Η αναρχική συμμετοχή στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο του 1936–1939 παραμένει από τις πιο πολύπλοκες, εμπνευσμένες και ταραγμένες στιγμές στην ιστορία του αντιεξουσιαστικού αγώνα. Ακόμα και σήμερα, αρκετές δεκαετίες αργότερα, ιστορικοί και μαχητές συνεχίζουν να μελετούν και να συζητούν γύρω από αυτά τα γεγονότα.
Ένας απ’ αυτούς είναι ο Στιούαρτ Κρίστι, αναρχικός από παλιά, του οποίου το πρόσφατο βιβλίο, Εμείς οι Αναρχικοί! Μια μελέτη της Ιβηρικής Αναρχικής Ομοσπονδίας (FAI) 1927–1937, επιχειρεί να απαντήσει σε ερωτήσεις–κλειδιά σχετικά με τη «μοίρα» του αναρχικού κινήματος, ενώ παράλληλα αναζωοδοτεί/αναπαριστά τις δραματικές στιγμές της εποχής.
Το κείμενο που ακολουθεί είναι μια συζήτηση που έγινε το Γενάρη 2009 ανάμεσα στον Chuck Morse και τον Στιούαρτ Κρίστι σχετικά με αυτό το βιβλίο.
Μπορείς να μας περιγράψεις το βιβλίο σου και τα βασικά του σημεία;
Το Εμείς οι Αναρχικοί είναι μια προσπάθεια να ξεκαθαρίσει κάποια πράγματα σχετικά με την αληθινή φύση της πιο κατασυκοφαντημένης αναρχικής οργάνωσης όλων των εποχών —της Ιβηρικής Αναρχικής Ομοσπονδίας— γνωστής και απ’ τα αρχικά της ως FAI. Επίσης, προσπαθώ να δείξω, χρησιμοποιώντας το ιστορικό παράδειγμα της αναρχοσυνδικαλιστικής εργατικής ένωσης/συνδικάτου, της Εθνικής Συνομοσπονδίας Εργασίας (CNT) και της FAI, το πώς οι αναρχικοί και οι αναρχικές οργανώσεις, όπως και κάθε άλλη κοινωνική ομάδα, υπόκεινται ισότιμα στη διαδικασία της θεσμοποίησης. Πρόκειται για το φαινόμενο που περιγράφει ο Γερμανός κοινωνιολόγος Ρόμπερτ Μίτσελς ως «Σιδερένιο Νόμο της Ολιγαρχίας».
«Είναι η οργάνωση», γράφει ο Μίτσελς, «που γεννά την υπεροχή του εκλεγμένου πάνω σε αυτούς που εκλέγουν, του εντολοδόχου πάνω στον εντολοδότη, του αντιπρόσωπου πάνω στους αντιπροσωπευόμενους. Όποιος μιλάει για οργάνωση μιλάει για ολιγαρχία».
Το Εμείς οι Αναρχικοί, περιγράφει την ανάπτυξη του αναρχικού κινήματος στην Ισπανία και τη σχέση του με το ευρύτερο εργατικό κίνημα, ενώ καταγράφει από τα μέσα τις κύριες ιδέες που έκαναν το Ισπανικό εργατικό κίνημα από τα πιο επαναστατικά των μοντέρνων καιρών.
Παραθέτει, επίσης, με αναρχική προοπτική, το πρόβλημα της κατανόησης και της εφαρμογής σε σχέση με τις μεταβολές στο σύγχρονο κόσμο: Πώς μπορούν τα ιδανικά να επιβιώσουν της διαδικασίας θεσμοποίησης;
Κατά την άποψή σου, γιατί ήταν σημαντικό να γράψεις αυτό το βιβλίο;
Η Ιβηρική Αναρχική Ομοσπονδία δαιμονοποιήθηκε και από τη δεξιά και από την εξουσιαστική αριστερά, ενώ από το αναρχικό κίνημα αντιμετωπίστηκε με πολλές δάφνες. Νόμιζα ότι ήταν καιρός να ξεκαθαρίσουν κάποια πράγματα. Υπάρχουν πολλά σημαντικά που έχουμε να μάθουμε από την ιστορία της FAI και της CNT.
