Με την έναρξη της εφαρμογής των μνημονίων στον ελλαδικό χώρο, ξεκίνησε ταυτόχρονα από ορισμένους και μια εθνικιστική/πατριωτική φρασεολογία στην ανάπτυξη των επιχειρημάτων τους για τους σκοπούς και τις συνέπειες της «ξένης βοήθειας». Οι όροι «προδότες» και «νεοδοσίλογοι» χρησιμοποιούνται κατα κόρον απ’ όσους θέλουν εμφατικά να δηλώσουν την πατριωτική τους στάση και αξία. Είναι οξύμωρο όμως να χρησιμοποιούνται αυτοί οι όροι, όπως «νεοδοσίλογοι» από άτομα που κινούνται στον ευρύτερο «αντιεξουσιαστικό» χώρο. Οι συγκεκριμένοι όροι παραπέμπουν άμεσα στη δεκαετία του ’40 τότε που ο ελλαδικός χώρος βρισκόταν υπό την κατοχή του φασισμού και του ναζισμού και χαρακτηρίζονταν έτσι, οι σχηματισμένες από τους νέους εξουσιαστές κυβερνήσεις Τσολάκογλου, Λογοθετόπουλου και Ράλλη. Ο τελευταίος θα είναι και εκείνος ο οποίος θα σχηματίσει τα Τάγματα Ασφαλείας, ως ένοπλο σχηματισμό καταπολέμησης του εαμικού δυναμικού.
Αρχικά η κυβέρνηση Ράλλη τυγχάνει της εγκρίσεως ή έστω της ανοχής της εξόριστης κυβέρνησης της Μέσης Ανατολής και ως προς το σχηματισμό των ταγμάτων. Στην συνέχεια φυσικά θα αλλάξουν θέση αλλά γεγονός είναι ότι έδωσαν την συναίνεση τους τόσο στο πρόσωπο του Ράλλη, όσο και στους όρους του. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι στη συγκεκριμένη κυβέρνηση τοποθετούνται πρόσωπα όπως ο βενιζελογενούς πολιτικής καταγωγής Α. Ταβουλάρης και ο πρώην συνδικαλιστής/σοσιαλιστής Ν. Καλύβας. Διαπιστώνουμε, δηλαδή, ότι ακόμα και στις περιπτώσεις εκείνες, που η συγκρότηση κυβέρνησης εμφανίζει οξύμωρο σχήμα, υπάρχουν πάντα διαθέσιμα τα πρόσωπα εκείνα που σε ένα φαινομενικά ετερογενές μείγμα, προσδίδουν εικόνα «εθνικής» υποχρέωσης για την σωτηρία της πατρίδος. Τα παραδείγματα πολλά στη διαχειριστική ιστορία της εξουσίας…
Έτσι στη συνήθη τακτική των ναζί να αναζητούν και να δημιουργούν συνεργασίες στις υπό κατοχική διοίκηση περιοχές, δεν θα υπήρχε αποτελεσματικότητα εάν δεν υπήρχαν σημαντικά τοπικά ερείσματα και συνέργειες. Όμως η συνεργασία με τις κατοχικές δυνάμεις δεν αποτελεί, φυσικά, αποκλειστικό ελληνικό φαινόμενο, καθώς εμφανίζεται στο σύνολο των κατεχόμενων ευρωπαϊκών χωρών, σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις, προσλαμβάνοντας μαζικές διαστάσεις. Η τακτική αυτή εμφάνιζε μεγάλη ευελιξία, καθώς κατόρθωνε να προσαρμόζεται και να εκμεταλλεύεται, κάθε είδους ιδεολογικές, κοινωνικές ή εθνοτικές παραμέτρους, έτσι ώστε να διευκολυνθεί το έργο της ανεύρεσης «προθύμων» για να εξυπηρετήσουν τις ναζιστικές δυνάμεις. Η αναβίωση και υποδαύλιση καταπιεσμένων εθνοτικών επιδιώξεων και η επιτηδευμένη ανάδειξη εθνικών συγγενειών με τους γερμανόφωνους πληθυσμούς στις κατεχόμενες χώρες, παρείχε επί πλέον δυνατότητες επιδίωξης συνεργασιών με τους κατεχόμενους πληθυσμούς. Οι φλαμανδικοί πληθυσμοί στο Βέλγιο, οι ουκρανοί κοζάκοι γύρω από την περιοχή του ποταμού Ντον, οι κροάτες στα Βαλκάνια, οι εθνοτικές ομάδες του Καυκάσου και οι τσάμηδες του ελλαδικού χώρου, αντιμετωπίζουν τη ναζιστική κατοχή ως μια ευκαιρία εκπλήρωσης των εθνικών τους επιδιώξεων. Άλλωστε μην προσπερνάμε το γεγονός και της αμέριστης βοήθειας που παρείχαν στους ναζί τοπικές δυνάμεις στο εβραϊκό ολοκαύτωμα της Θεσσαλονίκης.
