Με αφορμή τις δημοσκοπήσεις και το κατά πόσον είναι επιτυχείς ή αποτυχημένες, αξιόπιστες ή αναξιόπιστες, υπάρχουν πάρα πολλά που θα μπορούσαν να ειπωθούν. Το παιχνίδι των αριθμών και των λέξεων είναι συνήθη μέσα τα οποία χρησιμοποιούν οι εξουσιαστές. Παραδείγματος χάριν μπορεί κάλλιστα ένας αριστερός (θηλυκού ἠ αρσενικού γένους δεν έχει και ιδιαίτερη σημασία) να ισχυρίζεται με επιμονή ότι δεν μειώθηκαν οι συντάξεις και αμέσως μετά να παραδεχθεί ότι μειώθηκαν οι συντελεστές φοροαπαλλαγής για τους συνταξιούχους ή ότι αυξήθηκαν οι εισφορές τους. Βέβαια, αυτό σημαίνει μείωση των συντάξεων, αλλά το λεκτικό παιχνίδι εντυπώσεων και εξαπάτησης συνδυασμένο με την ανοήμονα αποδοχή των πολιτικολογιών εκ μέρους του χάφτοντος αριστερού συμφύρματος, τελικά φέρνει αποτελέσματα.
Δεν πρέπει σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα να έχουν διεξαχθεί τόσες πολλές δημοσκοπήσεις, σχετικά με την εκλογική αναμέτρηση της 25ης Γενάρη 2015, σε σύγκριση με προηγούμενες αναμετρήσεις βουλευτικών ή άλλων εκλογών. Όμως, η χιονοστιβάδα των δημοσκοπήσεων δεν προσφέρει και ουσιαστικές πληροφορίες αφού, τις περισσότερες φορές δεν διευκρινίζονται ούτε τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, ούτε το μέγεθος και η κατανομή του δείγματος. Ο Μαρκ Τουέιν είχε κάποτε πει πως «υπάρχουν ψέματα, υπάρχουν μεγάλα ψέματα, υπάρχουν και οι στατιστικές». Οι τελευταίες είναι πιο επικίνδυνες, επειδή φέρουν τον μανδύα της επιστημοσύνης, είναι δηλαδή μασκαρεμένες αλήθειες. Όταν η επιστήμη αποκτά άμεσες σχέσεις με την εξουσία τότε είναι βέβαιη η άλωση της αλήθειας. Η εξουσία, με οποιαδήποτε μορφή και εάν παρουσιάζεται, όπως και το κεφάλαιο, έχουν την σαφή υπεροχή στο να αλλοιώσουν και εν τέλει να επιβάλλουν τις επιλογές τους. Όπως αρκετές μελέτες, πειράματα και αναλύσεις σε διάφορους τομείς, π.χ. ιατρική, φαρμακολογία κ.λπ. γίνονται κατά παραγγελία και με σαφή κατεύθυνση στην εξαγωγή αποτελεσμάτων και συμπερασμάτων, έτσι και στη στατιστική που αναλύει δημοσκοπήσεις, σφυγμομετρήσεις και πολιτικές συμπεριφορές, η χειραγώγηση είναι συχνή. Στο ίδιο ακριβώς δείγμα μια λίγο διαφορετικά διατυπωμένη ερώτηση αλλάζει άρδην τα αποτελέσματα. Όπως επίσης και η σειρά που τίθενται οι ερωτήσεις έχει καθοριστικό ρόλο. Παλαιότερα η επιλογή του κατάλληλου δείγματος ήταν μια δύσκολη υπόθεση, αλλά με τη συσσωρευμένη γνώση των τελευταίων δεκαετιών οι πιθανότητες για ορθή χρήση αντιπροσωπευτικού δείγματος είναι μεγάλες. Έχει ενδιαφέρον, όμως, να δούμε δυο χαρακτηριστικές περιπτώσεις αποτυχίας των δημοσκοπήσεων, οι οποίες προέρχονται από τις ΗΠΑ.