Όπως ανέφερα, οι αναρχικές ομάδες και οργανώσεις υπόκεινται, όπως κάθε άλλη ομάδα, στην διαδικασία της ολιγαρχοποίησης, είτε επιτυγχάνουν τους βραχυπρόθεσμους στόχους τους είτε όχι, και γι’ αυτό ακριβώς οι ad hoc επιτροπές άμυνας της CNT, που αποτελούνταν από τους αναρχικούς της «βάσης», συστηματικά αρνούνταν να δεχτούν οποιαδήποτε διοικητική θέση μέσα στην ένωση. Καταλάβαιναν πολύ καλά τη φύση της διαφθοράς της εξουσίας, ακόμα και στους πιο συνειδητοποιημένους συντρόφους. Ο ρόλος τους, όπως τον είδαν, ήταν να εξασφαλίσουν ότι το συνδικάτο και οι «επιφανείς ηγέτες» θα έμεναν προσηλωμένοι στις ιδρυτικές αναρχικές αρχές του συνδικάτου και τον επαναστατικό στόχο της εγκαθίδρυσης ελευθεριακού κομμουνισμού το συντομότερο δυνατό.
Αν και οι εντάσεις υπήρχαν από τη γέννηση της ένωσης το 1911, η κύρια ώθηση του βιβλίου είναι ότι, καθώς η δικτατορία του Primo de Rivera άρχισε το 1927, οι διαφορές ανάμεσα στις ρεφορμιστικές στρατηγικές και συμβιβασμούς των «επιφανών ηγετών» της CNT και τους επαναστατικούς στόχους της αναρχικής βάσης του συνδικάτου, έγιναν πλέον αγεφύρωτες. Οι «επιφανείς» της ένωσης —τα μέλη των Περιφερειακών και Εθνικών Επιτροπών— ήταν σαν όλους τους άλλους ηγέτες του συνδικάτου: ενδιάμεσοι ανάμεσα στην εργασία και το κεφάλαιο, που διάβρωναν και κατέτρωγαν τους δηλωμένους επαναστατικούς στόχους/προτάγματα, επιδιώκοντας την ανατροπή του ομοσπονδιακά δομημένου αντι–καπιταλιστικού και αντι–κρατικού καταστατικού της CNT.
O στόχος τους ήταν να μπορούν να ανταγωνιστούν με καλύτερους όρους τις αντίπαλές τους ενώσεις, την UGT (Γενική Ένωση Εργασίας), της οποίας ηγείτο το Σοσιαλιστικό Κόμμα, για την ηγεμονία πάνω στην Ισπανική εργατική τάξη. Για τους ρεφορμιστές «επιφανείς», ο σκοπός των «εργατών» μπορούσε να προωθηθεί πιο αποτελεσματικά και επαρκέστερα όταν μια καθαρή πλειοψηφία της οργανωμένης εργατικής τάξης ανήκε στο συνδικάτο τους – ένας στόχος που μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με τη λειτουργία εντός των νόμιμων παραμέτρων που οριοθετεί ο καπιταλισμός και το κράτος.
Για την «συνειδητή μειοψηφία» των αναρχικών εργατών στις ομάδες άμυνας, αυτό μετασχημάτισε τη CNT από επαναστατικό όπλο – που φτιάχτηκε ειδικά για να την εξολόθρευση της μιζέριας της καθημερινής ζωής κάτω από το βάρβαρο καπιταλισμό και την ημιφεουδαρχική οικονομία που είχε η Ισπανία εκείνο τον καιρό – σε ένα ρεφορμιστικό εργατικό συνδικάτο που διαιώνισε και νομιμοποίησε την εκμετάλλευση. Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι αναρχικοί μαχητές –που συνιστούσαν την ηθική οδηγούσα δύναμη της CNT– απάντησαν με την ίδρυση της Ιβηρικής Αναρχικής Ομοσπονδίας σαν ad hoc, ομοσπονδιακά δομημένο, σύλλογο αναρχικών μαχητών, των οποίων ο ρόλος ήταν να επαναβεβαιώσουν την επαναστατική φύση του αναρχοσυνδικαλισμού και να παρέχουν ένα εστιακό σημείο για την άμυνα των αντιπολιτικών αρχών της CNT και του άμεσου Ελευθεριακού Κομμουνιστικού στόχου/προτάγματος.
Το 1932, η άμεση ρεφορμιστική απειλή στη CNT είχε εξαλειφθεί —δημοκρατικά!— και οι αναρχικοί εργάτες που συσπειρώθηκαν γύρω από τη FAI (αν και πολλοί απ’ αυτούς, όπως ο Garcia Oliver και ο Durruti, δεν προσχώρησαν ποτέ στη FAI) επέστρεψαν στην καθημερινή συνδικαλιστική δραστηριότητα σε Τοπικό Συνομοσπονδιακό επίπεδο ή σε συνωμοτική επαναστατική δραστηριότητα στην Συνομοσπονδιακή Επιτροπή Άμυνας.