Στον αντίποδα αυτών των συνεργασιών έχουμε την σημαντική ποσοτική άνοδο και επιρροή του ΕΑΜ στα αστικά κέντρα αλλά κυρίως στην ύπαιθρο. Αλλά εάν οι ναζί και οι Ράλληδες είχαν τα Τάγματα Ασφαλείας (Τ.Α.) ως ένοπλο σώμα τρομοκράτησης, το ΚΚΕ είχε την ΟΠΛΑ, όχι μόνο για την καταστολή των «δοσίλογων» αλλά και για τους εκτός κόμματος αριστερούς (βλ. Αρχειομαρξιστές) και αναρχικούς. Αν και είναι εύκολο αλλά ταυτόχρονα επικίνδυνο, κάποιος να κάνει συμψηφισμούς και στο τέλος μέσω μιας αφαιρετικής διαδικασίας να καταλήγει σε ατυχή συμπεράσματα, θεωρούμε ότι οφείλουμε και επιβάλλεται να διαθέτουμε διαρκώς οξυδέρκεια και μνήμη ώστε να μην ξεχνάμε και υποβαθμίζουμε την δράση κανενός είτε αποκαλούνταν Τάγματα Ασφαλείας και ΟΠΛΑ είτε αποκαλούνται Χρυσή Αυγή και ΚΝΑΤ. Γιατί τα μέσα που χρησιμοποιεί ο κάθε εξουσιαστικός μηχανισμός, σε περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης(;) είναι τα ίδια παντού, σε παγκόσμια κλίμακα, ανεξαρτήτως ιδεολογικής αφετηρίας. Βία, κακοποίηση, διαπόμπευση….
Στο παρόν κείμενο θα δούμε μερικά στοιχεία για την δράση των Ταγμάτων Ασφαλείας στην Εύβοια. Εκτός από τη δράση τους, που υπήρξε μεγάλη, θα κάνουμε αναφορά και σε επιλογές του τοπικού ΕΑΜ οι οποίες θεωρούμε πως έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα και που έλαβαν χώραν την άνοιξη του 1944. Η αποστολή των πρώτων οργανωμένων στρατιωτικών πυρήνων από την Αθήνα στη Χαλκίδα, είχε ξεκινήσει από τα τέλη του 1943 και ήταν μια από τις πρώτες περιοχές του ελλαδικού χώρου, εκτός Αθήνας και Θεσσαλονίκης, που απέκτησε ευζωνικά τάγματα. Η συγκρότηση τους ήταν εθελοντική, ενώ ο ίδιος ο Ράλλης είχε θέσει ως βασικό όρο, για να αναλάβει την πρωθυπουργία, τη συγκρότηση των Τ.Α., θεωρώντας ότι η Χωροφυλακή έχει υποστεί επίδραση από τους κομμουνιστές.
Οι διοικητές των Τ.Α. πολλές φορές στρατολογούσαν με τη βία, αναγκάζοντας τους ντόπιους σε πολλές περιπτώσεις να τους ακολουθήσουν. Επίσης αρκετοί κατατάσσονταν λόγω της άθλιας οικονομικής κατάστασης τους, ενώ ο μισθός για τα δεδομένα και τις συνθήκες της εποχής ήταν υψηλός. Άλλοι ασφαλώς κατατάσσονταν για την συμμετοχή στην αντι-κομμουνιστική εκστρατεία. Τα τοπικά ευζωνικά τάγματα οργανώνονται σε μόνιμες φρουρές στη Χαλκίδα, στα Ψαχνά, στο Βασιλικό, στην Ερέτρια, στην Αμάρυνθο, στο Αλιβέρι, στη Κύμη, στις Γούβες, στο Μαντούδι και στην Αγία Άννα.