Το 1948 η “New York Times” δήλωνε ότι η εκλογή του T. Dewey είναι βέβαιη. Δημοσκόποι και οικονομικοί αναλυτές θεωρούσαν τη νίκη του Dewey σίγουρη σε αντίθεση με τον έτερο αντίπαλο Truman. Η προεκλογική καμπάνια του Truman στρεφόταν περισσότερο εναντίον του “Eightieth Congress” παρά του Dewey. Υποσχόταν ότι θα απευθυνόταν στο Κογκρέσο και θα ζητούσε τη δημιουργία νομοθεσίας για τη σταδιακή αύξηση των τιμών, συνδρομή στην εκπαίδευση, δημιουργία ενός εθνικού σχεδίου υγείας, νομοθεσία για τα δικαιώματα των πολιτών, λαϊκή κυριαχία και φτηνό ηλεκτρικό
ρεύμα. Επίσης, παρουσίασε πρόταση στο Κογκρέσο για την εξασφάλιση των δικαιωμάτων των μαύρων. Χαρακτηριστικό είναι το εξώφυλλο του “Life” με φωτογραφία του Dewey και τίτλο “Ο επόμενος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών”. Παράλληλα, παρά τα συνεχή ατοπήματα του Dewey στην προεκλογική περίοδο, οι δημοσκοπήσεις έδιναν σταθερή νίκη στον ίδιο, από 5-15% ενώ το εκλογικό αποτέλεσμα έδωσε τη νίκη στον Truman με 4,4% διαφορά.
Άλλη μια μεγάλη αποτυχία σφυγμομέτρησης συντελέστηκε το 1936 στην εκλογή προέδρου με αντιπάλους τους Alf Landon και Franklin Roosevelt. Τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης έδιναν προβάδισμα στον Landon με 55% έναντι 41% του Roosevelt. Τα αποτελέσματα των εκλογών όμως, ανέδειξαν ως νικητή τον Roosevelt με ποσοστό 61% έναντι 37% του ρεπουμπλικάνου αντιπάλου του. Το δείγμα της δημοσκόπησης αυτής ελήφθη αποστέλλοντας μυστικά ψηφοδέλτια στους συμμετέχοντες, οι οποίοι επελέγησαν από λίστες χρηστών αυτοκινήτων και από τηλεφωνικούς καταλόγους. Εστάλησαν περισσότερα από 10 εκατομμύρια ψηφοδέλτια ενώ παρελήφθησαν μόλις 2,3 εκατομμύρια, δηλαδή ποσοστό απόκρισης μικρότερο από 25%. Σύμφωνα με τους ειδικούς οι λόγοι αποτυχίας έγκεινται στο γεγονός ότι το δείγμα ελήφθη από άτομα που έπρεπε να είναι είτε ιδιοκτήτες αυτοκινήτου είτε χρήστες τηλεφώνου, σε μια εποχή που η κατοχή αυτοκινήτου ή τηλεφώνου δεν ήταν καθολική.
Να θυμίσουμε, στα καθ’ ημάς, ότι το Σεπτέμβριο του 2013, απόρρητη έκθεση της Ελεγκτικής Εταιρίας Δημοσκοπήσεων και Ερευνών Κοινής Γνώμης, έκρινε αναξιόπιστη δημοσκόπηση που δημοσιεύτηκε στο «ΒΗΜΑ της Κυριακής» στις 15 Σεπτεμβρίου 2013, από την “Κάπα Research”. Σύμφωνα με την έκθεση, θα έπρεπε να γίνεται σαφής αναφορά ότι τα στοιχεία της δημοσκόπησης δεν προέρχονται από αντιπροσωπευτική έρευνα αλλά από συλλογή στοιχείων μέσω του διαδικτύου, κι αυτό γιατί «όπως διαπιστώθηκε, οι δυο πληθυσμοί (διαδικτυακή έρευνα και τηλεφωνική /πρόσωπο με πρόσωπο) διαφέρουν στατιστικά σημαντικά όσον αφορά τη συμπάθεια προς πρόσωπα και τη συμπάθεια προς κόμματα”. Κατόπιν αυτού, συμπεράσματα όσον αφορά «δημοτικότητες» ή «συμπάθεια» ή «κομματική έλξη» πρέπει να αντιμετωπίζονται με ιδιαίτερη επιφύλαξη», αναφέρεται στο πόρισμα. Επί πλέον, «η κατανομή του δείγματος ως προς τις 13 περιφέρειες κρίνεται ικανοποιητική, δεν ισχύει όμως το ίδιο για την κατανομή του στους επιμέρους δήμους με πληθυσμό άνω των 50.000 κατοίκων(…) διότι το ανά δήμο μέγεθος του δείγματος εμφανίζει σημαντικές δυσαναλογίες για δήμους με παραπλήσιο πληθυσμό: π.