Αντί να διαλυθεί, πάντως, ή να αυτοπεριοριστεί ως μια κοινότητα που ανταποκρίνεται ανάμεσα στην αυτόνομη μαχητική προπαγάνδα και τις ομάδες εκπαίδευσης, η διοίκηση της FAI πέρασε το 1933 στα χέρια μιας ομάδας μποέμηδων διανοούμενων και οικονομικών σχεδιαστών, των οποίων ηγούνταν ο Diego Abad de Santillan, ένας άνθρωπος για τον οποίο οι αφηρημένες θεωρίες προηγούνταν των πρακτικών εμπειριών των εργατών.
Με το ξέσπασμα της Ισπανικής Επανάστασης και του Εμφυλίου Πολέμου μετά από δύο χρόνια, η FAI εγκατέλειψε την αξίωση τού να είναι ένα επαναστατικό όργανο. Όπως η θεσμοποιημένη ηγεσία CNT, στην εκδίωξη της οποίας συνέβαλε το 1930–1932, η FAI έγινε, με τη σειρά της, η τήβεννος μιας δομής συμφερόντων που φρέναρε την αυτό–οργάνωση, την αντικρατική επαναστατική δραστηριότητα της βάσης, και καταπίεζε τη νέα γενιά των επαναστατών αγωνιστών της Ελευθεριακής Νεολαίας και της ομάδας «Οι Φίλοι του Ντουρρούτι». Η «αντιφασιστική ενότητα» και η κρατική εξουσία προωθήθηκαν εις βάρος των αναρχικών αρχών, ενώ η ηγεμονία των «επιφανών ηγετών» της CNT–FAI επιβλήθηκε στις τοπικές επαναστατικές επιτροπές και τις γενικές συνελεύσεις του συνδικάτου. Ο αρχικός στόχος της FAI ήταν τώρα να διαιωνίσει τον εαυτό της, ακόμα και σε βάρος των αναρχικών αρχών που την είχαν εμπνεύσει: το μέσο για την επίτευξη ενός σκοπού είχε γίνει οργανωτικά ο σκοπός.
Τί σε εξέπληξε και γιατί κατά τη διάρκεια της έρευνάς σου;
Αυτό που με εξέπληξε περισσότερο – ίσως, ακριβέστερα, με εκνεύρισε – ήταν ο τελείως μη–δημοκρατικός, αυθαίρετος τρόπος, που δεν αμφισβητήθηκε, με τον οποίο οι «ηγέτες» της Καταλανικής CNT – η Federica Montseny, ο Francisco Esgleas, και ο Diego Abad de Santillan (που είχε προαχθεί από τον περιφερειακό Γραμματέα της CNT Mariano R. Vasquez), αποκήρυξαν τον αναρχικό στόχο στο όνομα της πολιτικής σκοπιμότητας στις 21 Ιουλίου 1936 – μια απόφαση που δεν ήταν αρμόδιοι να πάρουν εξ αρχής. Μέχρι τις 21 Ιουλίου 1936 η εξουσία ασκείται από το εργοστάσιο και τις επιτροπές γειτονιάς της CNT, όχι από τις Περιφερειακές ή Εθνικές Επιτροπές. Εξ ίσου αυθαίρετη και ολέθρια ήταν η απόφαση των «ανώτερων επιτροπών της CNT–FAI» να συγκροτηθεί η Επιτροπή Μαχητών —κατά την άποψή μου, η πρώτη μεγάλη λανθασμένη εκτίμηση της Ισπανικής επανάστασης που οδήγησε και τις δύο οργανώσεις να συνεργάζονται με το κράτος, συμμετέχοντας στην κυβέρνηση. Αυτό, τελικά, έφερε την κατάρρευση του επαναστατικού ηθικού με το πισωγύρισμα της όλης διαδικασίας αυτοδιαχείρισης.
Ελπίζω ότι το βιβλίο θα δώσει στους σημερινούς αναρχικούς αγωνιστές μια άποψη της εμπειρίας της FAI «από τα μέσα», έτσι ώστε να δημιουργήσουν αυτό το νέο κόσμο στις καρδιές τους – χωρίς, ελπίζω, να κάνουν τα ίδια λάθη. Ελπίζω, επίσης, το βιβλίο αυτό να ξεκαθαρίσει ότι ο αναρχισμός είναι πολύ περισσότερα από ένα κίνημα συνεχούς διαμαρτυρίας.
Μετάφραση–Απόδοση: Αναρχικός Πυρήνας ΞΑΝΑ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ
Anarchy press gr 