Φως σε φόντο λευκό: Όταν οι λέξεις της Ιστορίας τυφλώνουν (Μέρος 1ο)

Brueghel, Τοπίο με την πτώση του Ίκαρου (1558).
Ο ίδιος ο Brueghel έχει αναφέρει για το έργο: «Ήταν άνοιξη. Ένας αγρότης εργαζόταν στο χωράφι του. Ένας βοσκός πρόσεχε τα πρόβατά του. Ένας ψαράς έπιανε ψάρια κοντά στην άκρη της θάλασσας. Όλα ίδρωναν στον ήλιο που έλιωνε τα φτερά από κερί. Στα ανοικτά των ακτών συνέβαινε μια βουτιά αρκετά απαρατήρητη. Αυτή ήταν ο πνιγμός του Ίκαρου». Με άλλα λόγια συμβαίνει ένα “ιστορικό γεγονός” ο πνιγμός του Ίκαρου. Το άιτιό του, ο ήλιος, είναι αυτός που ευνοεί και συνοδεύει, αλλά και ιδρώνει και κουράζει και τους υπόλοιπους, που αδιαφορούν για το ιστορικό γεγονός και δρουν, όπως κάθε μέρα, στον κυκλικό τους χρόνο.

Είναι βέβαιο πως ο καθένας μας, ουκ ολίγες φορές, θα έχει αναγνώσει, μία ή περισσότερες ιστορικές αναλύσεις που χρησιμοποιούν τον όρο «σκοταδισμός», αναφερόμενες σε εποχές, του μακρινού ή πρόσφατου παρελθόντος, όπου η ελεύθερη σκέψη κι η διάθεση για αποκάλυψη της αλήθειας διώκονταν και τιμωρούνταν. Πολλά είναι, επίσης, τα θύματα του σκοταδισμού, που βασανίστηκαν και θανατώθηκαν, επειδή αποκάλυψαν μιαν αλήθεια ή πίστεψαν σε ιδέες που απελευθερώνουν. Το σκοτάδι είναι μια κατάσταση που εμποδίζει την όρασή μας να δει. Τουλάχιστον, όπως είναι η φυσιολογία μας ως σήμερα. Στο σκοτάδι δεν διακρίνουμε· όλα φαίνονται ίδια, χανόμαστε και δεν βρίσκουμε τον προσανατολισμό μας.

Υπάρχει, όμως, και η αντίθετη κατάσταση που μπορεί να οδηγήσει στο ίδιο αποτέλεσμα. Θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε και φωταδισμό. Όταν το φως ξεπεράσει το επιτρεπτό για το μάτι μας όριο, μας τυφλώνει. Δεν μπορούμε να δούμε τίποτε, χάνουμε τον προσανατολισμό μας και ό,τι βλέπαμε με επαρκές φως στην πληρότητά του τώρα γίνεται λευκό σκοτάδι. Με τη μια ή την άλλη υπερβολή βρισκόμαστε στην «καρδιά του σκότους».

Επειδή ο κόσμος ποτέ δεν είναι ένας, δεν υπάρχει μια ιστορία που όλη η ανθρωπότητα ακολουθεί, αλλά συγχρονίζονται πολλές ιστορίες και πολλοί κόσμοι, ο σκοταδισμός κι ο φωταδισμός μπορούν κάλλιστα να συνυπάρχουν, τρέφοντας συγχρόνως την καρδιά του σκότους. Έτσι, στο ίδιο έδαφος μπορεί να κινείται ένας φανατικός σκοταδιστής, που πιστεύει ότι πρέπει να σκοτώνει χιλιάδες «αλλόπιστους», για να φτάσει στον δικό του «Παράδεισο», με τον φανατικό φωταδιστή, που στο όνομα της ροής της πληροφορίας φτάνει σε βαθμό απανθρωπισμού.