Από άποψη προέλευσης καταγωγής στην Εύβοια το έμψυχο δυναμικό των Τ.Α. απαρτίζεται κυρίως από τους αρβανίτες και τους «γηγενείς», ενώ οι δυνάμεις του ΕΑΜ απαρτίζονταν σημαντικά από τους πρόσφυγες που είχαν έρθει στο νησί. Εντυπωσιακό είναι πάντως το γεγονός ότι υπήρξε στρατολόγηση στα Τ.Α. πρώην μελών και τοπικών στελεχών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ είτε ως αποτέλεσμα προσωπικών διαφορών είτε για λόγους επιβίωσης. Η φήμη, όμως, ότι ορισμένα Τ.Α. είχαν διαβρωθεί από τους κομμουνιστές πρόκρινε την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος, στην Εύβοια τουλάχιστον, μέσω του προληπτικού ελέγχου των κοινωνικών φρονημάτων των προς ένταξη ατόμων.
Είναι γνωστό ότι ο εξοπλισμός των Τ.Α. προήλθε από τους ναζί, όπως επίσης ότι οι ναζί συμμετείχαν σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην Εύβοια. Σε αναφορά του ο υποδιοικητής των Τ.Α. Χαλκίδας, συνταγματάρχης Χ. Γερακίνης επισημαίνει: «εκ των ημετέρων, εις Γερμανός βαρέως τραυματίας…» αποδεικνύοντας τη συνεργασία ναζί και Τ.Α., όπως και η από κοινού τέλεση μνημοσύνου στην Ιστιαία στις 18.05.44. Ενώ τον Απρίλιο του ’44 σε μια από κοινού εβδομαδιαία επιδρομή ο στρατηγός των Τ.Α. Ευβοίας στρατηγός Παπαθανασόπουλος εκτελεί 64 κατοίκους, 370 οδηγούνται σε Αθήνα-Χαϊδάρι ως όμηροι και 565 άνθρωποι οδηγήθηκαν στις φυλακές Χαλκίδας. Δεν απουσιάζουν ασφαλώς οι επιθέσεις και οι εκκαθαρίσεις σε ολόκληρα χωριά, όπως στους Κουρκουλούς και τον Θεολόγο, όπου καίνε σπίτια και εκτελούν χωρικούς. Χαρακτηριστικό, όμως, παράδειγμα αποκρουστικής βίας, αποτελεί η μεταχείριση που επιφύλαξαν οι ταγματασφαλίτες στην εβραία δασκάλα του χωριού Στρόπωνες: «την παλούκωσαν όπως οι Τούρκοι τον Διάκο, αφού την ατίμασαν και τη βασάνιζαν όλη μέρα».[1]
Η ένταξη ή επανένταξη αξιωματικών και απλών μελών των Τ.Α. στον εθνικό στρατό μετά τον τερματισμό της ναζιστικής κατοχής και την διάλυση των Τ.Α. είναι μαζική. Αρκετοί μεταπήδησαν στην Χωροφυλακή και στην Αγροφυλακή ενώ ο υποδιοικητής των ταγματασφαλιτών της Χαλκίδας Χ. Γερακίνης, θα διορισθεί από τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις ως υποδιοικητής της Σχολής Ευελπίδων. Λίγα χρόνια αργότερα θα ακολουθήσει πολιτική καριέρα καταλαμβάνοντας τη θέση του υφυπουργού Συγκοινωνιών στη κυβέρνηση Παπάγου. Διαπιστώνουμε, λοιπόν, ότι για αρκετούς από αυτούς η συμμετοχή στα Τ.Α. αποτέλεσε διαβατήριο για την κατάληψη θεσμικών ρόλων σε στρατιωτικό και πολιτικό επίπεδο.
Έχει ειπωθεί ότι η στάση του αντιπάλου σου μπορεί να οδηγήσει και εσένα σε μια ανατροφοδοτούμενη και διαρκώς κλιμακούμενη βία. Δηλαδή η αγριότητα του εχθρού σου είναι δυνατό να σε οδηγήσει στις ίδιες αγριότητες. Παρ’ ότι ως αναρχικοί δεν αποδεχόμαστε αυτή τη λογική που δικαιολογεί λογής-λογής καταστάσεις και που συχνά μπορεί να καταλήξει σε μηδενιστικές αντιλήψεις και συμπεριφορές όπου κάποιοι αναγορεύονται σε κριτές και τιμητές των πάντων, ας θεωρήσουμε ότι ως ένα βαθμό μπορούμε να κατανοήσουμε μια παρέκκλιση.
