Είμαι χαρούμενος που βλέπω ότι η «περιβαλλοντολογία» έχει γίνει μόδα και ότι υπάρχει ένα αναπτυσσόμενο κίνημα στην κοινωνία μας για να μειώσει τις επιπτώσεις του πολιτισμένου τρόπου ζωής μας. Όμως, όσοι από καιρό θεωρούμε τους εαυτούς μας «περιβαλλοντολόγους», φοβόμαστε ότι μπορεί να είναι πολύ αργά, και ότι αυτό το κίνημα στηρίζεται από τις πολλές δυνάμεις που αγωνιζόμαστε να νικήσουμε.
Η κρίση που αντιμετωπίζουμε τώρα μπορεί να ανιχνευθεί σε αποφάσεις που πάρθηκαν δέκα χιλιάδες χρόνια πριν, και συνοδεύτηκε από τότε με εκατομμύρια μεταγενέστερες αποφάσεις. Αυτή η διαδικασία, με την οποία μεταβήκαμε από ένα είδος που ισορροπούσε με το περιβάλλον του σε ένα άλλο, που σήμερα καταστρέφει όλη την ζωή γύρω του, έχει επιταχυνθεί σημαντικά περίπου τα τελευταία εκατό χρόνια. Αν και αυτή η επιτάχυνση ανταποκρίνεται στην αύξηση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων, δεν είναι οι συγκεκριμένοι πόροι, ή η χρήση τους, που φέρουν ολάκερη την ευθύνη για την τρέχουσα κρίση.
Η χρήση και οι επιπτώσεις αυτών των πηγών ενέργειας, είναι τόσο σημαντικές και συνιστούν σοβαρή απειλή για τη ζωή, ώστε το νέο περιβαλλοντολογικό κίνημα, (αυτό των πράσινων καταναλωτών), να τις έχει καθορίσει όχι μόνο σαν βασικούς στόχους του, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις σαν τους μοναδικούς.
Πολλοί περιβαλλοντολόγοι της παλιάς σχολής καθορίζουν την ιδεολογία και τη δράση τους όχι μόνο από μια επιθυμία να μειώσουν το «αποτύπωμα άνθρακα» που αφήνουμε, αλλά επίσης και από μια επιθυμία να έχουν μια πληθώρα από ανέπαφα οικοσυστήματα και μια ευρεία βιοποικιλότητα στον πλανήτη. Τα υβριδικά αυτοκίνητα και οι λάμπες φθορισμού μικρού μήκους μπορεί να μειώσουν την ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα, που εκπέμπουμε στην ατμόσφαιρα καθώς περιφερόμαστε στις πολυάσχολες πολιτισμένες ζωές μας, αλλά αν δεν αρχίσουμε να έχουμε μια ειλικρινή προσέγγιση σε μια μεγάλη ποικιλία από στοιχεία της κοινωνίας, η τοξική εξάπλωση θα συνεχίσει να οδηγεί χιλιάδες σημαντικών ειδών (συμπεριλαμβανομένου και του δικού μας) σε εξάλειψη.
Το πρόβλημα έγκειται στο συγκεντρωτικό, βιομηχανικό τρόπο που επιλέγουμε για να συντηρήσουμε τους εαυτούς μας ως πολιτισμένους. Τα πιο βιώσιμα και «φιλικά προς το περιβάλλον» προϊόντα της κουλτούρας της μαζικής κατανάλωσης απαιτούν εργασία, τεράστιες ποσότητες νερού, ενέργειας και πόρων για να παραχθούν.
Όλα αυτά τα προϊόντα χρειάζεται να μεταφερθούν και εφ’ όσον αυτές οι βιομηχανίες είναι πολυεθνικές, οι αποστάσεις γίνονται παράλογες και περίπλοκες. Τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή και στην μεταφορά δεν είναι παρά ένας από τους αντίκτυπους αυτής της διαδικασίας. Μια στρατιά ογκώδους εξοπλισμού, που αποτελείται από ατσάλι, χαλκό, τσίγκο, σίδηρο και άλλους πόρους (παράγωγα πετρελαίου όπως λιπαντικά και πλαστικό) χρησιμοποιούνται στην παραγωγή και στην μεταφορά ΟΛΩΝ των βιομηχανικών προϊόντων μαζικής κατανάλωσης. Στην περίπτωση του αυτοκινήτου, το μεγαλύτερο ποσοστό ενέργειας και η πλειοψηφία των υλικών που χρησιμοποιούνται, αλλά και τα απόβλητα και η μόλυνση που προκαλείται, εμφανίζονται στην διαδικασία παραγωγής.
