Στα μέσα του 18ου αιώνα, οι απανταχού ερευνητές, αλχημιστές, «επιστήμονες», βασιλιάδες, στρατηγοί και ιεράρχες πανηγύριζαν την λεγόμενη «Βιομηχανική Επανάσταση», η οποία αποτέλεσε το σημείο αναφοράς και αφετηρία για το δυνάμωμα της κυριαρχίας με την παράλληλη καταστροφή του περιβάλλοντος. Θα ακολουθήσει ο «τεχνολογικός οργασμός» του 20ου αιώνα που ουσιαστικά θα γίνει ο «δήμιος» του περιβάλλοντος και εκατομμυρίων οργανισμών.
Ο «βιομηχανικός» κόσμος παραμόρφωσε τον τρόπο ζωής των κοινωνιών, οι οποίες εγκλωβίστηκαν στα βρώμικα αστικά κέντρα, όπου η εξαφάνιση και η ισοπέδωση του φυσικού πλούτου είναι ένα τραγικό γεγονός. Αφού η απανταχού οικονομική και πολιτική εξουσία δεν έπαψε στο όνομα της «παραγωγής» να επεμβαίνει στο περιβάλλον για να κυριαρχήσει σ’ αυτό, όπως ακριβώς κάνει στις ανθρώπινες κοινωνίες.
Παρ’ όλα αυτά, στις βρώμικες και μολυσμένες πόλεις, η άγρια φύση έδειξε να είναι ευπροσάρμοστη, αν και είχε καταστροφικές απώλειες. Το περιβάλλον της πόλης, όμως, δεν έπαψε να υπακούει στους «νόμους» της φύσης, αφού έχει αποδειχτεί ότι στα αστικά κέντρα η άγρια ζωή παρακμάζει και ευδοκιμεί με γρήγορους ρυθμούς. Μέσα σε λίγα χρόνια μπορεί να εμφανιστεί και να εξαφανιστεί ολόκληρη σειρά από φυτά και ζώα.
Ο σημερινός άνθρωπος που ζει στις πόλεις, είναι σίγουρα ένα αναπόσπαστο κομμάτι της φύσης, η οποία όμως σε αυτές τις περιοχές είναι τσιμεντοποιημένη, ασφαλτοποιημένη, γεμάτη γυαλί, θόρυβο και βρωμιά. Ο ίδιος είναι καταβεβλημένος, αφού από την στιγμή της γέννησης του ζει σε συνθήκες ρύπανσης που δικαίως τον κάνουνε να αισθάνεται αηδιασμένος και να έχει την εντύπωση ότι ζει εγκλωβισμένος σε μια «άγονη έρημο».
Είναι όμως η πόλη «έρημος»; Ή είναι και αυτή ζωντανό κομμάτι του φυσικού κόσμου; Και όμως, αν προσέξει κανείς, διαπιστώνονται τιτιβίσματα από σπουργίτια και ήχοι άλλων πτηνών, που συνυπάρχουν με την βουή της κυκλοφορίας. Ενώ σε υπόνομους, φωταγωγούς, ταράτσες και δρόμους δεκάδες είδη από θηλαστικά, έντομα και μια στρατιά από μικρότερους οργανισμούς δραστηριοποιούνται, αποτελώντας μια ιδιόρρυθμη τροφική αλυσίδα, που είναι αποτέλεσμα της προσαρμοστικότητας της φύσης στα αστικά κέντρα.