Όμως, ποια αγριότητα και τί είδους εγκλήματα διέπραξαν οι αρχειομαρξιστές την περίοδο που εξετάζουμε για να σφαγιαστούν από την ΟΠΛΑ του ΚΚΕ; Με απλά λόγια, η ανατροφοδοτούμενη βία δυο αντιμαχόμενων πλευρών δεν ισχύει στην περίπτωση της ΟΠΛΑ γιατί επέδειξε αγριότητα κατά «δικαίων και αδίκων», τόσο απέναντι στους ναζιστές των Τ.Α. και λοιπούς φασίστες όσο και απέναντι σε ανθρώπους που είτε κινούνταν σε διαφορετικά ιδεολογικά μονοπάτια (τροτσκιστές, αρχειομαρξιστές, αναρχικούς) είτε απλά είχαν συγγενική σχέση με «ανεπιθύμητα πρόσωπα».
Έχει ενδιαφέρον να δούμε το πως συμπεριφέρθηκαν οι σταλινικοί της ΟΠΛΑ στον τυφλό ανάπηρο πολέμου από την πρώτη παγκόσμια ανθρωποσφαγή, Σταύρο Βερούχη. Ως γραμματέας της «Ομοσπονδίας αναπήρων και θυμάτων Πολέμου» ίδρυσε στην περιοχή των Αμπελοκήπων (Πανόρμου) ένα είδος κοινόβιου, όπου ζούσαν και τρέφονταν 1000 περίπου ανάπηροι πολέμου που δεν είχαν πόρους και ανθρώπους να τους στηρίξουν. Το 1934 συμμετείχε στην τροτσκιστική οργάνωση «Μπολσεβίκος». Το 1936, με τη δικτατορία του Μεταξά, επέστρεψε στην Εύβοια και συγκεκριμένα στο χωριό του στον Πλατανιστό. Η αστυνομική διεύθυνση τον κάλεσε να κάνει δήλωση μετανοίας. Ο Βερούχης τότε δήλωσε: «δεν έχω να κάνω καμμία δήλωση». Μετά από διαμαρτυρίες των κατοίκων της Καρύστου, η αστυνομική διεύθυνση δεν προχώρησε σε περαιτέρω ενέργειες. Κατά την κατοχή, εντάχθηκε στον τοπικό ΕΑΜ και παρ’ ότι δεν ήταν υποψήφιος εκλέχτηκε από τους συγχωριανούς του εθνοσύμβουλος στην ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης) τη γνωστή και ως «κυβέρνηση του βουνού». «Οι σταλινικοί δεν άφησαν αναπάντητη την αποδοχή εκ μέρους του της εκλογής του. Σε λίγες μέρες, το Μάη του 1944, τον συνέλαβαν και τον δολοφόνησαν στην επαρχία Καρυστίας, στην Εύβοια. Ο Βερούχης είχε καταλάβει ότι θα τον δολοφονήσουν και όλη τη νύχτα τραγουδούσε επαναστατικά τραγούδια και τη στιγμή που ξεψυχούσε φώναξε “Ζήτω η 4η Διεθνής”, “Ζήτω η σοσιαλιστική Επανάσταση”. Την άλλη μέρα το πρωί τον βρήκαν στην αμμουδιά οι χωρικοί σχεδόν ζεστό. Λόγω του μεγάλου κύρους που είχε στη περιοχή, το ΚΚΕ έκρυβε τη δολοφονία του και ισχυριζόταν ότι βρισκόταν στο συνέδριο της ΠΕΕΑ. Όταν μετά το Δεκέμβρη του 1944, έγινε γνωστή η αλήθεια, το ΚΚΕ πίεζε την οικογένεια του να διαψεύσει τη δολοφονία, η οποία δεν δέχθηκε να κάνει κάτι τέτοιο».[2]
Παράλληλα, τον Απρίλιο του 1944, την ίδια περίοδο δηλαδή που δολοφονούσε αριστερούς, μη κομματικούς, το ΕΑΜ σε προκήρυξη του και η οποία απευθύνεται σε κατοίκους της Αμαρύνθου (Βάθειας) και Ερέτριας και σε αξιωματικούς/επίστρατους ταγματασφαλίτες που στρατοπέδευαν στις παραπάνω περιοχές διαβάζουμε: «Πατριώτες αδέλφια, (…) όλοι ανήκουμε στην ίδια Πατρίδα, τη σκλαβωμένη στους Χιτλερογερμανούς και Βούλγαρους φασίστες. (…) Σεις βρίσκεστε στην ακατανόητη και αξιοθρήνητη θέση να κρατάτε όπλα που σας δώσανε οι βάρβαροι κατακτητές της πατρίδας μας για να χτυπήσετε τ’ αδέρφια σας που αγωνίζονται τον ιερό αγώνα «ΛΕΥΤΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ» (…) Σεις που είτε παρασυρθήκατε προς στιγμήν είτε αναγκαστικά επιστρατευθήκατε και κρατάτε όπλα προδοτικά είναι καιρός ακόμα να συνέλθετε (…) Σας καλούμε για τελευταία φορά να πάρετε θέση στο πλευρό μας ΜΕ ΤΑ ΟΠΛΑ ΣΑΣ».
