Τραμπάλες, τσουλήθρες και πανοπτικός έλεγχος

Η συνήθεια είναι κακό πράγμα, λέει μια κοινότυπη φράση, αλλά αφήνει απ’ έξω το γεγονός ότι η συνήθεια είναι, εν δυνάμει, και προαγωγός κάθε εξουσίας. Μέσα απ’ αυτήν μπορεί, η εξουσία, να επιβάλει ό,τι πιο παράλογο και καταπιεστικό, μαθαίνοντας σε κάθε σκλάβο εν αρχή να συνηθίζει και εν συνεχεία να διαιωνίζει τις συνήθειές του και να εκπαιδεύει τα παιδιά του ομοίως. Κι ο δήμος Αθηναίων ακολουθεί ακριβώς αυτή την τακτική∙ τη συνήθεια, που επιβάλλει το «ορθό», το «αναγκαίο», το «αναντικατάστατο». Τι διαφορετικό άλλωστε θα μπορούσε να πράττει μια μπάμπουσκα του ανθρωποφάγου κρατισμού;