυτής της περιθωριοποίησης είναι η μετάβαση από τις μικρές κοινωνίες και κοινότητες ανθρώπων (χωριά, γειτονιές πόλεων) σε διευρυμένες απρόσωπες κοινωνίες αγνώστων.