Από που προέρχονται όλα αυτά τα υλικά; Από ποιανού την χώρα; Που πηγαίνουν τα ογκώδη απόβλητα που γεννά η καταναλωτική μας κοινωνία; Σε ποιανού την χώρα; Ποιός χτίζει τον κινούμενο εξοπλισμό και τα εξορυκτικά μηχανήματα; Ποιός τα χειρίζεται; Ποιός δουλεύει στο εργοστάσιο που επεξεργάζεται τις πρώτες ύλες και συναρμολογεί τα προϊόντα; Ποιός τα φορτώνει στα φορτηγά, στα πλοία, στα αεροπλάνα και στα τραίνα; Ποιός οδηγεί αυτά τα μέσα; Ποιές είναι οι εργατικές συνθήκες για όλους αυτούς τους ανθρώπους; Τι είδους ποιότητα ζωής έχουν; Πολύ εκμετάλλευση απαντάται σε όλο τον κόσμο για να μας φέρουν τα βιώσιμα προϊόντα μας. Το κόστος του ανεφοδιασμού του κόσμου με πράσινη τεχνολογία και η τροφοδότηση με ενέργεια, που για να παραχθεί κοστίζει περισσότερο από τα ορυκτά καύσιμα (όπως κάνουν τα υπόλοιπα είδη ενέργειας), σίγουρα δεν μας αφήνει πολλά για να πληρώσουμε τα προς το ζην σε αυτούς που μοχθούν για τις ανέσεις μας.
Αυτά τα θέματα, αν και συχνά αναφέρονται σαν θέματα «κοινωνικής δικαιοσύνης», αποτελούν παράγοντες της ιδεολογίας πολλών περιβαλλοντολόγων. Εδώ, όμως, πρόκειται για ένα περιβαλλοντολογικό ζήτημα κι όχι για ένα θέμα «κοινωνικής δικαιοσύνης». Κάθε βήμα στην διαδικασία της μεταφοράς αγαθών μαζικής κατανάλωσης στα σπίτια του πολιτισμένου κόσμου, επηρεάζει τις ζωές των ανθρώπων που δουλεύουν σε αυτές τις βιομηχανίες, των οποίων τα σπίτια είναι στην περιοχή ή έχουν διαλυθεί από αυτές τις βιομηχανίες.
Ένας κόσμος παγκόσμιας μαζικής κατανάλωσης δεν είναι συμβατός με το ιδεώδες της κοινωνικής δικαιοσύνης για όλους. Το βιομηχανικό σύστημα απαιτεί την σκλαβιά και την εκμετάλλευση. Χρειάζεται μια αυξανόμενη πρόσβαση σε πόρους, που σημαίνει τον εκτοπισμό, κυρίως φτωχών και αυτοχθόνων, από την γη τους.
Η εξορυκτικές διαδικασίες και οι ανατινάξεις, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για την παραγωγή των πρώτων υλών για την υποδομή της «πράσινης ενέργειας» είναι καταστροφικές για κάθε οικοσύστημα. Τα απόβλητα που δημιουργούνται από αυτές τις διαδικασίες δηλητηριάζουν ποτάμια, λίμνες και ωκεανούς και αυτά με τη σειρά τους δηλητηριάζουν τους ανθρώπους που βασίζονται σε αυτούς τους υδάτινους δρόμους για την συντήρηση και την επιβίωση τους.
Τα παραπάνω, καθώς και άλλα φαινόμενα, μπορούν να διαπιστωθούν στην παραγωγή, στην μεταφορά και στην πώληση των «πράσινων» και «βιώσιμων» προϊόντων, καθώς και στην υποδομή που έχει δημιουργηθεί και προτείνεται. (Ένα καλό παράδειγμα είναι η τοπική ανάπτυξη στο Spaet [Bear] Mountain, με την οποία οι ιθαγενείς κινδυνεύουν από σακχαρώδη διαβήτη και άλλες επιπτώσεις της δυτικής διατροφής, αφού το μέλλον των αυτοχθόνων καλλιεργειών βασίζεται στην πρόσβαση στα άγρια παραδοσιακά φαγητά. Με το να μειώνεται η γη αυτών των ανθρώπων, μειώνεται η πρόσβαση τους σε υγιεινό φαγητό και σαμποτάρονται οι προσπάθειες τους να επιβιώσουν στο μέλλον. Αυτό δικαιολογημένα μπορεί να ονομαστεί γενοκτονία.)