Πράγμα που συνεπάγεται, με την παραδοχή ότι οι πόλεις γίνονται κατοικία εκείνων των ειδών που επιτυγχάνουν να επιβιώσουν σ’ αυτή την άγρια και αφιλόξενη γι’ αυτά χωροταξία. Είναι μια απόδειξη της εμφανούς εξέλιξης που πραγματοποιείται. Τα είδη φυτών και ζώων που υπάρχουν στα αστικά κέντρα ποικίλουν, ανάλογα με το μέρος που βρίσκονται, όπως ακριβώς γίνεται και σε άλλα χερσαία περιβάλλοντα, όπως για παράδειγμα την έρημο, το δάσος, το λιβάδι, το βουνό. Βέβαια σε καμμιά περίπτωση δεν θεωρούμε περιβάλλον τους πολυσύχναστους δρόμους, τα γραφεία, τα καταστήματα, τις πυκνές σειρές πολυκατοικιών και τα πράσινα μέρη που εσκεμμένα συντηρούνται προσεκτικά, αλλά για τους υπόλοιπους οργανισμούς που είναι και αυτοί κάτοικοι στις πόλεις, είναι απλά ένα ακόμα περιβάλλον. Για παράδειγμα, τα πτηνά που θέλουν να κουρνιάσουν, δεν ξεχωρίζουν το περβάζι στα παράθυρα των πολυκατοικιών, από το πέτρινο χείλος του γκρεμού.
Σίγουρο πάντως είναι ότι σε όλες τις πόλεις ανά την υφήλιο, τόσο οι άνθρωποι που κατοικούν σε αυτές όσο και η άγρια ζωή που καταφεύγει εκεί, μεταβάλλονται συνεχώς. Όμως η άγρια ζωή των πόλεων δεν έχει σταθερά κριτήρια επιβίωσης, αφού σημασία για αυτή έχει η απόσταση από την ύπαιθρο, ο διαθέσιμος χώρος μέσα στην ίδια την πόλη και η στάση των κατοίκων της απέναντι στα άγρια πλάσματα, από τα οποία κάποια θεωρούνται ως «μάστιγα» και αντιμετωπίζουν την εξόντωση, όπως τα τρωκτικά και οι κατσαρίδες.
Αλλά, τελικά, πια είναι η «μάστιγα»; Τα συγκεκριμένα πλάσματα, τα οποία, ως ζωντανοί οργανισμοί είναι δυνατοί και εύκολα προσαρμόσιμοι στις συνθήκες εξέλιξης του αστικού περιβάλλοντος ή η ίδια η εξάπλωση της εξουσιαστικής δραστηριότητας, που μακελεύει το περιβάλλον για να χτίσει βωμούς χρήματος;
Ο κυνηγός-συλλέκτης και περιπλανώμενος της λίθινης εποχής, πέρασε στην γεωργία και εγκαταστάθηκε σε συγκεκριμένη περιοχή, εγκαινιάζοντας την έναρξη της νεολιθικής περιόδου, κατά την διάρκεια της οποίας άρχισε και ένας υποτυπώδης έλεγχος της φύσης από τον άνθρωπο. Η προοδευτική οργάνωση των φυλετικών ομάδων των κυνηγών-συλλεκτών σε κοινότητες-χωριά, σίγουρα δεν πρέπει να επηρέασαν την ντόπια άγρια ζωή, της συγκεκριμένης τοποθεσίας, αλλά τα εντατικά καλλιεργημένα χωράφια που την περιέβαλαν, υπήρξε η βασικότερη αιτία να στερήσουν την συνηθισμένη τροφή και καταφύγια πολλών άγριων πλασμάτων.
Με το πέρασμα των αιώνων ο άνθρωπος ολοένα αναπτυσσόταν, τόσο στον τομέα της γεωργίας όσο και στον τομέα της κτηνοτροφίας. Με την σταδιακή αύξηση του πληθυσμού, τα μεγάλα χωριά μεταβλήθηκαν σε οχυρωμένες πόλεις, όπου παρατηρήθηκε πρόοδος στην υποτυπώδη «τεχνολογία» στην άρδευση, τη μεταλλουργία, το άροτρο και τον τροχό με αποτέλεσμα να συσσωρεύεται ολοένα και μεγαλύτερος «πλούτος» στις πόλεις. Ο νεοαποκτημένος «πλούτος», που ουσιαστικά αποτελεί μία πρωτόγονη «ευημερία», δημιούργησε εξουσιαστικούς μηχανισμούς αποτελούμενους από τους πρώτους «αξιωματούχους» και «γραφειοκράτες», ώστε να υπάρξει μια μερική κατανομή του πλούτου στους κατοίκους των πρώτων πόλεων, οι οποίοι δεν ασχολούνταν με τους βασικούς τομείς παραγωγής, αλλά βασίζονταν σε άλλους για την στέγη και την τροφή τους. Φυσικά μέχρι και σήμερα το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου το καρπώνονται οι αργόσχολοι «αυλικοί» και «βασιλιάδες».