χ. μόλις 43 άτομα για το δήμο Αμπελοκήπων-Μενεμένης (πληθ. 52.127), αλλά 219 άτομα για τον δήμο Ελληνικού Αργυρούπολης, με ελαφρώς μικρότερο πληθυσμό (51.536)». Και καταλήγει ότι η στάθμιση των αποτελεσμάτων πάσχει ενώ δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις αντιπροσωπευτικής έρευνας. Η Κάπα-Research είναι η εταιρεία με τις μεγαλύτερες εισπράξεις από δουλειές της με το δημόσιο, που ξεπερνάει τα 3 εκατ. ευρώ, για την τριετία 2010-2013 έχοντας εξασφαλίσει μια προνομιακή σχέση με το κράτος. «Υγειονομικός Χάρτης: Διοικητική και συντονιστική υποστήριξη» είναι ο τίτλος του project που είχε αναλάβει η εταιρεία με όφελος 3 εκατ. €. Και άλλες εταιρείες έχουν άμεση σχέση με το κράτος λαμβάνοντας δουλειές, όπως οι MRB, GPO και Μetron Analysis με τα μεγαλύτερα ποσά. Αυτή η άμεση σχέση ίσως δεν είναι άσχετη με «μαγειρέματα» και αστοχίες, όπως επισημαίνεται στην προαναφερθείσα έκθεση της Ελεγκτικής Εταιρίας Δημοσκοπήσεων και Ερευνών Κοινής Γνώμης.
Όμως, δεν είναι μονάχα οι σφυγμομετρήσεις κοινής γνώμης που αποτυγχάνουν να αποτυπώσουν τη πραγματικότητα, αλλά και μια σειρά άλλων αριθμητικών και ποσοτικών δεδομένων που αναφέρονται στο καθετί. Διαγράμματα, Πίνακες, Δείκτες προσπαθούν να οπτικοποιήσουν τα αποτελέσματα, που πολλές φορές αποτελούν εργαλεία μη ορθής αποτύπωσής τους. Επί πλέον, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που τα αποτελέσματα μιας έρευνας αναλύονται δημοσιογραφικά κατά το δοκούν, παρεκκλίνοντας από τα επιστημονικά συμπεράσματά της. Ενώ, άλλες δίνουν πληροφορίες που χρησιμεύουν στο να αναλυθούν ζητήματα και προβληματισμοί, που όμως σπανίως γίνονται αξιοποιήσιμοι. Διαβάσαμε στο «Βήμα» (18/01/15) ότι: 840 φυσικά πρόσωπα είχαν τραπεζικούς λογαριασμούς σε ελληνικές τράπεζες από 100 εκατ. € έως 4 δις €, την περίοδο 2000-2012, ενώ 1 εκατ. ΑΦΜ έχουν πάνω από 300.000€. Το συνολικό ποσό αυτών των καταθέσεων ξεπερνάει τα 384 δις, εάν κάτσει κάποιος και πολλαπλασιάσει τα ελάχιστα ποσά καταθέσεων. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Οργανισμού WEALTH-X, που επεξεργάζεται με τη βοήθεια της ελβετικής UBS την περιουσία που διακινείται παγκοσμίως, οι δισεκατομμυριούχοι με ελληνική ταυτότητα έφτασαν το 2014 στους 11, δηλαδή 2 παραπάνω από την περασμένη χρονιά, ενώ η συνολική αξία της περιουσίας τους ανέρχεται στα 14 δισ. ευρώ από 12,4 δισ. ευρώ το 2013. Ενώ οι αντίστοιχοι εκατομμυριούχοι σε ευρώ ξεπερνούν τις 30.000 άτομα. Τα στοιχεία αυτά αντιπαραβάλλονται με τις εκθέσεις διεθνών οργανισμών που ασχολούνται με το «μαύρο» χρήμα και τις εκτιμήσεις της Global Financial Integrity, σύμφωνα με την οποία υπολογίζεται ότι την περίοδο 2003-2011 βγήκαν από την ελλάδα 203 δισ. ευρώ, που θεωρούνται προϊόν διαφθοράς, εγκληματικής δράσης και φοροδιαφυγής. Πρέπει να σημειωθεί πως οι τραπεζικές καταθέσεις ελλήνων σε ελβετικές τράπεζες εκτιμώνται σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς που αναλύουν στοιχεία της κεντρικής τράπεζας, περίπου στα 60 δισ. ευρώ αυτή τη στιγμή. Να διευκρινίσουμε ότι τα παραπάνω ποσά αποτελούν ρευστό και όχι αξία περιουσιακής κατάστασης. Θεωρούμε ότι δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι το λεγόμενο χαράτσι, μέσω των λογαριασμών της ΔΕΗ, «εκτάκτως» είχε επιβληθεί σε όλους τους καταναλωτές ρεύματος για την εξεύρεση 5 δις ευρώ. Το ποσό αυτό μπροστά στα ποσά που κατέχουν και νέμονται μερικές χιλιάδες άτομα, όπως προκύπτει από τα στοιχεία που δημοσιεύονται στο τύπο, είναι μηδαμινό αλλά άκρως δυσβάσταχτο για τους περισσότερους. Το ίδιο ισχύει και για τον ΕΝΦΙΑ, όπου οι δημοσκόποι προεξοφλούν ότι αυτό επηρέασε καταλυτικά την ήττα της ΝΔ στις εκλογές της 25 Γενάρη.