Είναι γνωστή η πατριωτική-εθνικιστική φρασεολογία σημαντικού τμήματος της αριστεράς στον ελλαδικό χώρο μέχρι σήμερα, κάτι που φυσικά ίσχυε και κατά την περίοδο του ‘40. Αυτό που μας κάνει εντύπωση είναι το γεγονός ότι την ίδια χρονική στιγμή, στην ίδια γεωγραφική περιοχή, αυτή της νότιας Εύβοιας, το ΚΚΕ τηρεί δυο μέτρα και δυο σταθμά. Ζητάει από τους ταγματασφαλίτες να μετανοήσουν για τις πράξεις τους και να συστρατευθούν με το ΕΑΜ με τα όπλα τους (κεφαλαία στην προκήρυξη), τα όποια πριν λοιδορούσαν ως χιτλερικά (προφανώς δεν θα είχαν πρόβλημα να γίνονταν οι ταγματασφαλίτες εαμίτες με ναζιστικό οπλισμό!) ενώ από την άλλη προχωράει σε δολοφονίες ανήμπορων αγωνιστών όπως του Σ. Βερούχη. Σίγουρα η έκταση και η ένταση των τραμπουκισμών, των δολοφονιών και της τρομοκρατίας που άσκησαν οι ταγματασφαλίτες στην Εύβοια τουλάχιστον, δεν συγκρίνεται επ’ ουδενί και γι’ αυτό άλλωστε η πλειονότητα του ντόπιου πληθυσμού ενέτεινε ή ανέπτυξε αντιδεξιά αισθήματα και μόλις ένα χρόνο μετά τη δράση τους και αφοπλισμένοι δέχονταν επιθέσεις λιντσαρίσματος από το πλήθος.
Επί πλέον, η ύπαρξη και δράση πολιτικών-παρακρατικών συμμοριών έχει μακρά ιστορία με εν δυνάμει χαρακτηριστικά, και απλούστατα όταν το κράτος επιλέγει την στρατηγική της έντασης αναλαμβάνουν δράση και οι τραμπούκοι. Η παρουσία ακροδεξιών και εθνικιστικών οργανώσεων και κομμάτων είναι διαρκής στην σύγχρονη ελλαδική ιστορία, με αυξομειώσεις βέβαια, τόσο κοινοβουλευτικά (π.χ. κοινοβουλευτική παρουσία της Εθνικής Παράταξης το 1977 με 6,82% και 5 έδρες) όσο και κατασταλτικά (Χίτες, κένταυροι κλπ).
Επομένως, δεν θα πρέπει να εκπλήσσει το πρόσφατο εκλογικό αποτέλεσμα, με το οποίο πριμοδοτήθηκαν ακροδεξιοί και πατριωτικοί μηχανισμοί. Το αντίθετο. Θα πρέπει να προχωρούμε έχοντας υπ’ όψιν μας και αυτόν τον παράγοντα του οποίου ο ρόλος στα κοινωνικά και πολιτικά πράγματα δεν θα πρέπει να θεωρείται αμελητέος και να υποτιμάται…
Αναρχικός Πυρήνας Χαλκίδας
Από την ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 117, Ιούνιος 2012
[1] Αποστολόπουλος Α., Μαρτυρίες. Μια πορεία. Δ΄ Εύβοια, Αθήνα, 1996.
[2] Γ. Η. Καρύτσας, Ο σφαγιασμός των Αρχειομαρξιστών της περιοχής Αγρινίου από τον ελληνικό σταλινισμό, Άρδην, Αθήνα 2002.
Anarchy press gr 