Σε μια πορεία 5-7 χιλιάδων χρόνων, η επίδραση των πόλεων πάνω στην άγρια ζωή ήταν σημαντική. Οι πρώτες πόλεις αναπτύχθηκαν σε περιβάλλον που ήδη είχε διαμορφωθεί και αλλοιωθεί από την γεωργία και επομένως η άγρια ζωή που επιβίωσε εκεί θα πρέπει να περιλάμβανε είδη που ο άνθρωπος, όπως ακριβώς και σήμερα, είτε ανέχθηκε είτε δεν μπόρεσε να ξεφορτωθεί.
Η άγρια ζωή που επιβίωσε και επιβιώνει μέχρι σήμερα στα αστικά κέντρα, είναι, παρ’ όλα αυτά, χαρακτηριστική και είναι άμεσα συνδεδεμένη με το είδος και τις ποσότητες της τροφής που προσφέρει το αστικό περιβάλλον. Για παράδειγμα σε πολλές μεσανατολικές και αφρικανικές πόλεις, τότε όπως και τώρα, σαρκοφάγα πτηνά κάνουν κύκλους ψηλά, ψάχνοντας για ψοφίμια ενώ σε πόλεις της δύσης, τσακάλια και αδέσποτα σκυλιά καθαρίζουν τα προάστια από τα σκουπίδια, κατσαρίδες και σαύρες τρέχουν πάνω στα δοκάρια των κτιρίων, ενώ στρατιές μικροοργανισμών, όπως ψύλλοι, μύγες, τρηματώδεις σκώληκες, μυρμήγκια κ.ά. ζουν κοντά στον άνθρωπο ή και πάνω στο σώμα του σαν παράσιτα. Σε ανατολικές πόλεις, όπου η θρησκεία θεωρεί πολλά ζώα ιερά, μπορεί κανείς να δει μαϊμούδες να περιφέρονται στους ναούς και στους δρόμους χωρίς να φοβούνται τον άνθρωπο (από την Ιαπωνία ως την Ινδία και νότια, ως την Μαλαισία, λατρεύονται διάφορα είδη πιθήκων!).
Η ανοχή και η προστασία του ανθρώπου προς τα ζώα ωφέλησε πολύ τον ίδιο, αφού πολλά ζώα που προστάτευε, τρέφονταν από τα απορρίμματα, καθαρίζοντας έτσι το περιβάλλον του. Οι γύπες και οι ικτίνοι, τα κοράκια και οι πελαργοί, οι κροκόδειλοι και τα τσακάλια ενεργούσαν σαν φυσικοί «σκουπιδοφάγοι».