Εν ολίγοις, κάθε κίνημα με ιδεολογία που δεν υπερασπίζει τον τερματισμό της εξάρτησής μας από έναν παγκοσμιοποιημένο βιομηχανικό τρόπο ζωής, δεν μπορεί συνειδητά να αυτοαποκαλείται «περιβαλλοντολογικό», τουλάχιστον όχι με την έννοια που η λέξη σημαίνει σεβασμό, ενεργή προστασία της βιοποικιλότητας και οικολογική ισορροπία.
Κάθε οικολογική φιλοσοφία που αποτυγχάνει να εξετάσει τις συνέπειες από δραστηριότητες προς όλα τα είδη ζωής, από τον πιο απειροελάχιστο μικροοργανισμό μέχρι και την ανθρώπινη κουλτούρα στο σύνολό της, δεν είναι παρά ένα μέσο για να νιώθει κάποιος καλά για την αλόγιστη κατανάλωση που κάνει και για τους υλιστικούς εθισμούς που έχει.
Εμείς που ζούμε στον προνομιούχο κόσμο έχουμε εθιστεί στις ανέσεις του άφθονου υλικού πλούτου. Παρ’ όλα αυτά στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, και στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας, οι άνθρωποι ευημερούν, με πολύ λιγότερα, που παράγονται πιο κοντά στο χώρο διαβίωσης, με λιγότερους πόρους, που χρησιμοποιούνται πιο αποτελεσματικά για μεγαλύτερες περιόδους πριν να πεταχτούν. Όταν πετάγονται αυτό γίνεται με έναν τρόπο που μπορεί να συνεισφέρει για νέα προϊόντα.
Οι πραγματικά βιώσιμες ενέργειες σε αυτόν τον κόσμο είναι: η άμεση ηλιακή (για να ζεστάνεις φαγητό, νερό, να καλλιεργήσεις τρόφιμα κλπ), μεθάνιο, που μπορεί να προέλθει από τα απόβλητα φαγητού, για την παραγωγή ηλεκτρισμού, για την θέρμανση, το μαγείρεμα και για άλλες τεχνολογίες που μπορούν να κατασκευαστούν και να διατηρηθούν σε ατομικό ή κοινοτικό επίπεδο.
Περαιτέρω μείωση ενέργειας επιτυγχάνεται με την χρήση των πόρων σε τοπικό επίπεδο, και μειώνοντας την ανάγκη για περισσότερες μεταφορές, καθώς και την εξαφάνιση πολλών προϊόντων, τα οποία εμείς στον προνομιούχο κόσμο θεωρούμε σαν δεδομένα.
Είναι αλήθεια ότι ζούμε σε έναν κόσμο όπου πολλές κοινότητες πρέπει να βασιστούν σε εισαγωγές από άλλες περιοχές, αφού έχουν έλλειψη πόρων ακόμα και για τα βασικά της επιβίωσης. Από την ανάγκη αυτή, έχει προκύψει ένα σύστημα που είναι σπάταλο, αναποτελεσματικό και αχρείαστο στις περισσότερες των περιπτώσεων. Εάν δεν μπορούμε να επιστρέψουμε σε μια τοπική οικονομία, τότε θα έπρεπε να επικεντρωθούμε σε ένα μέλλον, όπου τέτοιες επιπτώσεις θα εμφανίζονται μόνο όταν πραγματικά είναι ανάγκη, ενώ οι πόροι και η ενέργεια θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους.
Όσοι από εμάς ζούμε σε περιοχές με άφθονους πόρους, θα μπορούσαμε να κάνουμε πολύ καλύτερη δουλειά στο πώς τους χρησιμοποιούμε. Στις πόλεις θα μπορούσαν να υπάρξουν καλλιέργειες σε ταράτσες ή σε αυλές, που τώρα χρησιμοποιούνται για θάμνους και καλλωπιστικό γρασίδι.(*) Το νερό της βροχής μπορεί να χρησιμοποιηθεί και τα οικιακά απόβλητα να συλλέγονται, ώστε να μειωθούν οι επιπτώσεις σε ποτάμια και ωκεανούς. Φαγητά και άλλα απόβλητα μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή μεθανίου, ώστε να εξαφανιστεί η ανάγκη για υδροηλεκτρισμό, φυσικό αέριο και για θερμαντικά καύσιμα (και για να σώσουμε την γη από χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων αλλά και για να αποφύγουμε την εκροή των αποβλήτων στους ωκεανούς, κάτι που βλάπτει την ζωή στη θάλασσα).
