Ο Αλέξανδρος («Σάσα») Σαπίρο, (1890-1942), γνωστός επίσης και με τα ψευδώνυμα Αλεξάντερ Τανάροφ, Σάσα Πιότρ και Σεργκέι, ήταν Ουκρανός αναρχικός επαναστάτης και πατέρας του περίφημου μαθηματικού του 20ου αιώνα, Αλέξανδρου Γκρόθεντικ.
Πρώτα χρόνια και ρωσικές επαναστάσεις
Γεννημένος σε οικογένεια χασιδικών στην, εβραϊκή κυρίως, συνοριακή ρωσική πόλη Νοβοζίβκοβ το 1889 ή το 1890, ο Αλέξανδρος Σαπίρο μεγάλωσε μοιάζοντας περισσότερο να προέρχεται από το φτωχό προλεταριάτο παρά από τη δική του αστική οικογένεια. Το 1904, στην ηλικία των δεκατεσσάρων, εγκαταλείπει την πόλη και προσχωρεί σε μια ένοπλη αναρχική ομάδα (παρόμοια με την Τσερνονταγιέντσυ=Chernodajentsy), η οποία περικυκλώθηκε από τις δυνάμεις καταστολής το 1905, μετά από μια ανεπιτυχή προσπάθεια να δολοφονήσει τον Τσάρο Νικόλαο Β’. Όλοι εκτελούνται, εκτός από τον Σαπίρο, στον οποίο δίνεται χάρη λόγω του νεαρού της ηλικίας του, καταδικάζεται, όμως, σε ισόβια και στέλνεται να σαπίσει σε ένα μπουντρούμι στη Μόσχα.
Μη αποδεχόμενος την κατάσταση αργού θανάτου εξασφάλισε, με την μεσολάβηση ενός φίλου, την μεταφορά του στο Γιαροσλάβλ, όπου έμεινε για δώδεκα χρόνια. Είναι εδώ που πυροβολήθηκε στο αριστερό του χέρι κατά την προσπάθειά του να δραπετεύσει, με αποτέλεσμα τον ακρωτηριασμό του. Μετά από μια απόπειρα αυτοκτονίας, περνά ολόκληρο το έτος 1914 σε απομόνωση.
Με την κατάρρευση του τσαρικού καθεστώτος στη Ρωσία, το 1917, ο Σαπίρο απελευθερώνεται και χαιρετίζεται ως εθνικός ήρωας.
Ο Σαπίρο είναι ένας από τους αναρχικούς που μίλησαν εναντίον του αντιπροσωπευτικού συστήματος για την εκλογή της Συντακτικής Συνέλευσης που πρότεινε η Ρώσικη Προσωρινή Κυβέρνηση του Αλεξάντερ Κερένσκι, γράφοντας ότι «κανένα κοινοβούλιο δεν μπορεί να σπάσει το δρόμο προς την ελευθερία, ότι η καλή κοινωνία μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο μέσα από την κατάργηση κάθε εξουσίας». Αποκτά φιλικές σχέσεις με τους αναρχικούς επαναστάτες Λεβ Τσερνίι και Μαρία Νικηφόροβα και αναδεικνύεται σε ηγετικό πρόσωπο βαριά οπλισμένων αναρχικών που αγωνίζονται στην Ουκρανία και συνδέονται με το Μαύρο Στρατό του Νέστορ Μαχνό. Ο Σαπίρο διεξάγει μια οδυνηρή ζωή στη Ρωσία μεταξύ 1917 και 1921, σε μια ατμόσφαιρα αυξανόμενης καταστολής των αναρχικών από το μπολσεβίκικο καθεστώς. Παντρεύεται μια γυναίκα εβραϊκής καταγωγής, την Ραχήλ, με την οποία αποκτά ένα γιο, τον Δωδέκ. Σε μια προσπάθεια να αποφύγει την σύλληψή του από τους Μπολσεβίκους, φεύγει το 1921 για το Μινσκ, όπου συναντάται και δέχεται χρηματική υποστήριξη από τον Αλέξανδρο Μπέρκμαν. Με τη βοήθεια μιας εβραίας γυναίκας, της Λίχ (Leah), ο Σαπίρο διασχίζει τότε τα ρωσο-πολωνικά σύνορα χρησιμοποιώντας πλαστά χαρτιά με το όνομα Αλέξανδρος Τανάροφ.