Το κράτος, ως οντότητα, οποιαδήποτε μορφή και εάν έχει και ανεξαρτήτως ιδεολογικής τάσης διακυβέρνησής του, ως βασικό εργαλείο εσόδων του έχει τους φόρους. Προεκλογικά ακούσαμε τον σύριζα να αναφέρεται σε κατάργηση του ΕΝΦΙΑ, υψηλή φορολόγηση στα υψηλά εισοδήματα και στη μεγάλη ακίνητη περιουσία. Όμως, παρ’ ότι τα στοιχεία κατανομής των δεδομένων υπάρχουν διαθέσιμα από δημόσιους φορείς και μπορούσε κάλλιστα να κάνει τους υπολογισμούς του δεν συγκεκριμενοποιείς ποτέ τις θέσεις του. Και είναι παράλογο να παλινδρομείς με την πρώτη κριτική που σου ασκείται στο εάν θα φορολογηθούν τα εισοδήματα των 42.000€ και άνω με 50%. Σε μια περίοδο που το 27% του ενεργού εργασιακά πληθυσμού βρίσκεται σε ανεργία, οι βασικοί μισθοί 8ώρου κυμαίνονται στα 500€ και το 55% των νέων εργασιακών συμβάσεων για το Νοέμβριο του 2014 να είναι μερικής ή εκ περιτροπής εργασία, είναι πασιφανές ότι το ετήσιο εισόδημα των 42.000€ είναι άκρως υψηλό με βάση το μέσο όρο. Αλλά, παρ’ όλα αυτά, οι πολιτικάντηδες δεν θέλουν να απαντήσουν ξεκάθαρα πουθενά. Δεν γνωρίζουμε φυσικά τη φορολογική πολιτική και κατεύθυνση της νέας κυβέρνησης αλλά γνωρίζουμε πολύ καλά την τακτική και την πολιτική της εξαπάτησης που ασκεί το κάθε κόμμα διαχρονικά. Οι υποψήφιοι των κομμάτων κρύφτηκαν πίσω από τις λέξεις για να ορίσουν την έννοια του «πλούσιου». Μήπως δεν γνωρίζουν ότι η γραμμή του πλούτου αυξομειώνεται με βάση διάφορες μεταβλητές; Στην εποχή της «κρίσης» ο διάμεσος του πλούτου έχει κατέλθει αφού στα όρια της φτωχοποίησης μπαίνουν όλο και μεγαλύτερες πληθυσμιακά ομάδες.
Όπως είδαμε, οι αριθμοί μπορούν να μας φωτίσουν ορισμένες πτυχές της πραγματικότητας και άλλες φορές να μας τη θολώνουν. Και όπως οι δημοσκόποι έχουν τον τρόπο να εξαπατούν και να χειραγωγούν, έτσι και οι πολιτικοί ερμηνεύουν, παρουσιάζουν ή αποκρύπτουν ποσοτικά δεδομένα, κατά το δοκούν. Αλλά, δεν πρέπει να γκρινιάζουμε και να απαισιοδοξούμε διότι όπως δήλωσε και ο πρόεδρος Ομπάμα στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ: «αυτή είναι η καλύτερη στιγμή στην Ιστορία της ανθρωπότητας να γεννηθεί κάποιος, επειδή έχει περισσότερες ευκαιρίες από ποτέ να μάθει ανάγνωση και γραφή, να είναι υγιής και να είναι ελεύθερος να ακολουθήσει τα όνειρα του». Περαστικά μας!!!
Αναρχικός Πυρήνας Χαλκίδας