Άλλα απόβλητα υλικά μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να παραχθούν νέα προϊόντα. Έτσι μειώνονται οι επιπτώσεις από την εξαγωγή, την παραγωγή και την μεταφορά υλικών και προϊόντων.
Είναι απαραίτητο να αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε τις αληθινές συνέπειες της χρήσης νέων προϊόντων. Όσο απαραίτητο και αν φαίνεται ένα προϊόν για τη ζωή μας, κάθε φορά που αγοράζουμε και καταναλώνουμε κάτι καινούριο είναι σαν να πετάμε μια χειροβομβίδα στις κοινότητες, που επλήγησαν από την παραγωγή αυτών των προϊόντων. Όσο απαραίτητο και αν μπορεί να είναι κάθε προϊόν, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ΑΦΑΙΡΟΥΜΕ ΖΩΗ για να το δημιουργήσουμε. Στις περιπτώσεις της γης και των οικοσυστημάτων, από τα οποία η ενέργεια και οι πρώτες ύλες προέρχονται, η ζωή μπορεί να κάνει χιλιάδες χρόνια να επιστρέψει στην προηγούμενη κατάσταση, αν τελικά επιστρέψει.
Κάποιες αγορές είναι αναπόφευκτες, αλλά με βάση την κουλτούρα μας, τα περισσότερα μπορούν να αποφευχθούν. Γι’ αυτό, δεν έχουμε καμιά δικαιολογία για την τόσο ΑΠΕΡΙΣΚΕΠΤΗ ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΖΩΗΣ.
«Βιώσιμα» προϊόντα και ενέργεια είναι ο,τιδήποτε μπορεί να συγκομιστεί και να παραχθεί στην περιοχή που ζούμε, με τις συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον να είναι κατά το δυνατόν ελάχιστες, με προσοχή στην ποιότητα (ώστε να διαρκούν), αυτό καλύπτει μια ανάγκη στις ζωές μας. Τέλος, να μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, να ανακυκλωθούν ή να πεταχτούν με έναν τρόπο που να προκαλεί ελάχιστες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Όλα τα άλλα προϊόντα είναι καταστροφικά και αντι-παραγωγικά στον αγώνα μας για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε σε έναν υγιή πλανήτη.
Το κίνημα του πράσινου καταναλωτή δεν είναι «φιλικό προς το περιβάλλον» και τα μέτρα που προτείνονται από την τάση που επικρατεί στο περιβαλλοντολογικό κίνημα δεν είναι κοντά σε μια λύση για την κρίση που αντιμετωπίζουμε.
Εάν η δύναμη για να σώσουμε το περιβάλλον είναι στα χέρια των ανθρώπων, τότε υπάρχει ανάγκη να χρησιμοποιήσουμε αυτά τα χέρια για να δημιουργήσουμε έναν κόσμο που εμείς θέλουμε κι όχι να εγκαταλειφθούμε στις μεγάλες επιχειρήσεις και στις κυβερνήσεις, για να μπορούν αυτές να συνεχίζουν την ερήμωση και την καταστροφή.
Ένας συγκεντρωτικά βιομηχανικός κόσμος, το μόνο που μπορεί να κάνει, είναι να προκαλέσει οικολογική καταστροφή, εκμετάλλευση και γενοκτονία. Είναι καιρός να αρχίσουμε να παίρνουμε στα σοβαρά τις ριζοσπαστικές εναλλακτικές προοπτικές και να αρχίσουμε να εξετάζουμε τις συνέπειες κάθε πτυχής της ζωής μας.
(άρθρο του Κalanu Βuffalo στο Save Feral Human Habitat)
Μετάφραση Ι.
(*) Εννοείται πως αυτές οι κινήσεις δεν μπορούν να αποτελέσουν καθοριστικό παράγοντα επίλυσης τού συνεχώς διογκωμένου προβλήματος στον πλανήτη. Αν έχουν κάποια σημασία τέτοιες πρακτικές, είναι πως φέρνουν τους ανθρώπους πιο κοντά σε με μια φυσική πραγματικότητα, από την οποία η εξουσία και οι δομημένες συνθήκες επιβολής τον έχει αποξενώσει. Η αποκατάσταση, πάντως, μιας τέτοιας πραγματικότητας και της λειτουργικής σχέσης των ανθρώπων με αυτήν, υλοποιείται μόνο με την καταστροφή του κράτους και των όσων η ύπαρξη του συνεπάγεται. Και, εννοείται, με την καταστροφή του πολιτισμού. (σημ. μετφ.)
Anarchy press gr 