Παρ’ όλο που ο ρυθμός ανάπτυξης των αστικών περιοχών επιταχύνεται, εκτοπίζοντας τα παραδοσιακά είδη της αστικής χλωρίδας και πανίδας, η άγρια ζωή ακόμα επιβιώνει με εξαιρετική αντοχή. Ο 19ος αιώνας χαρακτηρίστηκε από την ραγδαία εξάπλωση των αστικών κέντρων, όπου ο άνθρωπος δεν έπαψε να πασχίζει έως και σήμερα για την διατήρηση, έστω μικρού κομματιού από την ύπαιθρο μέσα στην πόλη, με αποτέλεσμα στα πάρκα και στους κήπους να βρίσκει καταφύγιο μεγάλη ποικιλία της άγριας ζωής. Ένα μέρος της οποίας, τελικώς θα αναγκαστεί να φύγει, γιατί βρίσκουν την σύγχρονη πόλη ανυπόφορη. Επειδή, κακά τα ψέματα, η ατμοσφαιρική ρύπανση, η μόλυνση των υδάτων και το ξερίζωμα δέντρων μεγάλης ηλικίας, καταστρέφει σημαντικό κομμάτι της τροφικής αλυσίδας (λειχήνες, ψάρια, πτηνά) και τα είδη που δεν είναι τόσο καλά προσαρμοσμένα στην ζωή της πόλης γρήγορα θα εξαφανιστούν.
Οι πιο άφθονες και οι πιο πετυχημένες μορφές άγριας ζωής στην πόλη, που πραγματικά έχουν προσαρμοστεί στο αστικό περιβάλλον είναι οι «βλαβεροί» οργανισμοί, τους οποίους δεν πρέπει να υποτιμάμε. Οι λεγόμενες επιστήμες, τεχνολογίες και οι σημερινοί αργόσχολοι «αυλικοί» έχουν καθησυχάσει τους κατοίκους των πόλεων με ένα ψεύτικο αίσθημα ασφάλειας. Οι πιο επικίνδυνες επιδημικές αρρώστιες που εξόντωσαν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους στις πόλεις του 18ου, 19ου και 20ου αιώνα έχουν καταπολεμηθεί στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες του «δυτικού» κόσμου, σε αντίθεση με τις υπανάπτυκτες χώρες όπου η πανούκλα, η χολέρα και ο τύφος μαστίζουν ακόμα. Τα ποντίκια και οι μεγαλόμυες (αρουραίοι των πόλεων) αναχαιτίζονται μόνο με τα δηλητήρια, στα οποία δεν αργούν να εκδηλώσουν ανοσία, κάνοντας έτσι αναγκαία την παραγωγή άλλων δηλητηρίων. Το ίδιο ισχύει και για τις μύγες και τα κουνούπια που μεταδίδουν αρρώστιες και γίνονται ανθεκτικές στα εντομοκτόνα. Όταν, λοιπόν, καταρρεύσει το οικονομικό και πολιτικό οικοδόμημα της πόλης, η απελευθέρωση αυτού του αποθέματος της άγριας ζωής θα κυριαρχήσει στις πόλεις. Επομένως η απελευθερωμένη από το κράτος κοινωνία πρέπει να συνεχίσει την αναχαίτιση των βλαβερών οργανισμών, για να μην αποδεκατιστεί από τις μάστιγες.
Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο ένα ζώο, μέρος του αστικού οικοσυστήματος, είναι το ίδιο ευμετάβλητος όπως και τα άλλα είδη μέσα σε αυτό το σύστημα. Ο άνθρωπος της πόλης είναι πολύ πρόσφατο φαινόμενο που ξεκίνησε εδώ και 10.000 περίπου χρόνια -ένα τίποτα σε σύγκριση με το χρόνο των γεωλογικών μεταβολών και της εξέλιξης. Ο σύγχρονος άνθρωπος των μεγαλουπόλεων είναι τόσο πρόσφατος ώστε είναι πολύ πρόωρο να ισχυριστούμε ότι το εξελικτικό πείραμα που τον δημιούργησε έχει πετύχει. Πάντως το σίγουρο είναι ότι η συμπεριφορά του ως ζώου της πόλης, δείχνει φανερά ότι δεν κατάφερε να προσαρμοστεί σε ένα ξένο περιβάλλον, παρόλο που το περιβάλλον αυτό είναι δικό του δημιούργημα.
Αναρχικός Πυρήνας Άρνηση
Πηγή: John Andrew Burton, Nature in the City, Εκδ. Μπουκουμάνη, Αθήνα 1977
Anarchy press gr 