Η ζωή στην Ευρώπη, η οικογένεια και ο θάνατος
Το 1922 φθάνει στο Βερολίνο, όπου παραμένει μακρυά από τις κακοτοπιές του Παρισιού και του Βελγίου, μέχρι το 1924. Εκεί υιοθετεί το όνομα Sascha Piotr και κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920 συμμετέχει ενεργά στο αναρχικό κίνημα και το 1928 γίνεται φίλος με τους εξέχοντες Ισπανούς αναρχοσυνδικαλιστές Φρανσίσκο Ασκάζο και Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι, τον Ιταλό αναρχικό Francesco Ghezzi και τον γερμανό συγγραφέα Theodor Plievier, ο οποίος αφιέρωσε το μυθιστόρημα Stienka Rasin του 1927 στον Σαπίρο. Στο Παρίσι, είναι τακτικός θαμώνας στο Cafι Dome του καλλιτέχνη, ενώ γίνεται φίλος με τον δημοσιογράφο και καλλιτέχνη Aron Brzezinski, ο οποίος έκανε μια χάλκινη προτομή του, καθώς και τον συγγραφέα Scholem Asch. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ήταν σπάνια σε επαφή με τον Μαχνό και τον πλατφορμιστή του ομίλου Dielo Truda, με έδρα το Παρίσι. Ο Σαπίρο είναι ένα από τα ιδρυτικά μέλη, μαζί με τους Sιbastien Faure, Ugo Fedeli και Henryk Walecki, των Διεθνών Εργασιών των Αναρχικών Εκδόσεων (International Works of Anarchist Editions) που εδρεύουν στο Παρίσι. Συμμετέχει με τουλάχιστον δύο άρθρα στη δημοσίευση που εκπονήθηκε εκείνη την εποχή από τον αναρχικό Severin Ferandel.
Ο Σαπίρο συνδέεται με την αναρχική δημοσιογράφο Hanka Grothendieck, που ήταν τότε παντρεμένη με τον αριστερό δημοσιογράφο Alf Raddatz, μέσω του κινήματος στο Βερολίνο, ενώ εργαζέται ως φωτογράφος του δρόμου. Λόγω του ολοένα αυξανόμενου αντισημιτικού περιβάλλοντος στην Ευρώπη την εποχή εκείνη, το ζευγάρι αποφάσισε να δώσει στον γιο τους Αλέξανδρο το επώνυμο της οικογένειας της μεσαίας τάξης του Αμβούργου Grothendieck. Αναγκασμένοι να εγκαταλείψουν τη Γερμανία μετά την άνοδο στην εξουσία του Αδόλφου Χίτλερ και την πρόθεση να πολεμήσουν στον προσεχή ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, ο Σαπίρο και η γυναίκα του στέλνουν τον Αλέξανδρο να ζήσει με τους Heydorns, μια μεσαίας τάξης οικογένεια η οποία συμπαθούσε τους αναρχικούς, το 1933. Φθάνοντας στην Ισπανία, με το ψευδώνυμο Sascha Pietra, ο Σαπίρο πολεμά τους φασίστες, μέχρι την ήττα της δεύτερης Ισπανικής Δημοκρατίας, μετά την οποία ο ίδιος και η σύζυγός του διασχίζουν τα γαλλικά σύνορα και φυλακίζεται στο στρατόπεδο Vernet με τους συντρόφους του. Οι Heydorns είχαν φροντίσει τον γιο του Αλέξανδρο στο Βερολίνο για περίπου επτά χρόνια, αλλά αποφάσισαν τον Μάιο του 1939, λίγο πριν την είσοδο της Γαλλίας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ότι ήταν πολύ επικίνδυνο να τον κρατήσουν άλλο και έτσι τον βάζουν σε τρένο για να βρει τους γονείς του στο Παρίσι. Στο κατεχόμενο Παρίσι, ο Σαπίρο είναι ελεύθερος για μικρό χρονικό διάστημα, συνεχώς ενεργός στο αναρχικό κίνημα, μέχρι που συλλαμβάνεται και αποστέλλεται στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς το 1942, όπου και δολοφονείται από τους Ναζί.
Πηγή: https://wikivisually.com/wiki/Sascha_Schapiro
Μετάφραση-απόδοση: Π.
Anarchy press gr 